اقتصاد۲۴ - ایران با داشتن ۷ منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی شامل کیش، قشم، ارس، چابهار، اروند، انزلی و ماکو یکی از کشور‌های نادر جهان است که به دلیل داشتن موقعیت‌های خاص جغرافیایی، هر کدام از این مناطق می‌توانند مسیر توسعه اقتصادی و گردشگری خود را بسیار تسریع و هموار کنند.
امروزه بیشتر کشور‌های در حال توسعه به احداث یک یا چند منطقه آزاد مبادرت کرده اند که هدف از ایجاد آن‌ها فراهم کردن شرایط مناسب به منظور افزایش تولید و صدور کالا‌های صنعتی از طریق جذب سرمایه‌های خارجی، ایجاد اشتغال، کسب درآمد ارزی، افزایش درآمد حاصل از توریسم، تأمین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز صنایع، برقراری پیوند‌های صنعتی با داخل کشور، رشد رفاه اقتصادی و مادی مردم و در راس آن‌ها حفظ منافع ملی است.
در این میان آذربایجان شرقی نیز با داشتن منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ارس جزو استان‌هایی است که از این فرصت بسیار ایده آل می‌تواند علاوه بر منافع اقتصادی، بهره‌های گران سنگ اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز کسب کند.
این منطقه به عنوان تنها منطقه آزاد خشک ایران در جذب سرمایه گذاری‌های خارجی و ارتقای دیپلماسی عمومی کشور باید نقش آفرین باشد که متاسفانه تاکنون در این مسیر آنچنان که ظرفیت‌ها نشان می‌دهد، موفق عمل نشده است.
ایجاد محیطی مساعد برای توسعه پایدار و مستمر صنعت گردشگری، اشتغالزایی (به ازای هر شغل مستقیم گاه تا هفت شغل غیر مستقیم ایجاد می‌شود)، افزایش جذابیت سرمایه گذاری منطقه، افزایش سطح و کیفیت خدمات، توسعه فناوری‌های حوزه سلامت، بهداشت و درمان از طریق مبادله اطلاعات و ایجاد روابط متقابل بین دانشگاه‌ها و مراکز علمی داخلی و جهانی از جمله مزیت‌های مناطق آزاد کشور به ویژه منطقه ارس است.
بیشتربخوانید: معماری و شهرسازی منطقه آزاد ارس با پیشینه‌ای منحصربفرد/ آینده درخشان شهر کلیساها در گرو تلفیق معماری سنتی و مدرن
مناطق آزاد ایران عمدتا" به منظور جذب گردشگران خارجی طراحی شده‌اند، اما ساختار و عملکرد آن‌ها بینش دورن‌نگرانه و داخلی برنامه‌ریزی شده است که چنین بینشی باید اساساً تغییر یابد و امکانات و ساختار‌های جدیدی ایجاد شود تا بستر‌هایی برای جذب گردشگران خارجی آماده شود.
تطابق استاندارد‌های مناطق آزاد کشور با استاندارد‌های جهانی، علاوه بر فراهم آوردن شرایط مناسب برای کسب درآمد‌های ارزی مطلوب، سبب ارتقای توانمندی‌های داخلی نیز خواهد شد که در این زمینه این مناطق نقش بسیار مهمی در دوران حساس کنونی ایفا می‌کنند و برای اقتصاد کشور به عنوان پیشروان ورود به تجارت آزاد محسوب می‌شوند.
ظرفیت‌های موجود در مناطق آزاد می‌تواند در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، تعامل با خارج از کشور را سریع‌تر برقرار کند و در این بین منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ارس باید بتواند از حداکثر اختیارات خود استفاده کرده و برای بهره مندی از این اختیارات و مقررات مصوب برخی موانع و مشکلات داخلی را رفع کند.
منطقه آزاد ارس جزو بکرترین و استثنایی‌ترین مناطق آزاد کشور است که به لحاظ طبیعی، آثار و اماکن دیدنی، جنگل‌های ارسباران، مناطق زیست بوم حفاظت شده و هم مرز بودن با کشور‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان و نزدیکی به ترکیه، دارای اهمیت و ارزش بسیار بالای گردشگری است که باید از چنین ظرفیتی برای توسعه اقتصادی منطقه بهره جست.
امروزه بیشتر کشور‌های در حال توسعه به احداث یک یا چند منطقه آزاد مبادرت کرده اند که هدف از ایجاد آن‌ها فراهم کردن شرایط مناسب به منظور افزایش تولید و صدور کالا‌های صنعتی از طریق جذب سرمایه‌های خارجی، ایجاد اشتغال، کسب درآمد ارزی، افزایش درآمد حاصل از توریسم، تأمین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز صنایع، برقراری پیوند‌های صنعتی با داخل کشور، رشد رفاه اقتصادی و مادی مردم و در راس آن‌ها حفظ منافع ملی است.
در این میان آذربایجان شرقی نیز با داشتن منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ارس جزو استان‌هایی است که از این فرصت بسیار ایده آل می‌تواند علاوه بر منافع اقتصادی، بهره‌های گران سنگ اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز کسب کند.
این منطقه به عنوان تنها منطقه آزاد خشک ایران در جذب سرمایه گذاری‌های خارجی و ارتقای دیپلماسی عمومی کشور باید نقش آفرین باشد که متاسفانه تاکنون در این مسیر آنچنان که ظرفیت‌ها نشان می‌دهد، موفق عمل نشده است.
ایجاد محیطی مساعد برای توسعه پایدار و مستمر صنعت گردشگری، اشتغالزایی (به ازای هر شغل مستقیم گاه تا هفت شغل غیر مستقیم ایجاد می‌شود)، افزایش جذابیت سرمایه گذاری منطقه، افزایش سطح و کیفیت خدمات، توسعه فناوری‌های حوزه سلامت، بهداشت و درمان از طریق مبادله اطلاعات و ایجاد روابط متقابل بین دانشگاه‌ها و مراکز علمی داخلی و جهانی از جمله مزیت‌های مناطق آزاد کشور به ویژه منطقه ارس است.
بیشتربخوانید: معماری و شهرسازی منطقه آزاد ارس با پیشینه‌ای منحصربفرد/ آینده درخشان شهر کلیساها در گرو تلفیق معماری سنتی و مدرن
مناطق آزاد ایران عمدتا" به منظور جذب گردشگران خارجی طراحی شده‌اند، اما ساختار و عملکرد آن‌ها بینش دورن‌نگرانه و داخلی برنامه‌ریزی شده است که چنین بینشی باید اساساً تغییر یابد و امکانات و ساختار‌های جدیدی ایجاد شود تا بستر‌هایی برای جذب گردشگران خارجی آماده شود.
تطابق استاندارد‌های مناطق آزاد کشور با استاندارد‌های جهانی، علاوه بر فراهم آوردن شرایط مناسب برای کسب درآمد‌های ارزی مطلوب، سبب ارتقای توانمندی‌های داخلی نیز خواهد شد که در این زمینه این مناطق نقش بسیار مهمی در دوران حساس کنونی ایفا می‌کنند و برای اقتصاد کشور به عنوان پیشروان ورود به تجارت آزاد محسوب می‌شوند.
ظرفیت‌های موجود در مناطق آزاد می‌تواند در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، تعامل با خارج از کشور را سریع‌تر برقرار کند و در این بین منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ارس باید بتواند از حداکثر اختیارات خود استفاده کرده و برای بهره مندی از این اختیارات و مقررات مصوب برخی موانع و مشکلات داخلی را رفع کند.
منطقه آزاد ارس جزو بکرترین و استثنایی‌ترین مناطق آزاد کشور است که به لحاظ طبیعی، آثار و اماکن دیدنی، جنگل‌های ارسباران، مناطق زیست بوم حفاظت شده و هم مرز بودن با کشور‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان و نزدیکی به ترکیه، دارای اهمیت و ارزش بسیار بالای گردشگری است که باید از چنین ظرفیتی برای توسعه اقتصادی منطقه بهره جست.
تاثیرپذیری گردشگری منطقه آزاد ارس از شیوع کرونا
مدیر میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد ارس با بیان اینکه توجه به داشته‌های گردشگری این منطقه جزو اولویت‌ها و رئوس برنامه‌های کلان منطقه است، گفت: توجه به این موضوع طی سال‌های اخیر بیشتر شده است و آمار و ارقام نشان می‌دهد صنعت گردشگری منطقه روند رو به جلویی را طی می‌کند.
فاطمه منیری با اشاره به شیوع کرونا و تحت تاثیر قرار گرفتن صنعت گردشگری از این موضوع، اظهار داشت: متاسفانه این مقوله به شدت گردشگری منطقه را دچار چالش کرده است، اما ما در حد توان خود تلاش می‌کنیم صنعت گردشگری منطقه به صفر نرسد و برای رفاه حال توریست‌های داخلی و خارجی تا حد توان امکانات اولیه بهداشتی را مهیا کرده و نسبت به رعایت پروتکل‌های بهداشتی اقدام کرده ایم.
منیری اظهار داشت: با بازگشایی مجدد اماکن توریستی و با هماهنگی انجمن‌های میراث فرهنگی، هتل‌داران و راهنمایان گردشگری جهت جلوگیری از شیوع ویروس کرونا وارد عمل شده و تلاش داریم امکانات لازم و کافی برای رفاه گردشگران را می‌ها کنیم.
بیشتربخوانید: همه اقدامات منطقه آزاد ارس در عصر پساکرونا/ ارس را به هاب تولید و صادرات محصولات دانش بنیان تبدیل می‌کنیم
وی اظهار داشت: به تمامی مراکز پذیرایی اعلام کرده‌ایم حتی المقدور ارائه خدمات به مسافران با رعایت تمام مسایل ایمنی و بهداشتی انجام بگیرد و با کسانی که بر خلاف مصوبات مقابله با کرونا اقدام کنند، برخورد قانونی می‌شود.
مدیر میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد ارس ادامه داد: بر همین اساس به تمامی مراکز اقامتی و تأسیسات حوزه گردشگری ابلاغ شده است در سامانه جامع ثبت اطلاعات و آمار تأسیسات گردشگری ثبت نام کنند که این امر در راستای حمایت دولت از خسارت تعطیلی این مراکز جهت مقابله با شیوع ویروس کرونا انجام می‌گیرد.
منیری با اشاره به اینکه تمامی مکان‌های گردشگری و تاریخی منطقه آزاد ارس در روز‌های کرونایی به طور متناوب ضدعفونی و گندزدایی می‌شوند، افزود: تمامی برنامه‌های حوزه گردشگری منطقه آزاد ارس به بعد از پروسه ریشه کنی ویروس کرونا موکول شده است و امیدواریم که در آینده نزدیک همچون سال‌های قبل بتوانیم میزبان خوبی برای گردشگران ارس باشیم.
وی ابراز امیدواری کرد بعد از فروکش کردن وضعیت هشدار کنونی، دوباره منطقه آزاد ارس میزبان شایسته‌ای برای تمام هموطنان باشد.
راه اندازی کریدوری گردشگری حلال در منطقه آزاد ارس
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس نیز با بیان اینکه کریدور گردشگری ارس تا ایروان با محوریت گردشگری حلال راه اندازی می‌شود، هدف اصلی از این طرح را گرفتن سهم ایران از گردشگری منطقه اعلام کرد.
یوسف داداش زاده گفت: معتقدیم که ما متخصص گردشگری نیستیم، پس باید تیم اجرا با تیم مشاور متفاوت باشد؛ همچنین ورود به صنعتی که بیشترین ارزش آفرینی را دارد، راحت نیست، بنابراین باید حواس مان باشد که در گردشگری دچار ساده انگاری نشویم.
داداش زاده اظهار داشت: خروجی کار در صنعت گردشگری این است که مستقیم خدمتی که به مشتری عرضه می‌شود با میزان رضایت او در ارتباط است تا بتواند مشتری بعدی را جذب کند.
وی با بیان اینکه از گردشگری ماجراجویانه فاصله داریم، ادامه داد: ما همه انواع گردشگری را نمی‌توانیم بالفعل کنیم، بنابراین از مشاوران خواستیم آنچه که در حوزه حاکمیتی قرار دارد را به ما اعلام کنند که بر این مبنا موضوع سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه ها، پارک‌هایی مانند پارک کوهستان و درنا به عهده ما گذاشته شد.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس با بیان اینکه برای توسعه صنعت گردشگری ارس، آموزش جامعه محلی را در نظر گرفته ایم، گفت:، چون کمترین اهمیت در کشور به بخش آموزش داده می‌شود و فعالان گردشگری هم علاقه‌ای به دوره‌های آموزشی ندارند، بنابراین در دوره لوسیزن که مسافر کمتر است، دوره‌های آموزشی رایگان را در هتل‌ها برگزار می‌کنیم.
بیشتربخوانید: اوراسیا فرصت جدیدی برای توسعه تعاملات اقتصادی ارس با قفقاز است
داداش زاده با تاکید بر اینکه گردشگری ایرانی‌ترین کالای ایرانی است، گفت: باید از این صنعت حمایت زیادی کرد و نباید اجازه داد کسی درباره آن هر اظهار نظری کند، چون این صنعت کاملا پیچیده است و نباید هر برنامه‌ای را در آن اجرا کرد، زیرا این زنجیره ارزشمند در گردشگری باید به خوبی تکمیل شود.
وی با بیان اینکه اماکن تاریخی ارس تکمیل شده اند و ما خود را تحت فشار فضا‌های احساسی قرار نمی‌دهیم، اظهار کرد: امسال روی طرح برندینگ ارس کار کردیم که مهمترین آن گردشگری ارس است.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس عضویت ارس در شبکه‌های جهانی مختلف از جمله سازمان جهانی گردشگری و شبکه شهر‌های سالم را مورد اشاره قرار داد و گفت: این اتفاقات در پی برنامه ریزی‌های سند توسعه ارس بود تا بتوانیم با محوریت جذب گردشگر خارجی از این منطقه پر پتانسیل استفاده کنیم.
داداش زاده از تهیه بسته مشترک ایران با نخجوان و ارمنستان با هدف توسعه صنعت گردشگری منطقه خبر داد و افزود: ارمنستان یکی از مقاصد گردشگری کشور‌های حوزه خلیج فارس شده است، اما ایرادش این است که گردشگری در آنجا حلال نیست که به همین منظور کریدور گردشگری ارس تا ایروان را با محوریت گردشگری حلال راه می‌اندازیم تا سهم مان را از گردشگری ارس بگیریم.
وی اضافه کرد: بسته گردشگری مناطق آزاد ماکو و ارس نیز آماده شده است و شاید تا سال‌ها قبل این پتانسیل در گردشگری ارس کمتر بود و آثار تاریخی مرمت نشده بود، اما اکنون با وجود این که این کار‌ها انجام شده، ولی بزرگترین مشکل گردشگری ما عدم معرفی جاذبه‌ها در مجامع بین المللی است که به همین دلیل خواستیم تا در شبکه جهانی گردشگری عضو شویم و اگر این معرفی انجام شود، قابلیت جذب گردشگر خارجی را داریم.
برای رسیدن به هدفی، چون تبدیل مناطق آزاد کشور به مناطق بین‌المللی شناخته‌شده گردشگری در زمینه‌های تاریخی و طبیعی باید راهبرد‌هایی همچون مرمت و احیای آثار تاریخی، تأمین زیرساخت‌های موردنیاز و استفاده از ظرفیت‌ها و مشوق‌های قانونی جهت جذب سرمایه‌گذاری و تسهیل در ورود گردشگران خارجی در دستور کار متولیان امر و دستگاه‌های ذی‌ربط این مناطق قرار گیرد.
در پیش گرفتن اجرای سیاست‌های کلان، چون آماده‌سازی زیرساخت‌های گردشگری، تبلیغات برای جذب گردشگر، ایجاد مشوق‌های مالی برای سرمایه‌گذاران و جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی از طریق ایجاد تسهیل در فرآیند‌های مربوطه برای رسیدن به اهداف راهبردی دیگر از جمله احداث هتل و هتل آپارتمان، مرمت و احیای کاروانسرا‌ها و آثار تاریخی، احداث کمپ‌های اقامت موقت در مناطق آزاد کشور به خصوص منطقه ازاد ارس بسیار ضروری است.
آغاز واگذاری آثار تاریخی ارس به بخش خصوصی
در همین ارتباط مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز از شروع اقدامات مرمتی و واگذاری تعدادی از آثار تاریخی منطقه آزاد ارس به بخش خصوصی خبر داد و گفت: بر همین اساس اخیرا" مقدمات واگذاری مجموعه تاریخی کردشت واقع در بخش نوردوز منطقه آزاد ارس به بخش خصوصی صورت گرفت.
احمد حمزه زاده افزود: صندوق احیاء به عنوان متصدی واگذاری ابنیه تاریخی به بخش غیردولتی است و در همین راستا در نشستی که با معاون فرهنگی، گردشگری و اجتماعی منطقه آزاد ارس و سایر مدیران داشتیم، مقرر شد مجموعه تاریخی کردشت به بخش خصوصی واگذار شود و امیدواریم بتوانیم گام‌های موثری در واگذاری این بنا به بخش غیردولتی برداریم.
حمزه زاده، منطقه آزاد ارس را متمایز از سایر مناطق آزاد کشور عنوان و اضافه کرد: احترام به ادیان و مذاهب مختلف و همسایگان مرزی با رعایت حفظ حدود و اقتدار ملی در ارس به وفور مشاهده می‌شود که این یکی از قابلیت‌ها و شاخص‌های ویژه ارس است که متمایز با تمام مناطق کشور می‌باشد.
وی با تاکید بر اینکه احیای آثار فرهنگی تاریخی پلی برای انتقال ارزش‌های تاریخی و پایدار به آینده است، عنوان کرد: به رغم تمام محدودیت‌های مالی، آثار تاریخی ارزشمند متعلق به همه ادیان به بهترین وجه در منطقه آزاد ارس مرمت و نگهداری شده است تا به عنوان یک دستاورد برای همه دوره‌ها و گردشکران عرضه شود.
مطقه آزاد ارس با ۷۰هزار هکتار وسعت به مرکزیت جلفا در ۱۳۰ کیلومتری شمال غرب تبریز واقع شده و با جمهوری‌های ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان مرز مشترک دارد.