اقتصاد۲۴ - ابتدای سال جاری بانک مرکزی زنگ حراج بزرگ اوراق بدهی دولتی را به صدا درآورد. سیاست‌گذار پولی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که در قامت کارگزار، بازار اولیه فروش اوراق بدهی دولتی را در بازار بین بانکی ایجاد کرده است.
بودجه ٢٠٢٧ هزار میلیارد تومانی دولت در سال جاری حدود ١٥٠ هزار میلیارد تومان کسری دارد و دولت برای تأمین این کسری بودجه دست به چندین اقدام موازی زد، از عرضه و فروش سهام شرکت‌های دولتی در بازار سرمایه و گسترش چتر مالیات در بودجه گرفته تا مزایده اموال مازاد دولت و حراج اوراق بدهی.
ایجاد بازار اولیه فروش اوراق بدهی دولتی، اقدامی است که بانک مرکزی با توجه به اجتناب‌ناپذیری کسری بودجه دولت متاثر از کاهش درآمد‌های نفتی و عدم امکان افزایش فشار مالیاتی و همچنین رفع پیامد‌های رکودی ناشی از شیوع کرونا، با هدف دستیابی به کنترل تورم و کمک به رشد اقتصادی کشور از نیمه خرداد ماه امسال آغاز کرده است، راهکاری که تاکنون توانسته حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان به رفع کسری بودجه کمک کند.
آتش افزایش قیمت سهام
اما این اقدام چه تاثیراتی بر اقتصاد کشور گذاشته است. در همین رابطه کامران ندری، عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ گفت: به نظر می‌رسد دولت در راستای حفظ ثبات اقتصاد خیلی کم‌کاری داشته است؛ خوب یا بد آتش افزایش قیمت سهام را در بازار سرمایه شعله ور کرده است، به گونه‌ای که رشد قیمت سهام در بازار سرمایه ایران برابری می کند با دو کشوری که دچار ابرتورم هستند؛ یعنی ونزوئلا و زیمباوه.
بیشتر بخوانید: قیمت سهام بعضی شرکتها متناسب با ارزش ذاتی آن نیست
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: هزینه‌های اقدام دولت در راستای انتشار و فروش اوراق در اقتصاد کشور درحال پرداخت است و دولت نتوانسته از فرصت‌های ایجاد شده در بازار سرمایه به خوبی استفاده کند. در واقع حتی نتوانست از این بازار مالیات حقه را وصول کند.
ندری با بیان اینکه در برخی از روز‌های فصل بهار نزدیک به ۱۰۴ میلیارد تومان ارزش در بازار سرمایه ایجاد شده است، گفت: در مجموع ارزش بازار سرمایه در طی ۴ ماه گذشته حداقل ۳ هزار هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. حالا جای این سوال باقی است که از این رقم و خرید و فروش که روزانه به ۵۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد و سهام خرید و فروش می‌شود، مالیات صحیح اخذ شده است؟
عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پاسخ به همین سوال می‌گوید: اگر دولت با تدبیر و اقدام صحیح اقتصادی، مالیات را از همین بازار و خرید و فروش‌های سهام اخذ می‌کرد هم بازار تحت مدیریت قرار می‌گرفت و هم رشد عجیبی نداشت، در این صورت می‌توانست بدون فروش اوراق و سهام دولتی کل کسری بودجه خود را پوشش دهد اما متاسفانه در این مورد نیز غفلت کرد و اجازه داد برخی با خرید و فروش سهام به درآمد‌های نجومی دست پیدا کنند و خود دولت از این ماجرا بی نصیب ماند.
به گفته این کارشناس بازارهای پولی و مالی، با ایجاد وضعیت فعلی در بازار سرمایه، فقط هزینه‌های سربار و تورم زا در اقتصاد باقی مانده است. دولت می توانست با مدیریت خود، شرکتها را مکلف به افزایش سرمایه از محل صرف سهام با توجه به رشد ارزش سهام‌ها در بازار سرمایه کند، اما متاسفانه در این مورد نیز غفلت کرد و شرکتها نیز به موجب این اهمال کاری درصدد کسب افزایش نقدینگی نشده اند و نتوانستند با این فرصت به وجود آمده سرمایه در گردش خود را افزایش دهند.
دولت بی بهره از منافع مالی سهام ها
ندری گفت: طی این مدت زمان، دولت یک پدیده در اقتصاد ایجاد کرد و مردم هزینه آن را پرداخت کردند، اما از منافع آن بهر‌ه‌مند نشدند؛ نه کسری بودجه دولت برطرف شد، نه برای بنگاه‌ها نقدینگی لازم برای سرمایه در گردش ایجاد فراهم شد، پس در واقع مردم باز هم متضرر شدند و حتی عملکرد دولت هم با این اقدام زیر سوال رفت، چرا که تورم تنها حاصل این افزایش نقدینگی در بازار سرمایه، لجام گسیختگی و افسار گسیختگی قیمت سهام‌ها بود و همچنین کسب درآمد‌های نجومی برای بخشی از فعالان بازار سرمایه که تعداد محدودی را پوشش می‌دهد.
این اقتصاددان پولی یادآور شد: فروش سهام دولتی در بورس نه‌تنها نتوانست در جهت جبران کسری بودجه دولت به دلیل عدم اخذ مالیات مفید واقع شود بلکه درآمد‌های نجومی را برای عده‌ای خاص فراهم کرد و شرکتها نیز بی بهره از تامین نیاز‌های مالی، همچنان سرگردان هستند.
عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی در پایان تاکید کرد: دولت بهره کمی از فرصت‌های بزرگ ایجاد شده در بازار سرمایه به دست آورد و از سوی دیگر هزینه‌های تورمی ایجاد شده در اقتصاد به مردم تحمیل شده و در نهایت هیچ حرکتی مثبتی در اقتصاد کشور ایجاد نشده است.