اقتصاد۲۴ - روزانه به طور میانگین حدود ۸ تا ۹ هزار تن پسماند عادی و زباله خانگی در شهر تهران تولید و جمع آوری می‌شود و سرانه تولید زباله برای هر تهرانی حدود ۹۰۰ گرم است در حالی که بر اساس نرم جهانی باید هر شهروند روزانه حدود ۵۰۰ گرم زباله تولید کند.
میزان تولید زباله در تهران بسیار زیاد است و مشکلاتی برای جمع آوری و امحای آنها وجود دارد. در گذشته بخش زیادی از زباله ها مستقیم بعد از جمع آوری دفن می شد اما در حال حاضر بخشی از زباله به کپوست تبدیل و در شهرداری مورد استفاده قرار می گیرد.
بر اساس قانون جمع آوری زباله خانگی بر عهده شهرداری است اما جمع آوری زباله بیمارستانی بر عهده وزارت بهداشت است که البته طی سال های گذشته وزارت بهداشت به وظیفه خودبه درستی عمل نکرده و شهرداری هر ساله بودجه ای برای این منظور درنظر گرفت.
اقداماتی در حوزه پسماند در سال های گذشته صورت گرفته است اما کافی نبوده و هنوز هم مشکلاتی در این بخش وجود دارد. شهرداری تهران مدتی است برنامه جدیدی برای جمع آوری زباله در نظر گرفته و تصمیم دارد تولید پسماند را کاهش داده و در نحوه جمع آوری و انتقال هم تغییراتی ایجاد کند.
از دیگر معضلات شهر تهران که مسوولان بارها تذکر داده اند، کتفی ها یا همان زباله گردها هستند. در حوزه رفع مشکل زباله گردی فقط شهرداری مسوول نیست و باید سایر دستگاه ها نیز برای رفع این مشکل ورود کنند. مشکلی که سال هاست پابرجاست.
در خصوص معضلات شهر در حوزه پسماند با صدرالدین علیپور مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران به گفت‌و گو نشستیم.
در خصوص پسماند در سال های گذشته غفلت های صورت گرفته است و مشکلاتی در این حوزه وجود داردو اقدام اصولی صورت نگرفته است، در این باره توضیح دهید.
در حوزه مدیریت پسماند نگاه کلی در شهر تهران و شاید در ایران این است که در این حوزه غفلت‌هایی صورت گرفته است و شاید کار اصولی صورت نگرفته است و باید مانند برخی حوزه ها مانند انرژی و آب به این حوزه هم توجه جدی می‌شد. باید مشکلات در این حوزه به صورت ریشه‌ای برطرف می‌شد تا شاهد عقب‌افتادگی نباشیم.
در کلان‌شهر تهران با جمعیت بالایی که دارد، در حوزه پسماند با تک‌تک شهروندان سر و کار داریم. باید کار درازمدت و زیرساختی صورت می‌گرفت. عموما مدیران در این حوزه به دنبال کارهای زودبازده هستند و البته باید کارهای فرهنگی هم صورت بگیرد که همین موضوع زمانبر است و خیلی مدیران به این سمت حرکت نمی‌کنند، به همین دلیل عقب‌ماندگی‌هایی در این حوزه وجود دارد.
تغییر عادت با نصب مخازن/شهروندان هر ساعتی که می خواهند زباله ها را بیرون می آورند
در حوزه پسماند تغییر عادت‌های هم داریم و یکسری مخازن بر سر معابر و کوچه‌ها نصب کرده‌ایم و همین موضوع باعث شده است که شهروندان هر ساعت که می‌خواهند زباله‌شان را به بیرون از منزل بیاورند و دیگر کار تفکیک صورت نمی‌گیرد و همین فاکتور مخازن، وضعیت را دشوارتر کرده است و باعث بروز مشکلاتی شده است.
در خصوص کاهش پسماند یا پسماند صفر توضیح دهید؟ در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
وقتی به وضعیت پسماند شهر تهران نگاه می‌کنیم و تجربه کشورهای مختلف را در حوزه پسماند می‌بینیم، مشاهده می‌کنیم که باید تلاش‌هایی در حوزه محیط زیست صورت بگیرد و اگر تفکیک از مبدأ انجام شود شاهد مشکلات کمتری خواهیم بود. ما باید آموزش را به خانه‌ها ببریم . بعد از تفکیک از مبدا درصد کمی از زباله که باقی می‌ماند را با زباله‌سوز سوزانده و تبدیل به انرژی کنیم. این پروسه باعث کاهش تولید پسماند و یا پسماند صفر می‌شود.
سیاست های دوگانه در مناطق ۲۲ گانه در خصوص پسماند
در تمام دنیا موضوع کاهش پسماند در دستورکار قرار گرفته است و یک کار یکسان در تمام شهر انجام می‌شود. در گذشته حتی در موضوع پسماند در مناطق بیست و دوگانه شهرداری تهران سیاست‌ها متفاوت بود و هر منطقه به یک مدل کار پسماند را انجام می‌داد.
در خصوص برنامه کاهش تولید پسماند در تهران توضیح دهید؟ کار در این زمینه به کجا رسیده است؟
برنامه کاپ (کاهش پسماند) باید در شش مرحله در تهران انجام شود. پیش‌بینی‌هایی برای این کار صورت گرفته است و فقط نباید کارمان شعارگونه باشد. مراحلی برای اجرای کاپ پیش‌بینی شده و این مراحل تماماً به هم مرتبط هستند و مدیریت پسماند باید سیستمی شود. همانطور که در ترافیک تماما سیستم حرکت می‌کنند، در اینجا هم باید پسماند به صورت سیستمی مدیریت شود.
بیشتر بخوانید: زباله گردی کودکان در تهران ممنوع
ما در مرحله پسماند، کاربر، مخازن، ایستگاه، جمع‌آوری، حمل و نقل، دفن، زباله‌سوز و کمپوست و غیره داریم، این اجزا باید به هم متصل شوند تا ما بتوانیم به یک نتیجه مطلوب برسیم.
کاهش تولید پسماند دست ما نیست/مجلس و محیط زیست باید پیگیری های لازم را انجام دهند
در طرح کاهش پسماند قبل از شروع مراحل اصلی باید تولید پسماند کاهش پیدا کند که البته این موضوع دست ما نیست و مجلس و محیط زیست باید پیگیری‌های لازم را انجام دهد. کارخانه‌ها و صاحبان مشاغل را مجبور کنند تا پسماند کمتری تولید کنند.
اگر هم کسی می‌خواهد پسماند بیشتری تولید کند باید عوارض آن را پرداخت کند. البته ما پیگیر این موضوع هم هستیم. شش مرحله کاهش پسماند توسط ما انجام می‌شود و مهمترین چالش، مخازن سر بازی هستند که در تمامی سطح شهر نصب شده‌اند.
در گذشته شهروندان ساعت ۹ شب پسماند خود را بیرون از منزل می‌گذاشتند، اما در حال حاضر با توجه به وجود این مخازن، شهروندان در هر ساعتی پسماند را بیرون از منزل می‌گذارند، حتی ما در برخی از موارد فرصتی برای تمیز کردن مخازن نداریم. در فصول گرم سال، شیرابه و مشکلات دیگر هم داریم.البته همین مخازن هم باعث شیوع زباله‌گردی می‌شود، چرا که زباله‌ها قابل دسترس هستند و همین امر مشکل ایجاد می‌کند و با پدیده‌ای به نام زباله‌گردی روبه‌رو هستیم.
در حال حاضر طرح کاهش پسماند را به صورت پایلوت درکدام مناطق آغاز کرده اید؟
باید کار را به صورت تدریجی از ادارات، شهرک ها و ساختمان‌های بلندمرتبه آغاز کنیم که البته این کار صورت گرفته و مخازن خشک و تر توزیع شده است و برای شهروندان هم در ازای تفکیک پسماند، سیستم های تشویقی درنظر گرفته شده است.
جمع آوری پسماند تر در برخی محلات روزی ۲ بار
در برخی از کشورها پسماند تر را هفته‌ای یکبار جمع می‌کنند، اما ما در برخی از محلات، روزی دوبار هم زباله تر را جمع‌آوری می‌کنیم.
تفکیک پسماند از مبدأ را آغاز کرده‌ایم. ۱۰ هزار ساختمان را درنظر گرفته و این کار به صورت پایلوت در مناطق ۱۶، ۶، ۲۱ و ۲۲ آغاز شده است. مخازن را به خانه‌ها برده‌ایم و به موازات آن، مخازن بیرونی را جمع‌آوری کرده‌ایم.
در حال حاضر مخازن شهرک شهرداری در منطقه ۲۲ را جمع‌آوری کرده‌ایم، این کار به تدریج صورت می‌گیرد.
مردم درخصوص جمع آوری سطل های زباله واکنش نشان دادند؟
البته مقاومت‌هایی هم وجود دارد. برخی که میل به بی‌نظمی دارند برایشان این کار سخت است، اما با نظام‌های تشویقی این کار صورت گرفته است و مردم تدریجا کمک کرده و این کار انجام می‌شود. البته یکسری شهروندان مسئول هم وجود دارند که هماهنگ هستند و کار را به خوبی انجام می‌دهند و برای این کار از هنرمندان و ngo ها هم استفاده کرده‌ایم. گام اول جمع‌آوری مخازن است.
اگر مخازن مالک داشته باشد و معلوم شود که هر کس چه چیز تولید کرده و براساس میزان زباله و نوع زباله‌ای که تولید شده عوارض می‌دهند و اگر تولید زباله‌اش کم باشد، از عوارض معاف شود.
شنیده شده که قرار است ۱۱ ایستگاه پردازش جمع آوری شود در این باره توضیح دهید؟
۱۱ ایستگاه میانی در شهر تهران به عنوان ایستگاه پردازش وجود دارد که جالب است این ایستگاه‌ها به جای پردازش، محل جمع‌آوری زباله بود. زباله‌ها از سطح شهر جمع‌آوری، در این ایستگاه‌ها ریخته می‌شد و دوباره از این ایستگاه‌ها جمع‌آوری و به آراد کوه برده می‌شد.
ایستگاه ها حذف و به سمت MRF می رویم/ایستگاه های جدید در اطراف تهران ایجاد می شود
در گام دوم قصد داریم ایستگاه‌های پردازش را حذف کنیم و به سمت ام‌آراف حرکت کنیم. ام‌آراف ایستگاه‌هایی هستند که اطراف شهر شکل می‌گیرد و این کار با مشارکت بخش خصوصی انجام می‌شود و در ازای کاری که بخش خصوصی انجام می‌دهد، به مدت چند سال از پسماندهای خشک استفاده می‌کنند. قبلا ما هنگام حمل زباله مشکل ریزش شیرابه را داشتیم که با انجام این کار مشکلات در این زمینه هم برطرف می‌شود.
آیا با اجرای این کار مشکل زباله گردی برطرف می شود؟
شرکت‌ها باید در زمینه ام‌آر اف سرمایه‌گذاری کنند. البته این را هم بگویم که باید برای سرمایه‌گذار هم انگیزه ایجاد شود. اگر مخازن زباله جمع‌آوری و ایستگاه‌های ام‌آر اف نصب شود، دیگر زباله‌ای نمی‌ماند که بخواهند به تبع آن زباله‌گردی وجود داشته باشد. در حال حاضر ۶۰ هزار مخزن زباله در تهران وجود دارد، آیا ما می‌توانیم ۶۰ هزار آدم کنار این مخازن قرار دهیم تا زباله‌دزد نباشد؟ قطعا این کار شدنی نیست. اما با جمع‌آوری زباله و سیستم‌هایی که در دستورکار است می‌توانیم زباله‌گردی را حذف کنیم.
چه زمان سیستم Mrf نصب می شود و پروسه حذف زباله گردی چقدر طول می کشد؟
وقتی که مخازن مالک داشته باشد و وارد ساختمان شود، دیگر زباله‌گردی حذف می‌شود. برای ایجاد ام‌آر اف هم فراخوان داده‌ایم و اگر به نتیجه برسد، ساخت آن بیش از شش تا هفت ماه زمانبر نیست و قرار است چهار ایستگاه ام‌آر اف داشته باشیم با این کار مشکل شیرابه حل می‌شود، خلوص پسماند بیشتر می‌شود و مشکلات زیست‌محیطی کاهش پیدا می‌کند.
برنامه شما برای حذف پسماندهای حجیم چیست؟ مشکلاتی در این زمینه وجود دارد؟
یکسری پسماندهای حجیم داریم، همانند شیشه‌های ساختمانی، شاخ و برگ، لاستیک، پسماندهای الکترونیک و... که تجزیه نمی‌شوند. از سال گذشته برای این پسماندها برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
۲۰نقطه برای تحویل پسماندهای الکترونیک مشخص شد/لاستیک به آراد کوه نمی رود
شهروندان می توانند در ۲۰ نقطه ای که برای این کار در نظر گرفته شده پسماندهای الکترونیک ر را به غرف تحویل دهند و همینطور برای لاستیک‌ها و شیشه‌ها هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم و دیگر این پسماندها به آرادکوه نمی‌آید.
سال هاست وعده هوشمند سازی در زمینه پسماند داده شده ولی خیلی این امر محقق نشده است؟
بخش دیگری از کاهش تولید پسماند، اطلاع‌رسانی و هوشمندسازی است. ما روی موضوع شبکه‌های بدون پسماند در مناطق کار می‌کنیم و غرف باز هستند و با حداکثر ظرفیت فعالیت می‌کنند. حمل و نقل پسماند را به صورت روزانه رصد می‌کنیم و در بحث هوشمندسازی اتفاق‌های خوبی رخ داده است. مجموعه فرایند را با ردیاب و دوربین‌ها رصد می‌کنیم تا مشکلی ایجاد نشود.
در خصوص آموزش شهروندان در زمینه کاهش پسماند چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ابتدا ایجاد زیر ساخت بعد اطلاع رسانی
آموزش‌های لازم هم در محلات به مردم داده می‌شود. یکسری از آموزش‌ها چهره به چهره است و یکسری از آموزش‌ها عمومی است. اگر تا حالا هم موضوع را پررنگ نکرده‌ایم این است که ابتدا می‌خواهیم مخازن را توزیع کنیم و بعد اطلاع‌رسانی کنیم، به عبارت بهتر ابتدا زیرساخت را فراهم کرده و بعد اطلاع‌رسانی می‌کنیم.
قرار بود تغییراتی در زمینه خودروهای حمل زباله رخ دهد در این باره توضیح دهید؟
همچنین تصمیم داریم سیستم فرایند مربوط به حمل و نقل را تغییر دهیم و از خودروهای کوچکتر برای این کار استفاده کنیم.
قرار بود اصلاحتی در سیستم آراد کوه رخ دهد؟
باید اصلاحاتی در سیستم دفن در آرادکوه صورت گیرد. کمپوست با خلوص بالا تولید شود و دیگر برای محیط زیست موردی ایجاد نکند. البته این را هم بگویم که ما استاندارد ملی برای تولید کمپوست را گرفته‌ایم و از کمپوست‌های تولیدی در آرادکوه در شهرداری استفاده می‌کنیم. با اجرای طرح کاهش پسماند، شیرابه کاهش پیدا کرده و دیگر مشکل تصفیه آب و غیره نخواهیم داشت. البته باید ظرفیت زباله‌سوز را هم افزایش دهیم.
تولید برق از پسماند به کجا رسید؟در حال حاضر برق را چقدر می خرند؟
پسماندهایی که به درد دفن نمی‌خورند، ریجکتی محسوب شده و آنها را در زباله‌سوز سوزانده و تبدیل به برق می‌کنیم. در حال حاضر قیمت برق هم به ۱۳۰۰ تومان در کیلووات رسیده است و رشد خوبی داشته است.
در خصوص ایجاد شهرک بازیافت در آراد کوه توضیح دهید و اینکه برای رفع مشکل گودهای غیرمجاز پسماند چه برنامه ای دارید؟
می‌توانیم در آرادکوه یک شهرک بازیافت راه‌اندازی کنیم و افرادی که به صورت غیرمجاز در اطراف آرادکوه گود دارند و زباله‌ها و لاستیک‌ها را می‌سوزانند و آلودگی تولید می‌کنند را جمع‌آوری کنیم چرا که با راه‌اندازی یک شهرک بازیافتی، تمامی اقدامات در داخل شهرک صورت می‌گیرد و خطوط مختلف بازیافت راه‌اندازی می‌شود. مثلا دیگر قوطی‌ها را خودمان پرس می‌کنیم و دوباره مواد اولیه از آنها تولید کرده و به کارخانه می‌فرستیم. در حال حاضر بسیاری از این اقدامات در اطراف تهران به صورت غیراصولی انجام می شود که فرایند مخربی دارد.
استحصال گاز متان به کجا رسید؟
اقدام دیگر، استحصال گاز متان است. ۵۰ تا ۶۰ سال است که آرادکوه سایت بوده و گاز متان تولید می‌کند. با کره‌ای‌ها قرار است پروژه‌ای را آغاز کنیم. البته اگر شرایط تحریم‌ها اجازه دهد، قرار است روی سایت‌های قدیمی ایزوله شود و گازهای قبلی را خارج، سوزانده و تبدیل به برق کنیم. اگر بتوانیم با کره‌ای‌ها قرارداد ببندیم، اقدام خوبی در زمین استحصال گاز متان صورت می‌گیرد.
چه میزان از زباله ها هنوز دفن می شود؟
در دنیا دیگر زباله‌ها را دفن نمی‌کنند، اما هنوز ما ۴۰ تا ۵۰ درصد زباله‌ها را دفن می‌کنیم. اگر بتوانیم طرح کاهش تولید پسماند را اجرایی کنیم، با اطمینان می گویم که ۱۰ تا ۱۵ درصد فقط زباله دفن می‌شود.
اجرای طرح کاهش پسماند چقدر زمانبر است؟
ببینید در حوزه پسماند در گذشته کارهای زودبازده صورت گرفته است و نتیجه مطلوبی حاصل نشده است. کار باید سیستمی باشد. در گام اول باید همکاری شکل گیرد. بودجه تعریف شود و فکر می‌کنم حدود دو سال بتوانیم تمام مخازن زباله را از سطح شهر جمع‌آوری کنیم. بخش مهم کار و زمانبر هم همین است و الباقی به صورت پروسه به هم متصل است.
چقدر بودجه برای این کار در نظر گرفته اید؟
برای این ام‌آر اف‌ها باید ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه درنظر گرفته می‌شد، اما با روشی که درنظر گرفته‌ایم و با مشارکت بخش خصوصی این کار صورت می‌گیرد و آنها هم مدتی از پسماندهای خشک استفاده می‌کنند.
در حال حاضر مخازنی که به ساختمان‌ها داده می‌شود را شهرداری تأمین می‌کند، اما شاید به سمتی حرکت کنیم که بخش خصوصی وارد شود.
بالاخره اعلام نکردید چه زمان زباله گردها به طور کامل جمع آوری می شوند؟
نمی توانیم با زباله گردها برخورد کنیم
موضع زباله‌گرد چند مؤلفه دارد. آدم‌هایی که زباله‌گردی می‌کنند، در سطح شهر ماشین می‌شویند، گل می‌فروشند و کارهای کاذب دیگر انجام می‌دهند. بهزیستی و مراجع قضایی باید در این زمینه ورود کند. در این موضوعات شهرداری نمی‌تواند ورود کند. وقتی زباله در جایی جمع می‌شود، زباله‌گرد هم ایجاد می‌شود. افراد زباله را جمع و بعداً به پیمانکار می‌دهند که ما نمی‌توانیم این را هم ثابت کنیم و تأکید می‌کنم ما نمی‌توانیم با زباله‌گردها برخورد کنیم.
خرید زباله سوز به کجا رسید؟
سازمان مشارکت‌های مردمی شهر تهران پیگیر خرید یک دستگاه زباله‌سوز ۶۰۰ تنی است . یک سال تا یک سال و نیم برای ساخت زباله‌سوز زمان صرف می‌شود. قبلا یکبار خرید زباله‌سوز متوقف شده است، حال قرار است با مشارکت بخش خصوصی، این اقدام صورت گیرد.
ماجرای جابجایی آرادکوه به کجا رسید؟
آرادکوه از ۵۰ سال پیش ساخته و توسعه و تجهیز شده است و خانه‌های زیادی در اطراف آن ساخته شده است. ما باید فرایند را اصلاح کنیم تا دفن کمتر شد، نه اینکه آرادکوه را جابجا کنیم. باید زیرساخت‌ها را درست کنیم، اما ما مخالفتی هم با موضوع جابجایی آرادکوه نداشتیم. در قالب کمیته‌ای هم به مسئولین دولتی اعلام کردیم اگر جایی را درنظر دارند و می‌توانند تجهیز کنند معرفی کنند، مطالعات هم انجام می‌شود. به لحاظ قانونی محیط زیست وظیفه نظارتی دارد. ما هم مخالفتی نداریم، اما معتقدیم که اگر سیستم اصلاح شود بهتر خواهد بود.