اقتصاد۲۴- سه کمیسیون تخصصی اقتصادی، برنامه و بودجه و صنایع و معادن جزو پر متقاضی‌ترین کمیسیون‌های مجلس است. این مسئله البته در همه ادوار مجلس به چشم می‌خورد. کمیسیون‌های تخصصی مجلس باید بین ۱۹ تا ۲۳ نفر عضو داشته باشند. در هر دوره مجلس نمایندگان بر اساس موارد مختلف وارد کمیسیون‌های تخصصی می‌شوند.
موضوعی که برخی نمایندگان شهرستان‌ها در توجیه اصرار به حضور در این کمیسیون‌ها می‌گویند با توجه به مشکلات معیشتی مردم حوزه انتخابیه‌شان اصرار دارند که در کمیسیون‌های اقتصادی حضور داشته باشند. ولو اینکه این نمایندگان، تخصص و تحصیلاتی در زمینه‌های اقتصادی نداشته باشند. مسئله‌ای که باعث می‌شود بین منافع ملی و منافع منطقه‌ای تضاد ایجاد شود. در واقع نماینده‌ای که بدون دانش کافی وارد این کمیسیون‌ها می‌شود هر چقدر هم که برای مردم منطقه اش بتواند کارساز باشد تصمیماتش می‌تواند بر منافع ملی اثر منفی بگذارد.
اما در این دوره سعی شد تا ایرادات مجالس قبلی تا حدودی گرفته شود. بنا بر آیین نامه جدید مجلس شورای اسلامی، نحوه عضویت نمایندگان در کمیسیون‌های تخصصی نسبت به ادوار گذشته تغییر کرده است.
در ابتدا نمایندگان دو اولویت پیشنهادی خود به همراه فرم‌های امتیازبندی را به هیأت رئیسه دادند که امتیازبندی بر اساس شاخص‌های تحصیلات، سوابق اجرایی مرتبط و نمایندگی مجلس و سابقه عضویت در کمیسیون است.
روز گذشته اسامی اعضای کمیسیون‌های تخصصی مجلس اعلام شد، در صورتی که هر یک از نمایندگان به کمیسیون انتخاب شده اعتراض داشته باشند، می‌توانند ظرف مدت ۲۴ ساعت، اعتراض خود را به صورت مکتوب به هیأت رئیسه مجلس تقدیم کنند تا هیأت مشترک فوق‌الذکر با استماع نظرات معترضان و بررسی اعتراض‌های واصله نسبت به تعیین نهایی اعضای کمیسیون‌های تخصصی تا ۴۸ ساعت پس از انقضای مهلت اعتراض، اقدام کند.
بیشتر بخوانید: مچ اندازی اصولگرایانه برای تصاحب ریاست کمیسیون‌های تخصصی
امتیازبندی و تعیین اعضای هر کمیسیون به ترتیب از کمیسیون‌هایی که بیشترین متقاضی را دارد، انجام شد و پس از تکمیل اعضای کمیسیون‌های مذکور، نمایندگان بازمانده از اولویت اول انتخابی خود، با متقاضیان اولویت اول کمیسیون بعدی امتیازبندی و تعیین کمیسیون می‌شوند، نمایندگانی که در هیچ یک از اولویت‌های خود انتخاب نشده‌اند، موظفند از دیگر کمیسیون‌های تکمیل نشده دو اولویت دیگر را تعیین کنند. تعداد اعضای کمیسیون‌های تخصصی، حداقل ۱۹ و حداکثر ۲۳ نفر است.
کمیسیون‌هایی که برند مجلس شورای اسلامی هستند
در این دوره کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با ۷۲ نماینده پرطرفدارترین و کمیسیون حقوقی و قضایی هم با ۳ نماینده کم طرفدارترین کمیسیون‌های مجلس یازدهم بودند. البته در رده‌های بعدی کمیسیون‌های برنامه و بودجه، صنایع و معادن و اقتصادی جزو پر طرفدار‌ها قرار داشتند. اما چرا این کمیسیون‌ها مورد اقبال اند؟
هادی حق شناس نماینده ادوار گذشته مجلس شورای اسلامی و استاندار گلستان در گفتگو با اقتصاد ۲۴ می‌گوید: در مجلس برخی از کمیسیون‌ها اصطلاحاً برند هستند. کسانی که عضو این کمیسیون‌ها می‌شوند ظرفیت مطلوبی برای انجام کار در سطح ملی و منطقه‌ای برایشان ایجاد می‌شود.
وی می‌افزاید: کمیسیون‌های اقتصادی، برنامه و بودجه و صنایع و معادن از این دست هستند، اما برخی از کمیسیون‌ها به کار حاکمیتی می‌پردازند و کارکرد ملی دارند مانند کمیسیون قضایی که عمدتاً به دنبال بررسی طرح‌ها و لوایحی است که آثار ملی دارد.
نمایندگان دید میان مدتی دارند
حق شناس همچنین اظهار می‌کند: نمایندگان معمولاً دید ۴ ساله و میان مدتی دارند، در واقع مشخص نیست که دور بعد باشند یا نباشند، همچنان که در سنوات گذشته در هر دوره نسبت به دور بعد، دو سوم نمایندگان نبودند و یا رای نیاوردند؛ بنابراین تجربه ثابت کرده است که اگر نماینده بتواند در همین مدت کوتاه یک کار اساسی برای شهر خود انجام دهد می‌تواند برای دور بعد اثرگذار باشد و اگر چنین نکند طبیعتاً انتخاب نمی‌شود.
استاندار گلستان تصریح می‌کند: به بیان دیگر یک تضاد منافع بین منافع منطقه‌ای و ملی برای نمایندگان اتفاق می‌افتد که بر همین اساس برای حضور در برخی از کمیسیون‌ها صف است و برای برخی دیگر متقاضی وجود ندارد و هیئت رئیسه به زور برخی نمایندگان را در این کمیسیون‌ها می‌فرستد.
وی یادآور می‌شود: در این دوره، مجلس اتفاقاً رتبه بندی انجام داده است و بر اساس سوابق اجرایی، تحصیلی، نمایندگی و... امتیازبندی کرده است تا این هم‌پوشانی را حذف کنند؛ بنابراین برای ورود به کمیسیون‌ها باید حداقل‌هایی وجود داشته باشد.
به دو مجلس برای تصمیم گیری نیاز داریم
حق شناس همچنین می‌گوید: در سطح کشور مردم بر اساس نیاز‌های خود افراد را انتخاب می‌کنند نه بر اساس نیاز مجلس که چند اقتصاددان، جامعه شناس و یا چهره فرهنگی نیاز دارد. مردم هر منطقه نگاه می‌کنند که چه کسی کاندید شده و می‌تواند مشکلشان را رفع کند؛ حالا ممکن است این فرد تصادفاً پزشک یا معلم باشد.
این نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مردم برای انتخاب نمایندگان دیدگاه محلی و منطقه‌ای دارند، اظهار می‌کند: این مسئله تضاد منافع، یک آسیب برای مجلس شورای اسلامی است. برای همین است که در بسیاری از کشور‌ها دو نوع مجلس وجود دارد.
وی می‌افزاید: مثلاً در آمریکا دو مجلس سنا و کنگره وجود دارد که یکی موضوعات ملی و دیگری موضوعات محلی را بررسی می‌کند و یا در انگلیس مجلس عوام و اعیان وجود دارد. در بسیاری از کشور‌ها دو مجلس برای موضوعات محلی و منطقه‌ای وجود دارد و متاسفانه مجلس شورای اسلامی تجمیع هر دو کارکرد است که گاه با هم به تضاد می‌خورند.