خام فروشی در واقع نوعی حراج سرمایه ملی و آسیب به نسل‌های بعدی کشور به شمار می رود به طوری که با فروش منابع طبیعی به صورت خام، ارزش افزوده این منابع نصیب دیگر کشور‌ها می‌شود.
آمارهای رسمی گویای آن است که ایران همواره در بین کشورهای شاخص جهان از لحاظ ذخایر معدنی قرار داشته، اما یکی از کلیدی‌ترین بخش‌هایی که در سال‌های گذشته مغفول مانده، عرصه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی بوده که اکنون فرصت خودنمایی یافته است.
حجم تجارت جهانی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی بالغ بر یک‌هزار میلیارد دلار است، اما برخی گمانه‌زنی‌های صورت گرفته توسط کارشناسان، سهم ایران از این بازار را سالیانه حدود پنج صدم درصد ارزیابی کرده اند.
کشورمان یک درصد جمعیت جهان و هفت درصد منابع طبیعی و ذخایر دنیا را در خود جای داده، بنابراین انتظار این است که حداقل یک درصد تجارت جهانی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را به خود اختصاص دهد.
جابجایی آسان سنگ های قیمتی
در همین رابطه سعید صمدی، رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران در گفتگو با اقتصاد ۲۴ گفت: خیلی از سنگ های قیمتی به دلیل کاهش حجمی که برخلاف سایر سنگ ها مانند سنگ آهن و غیره دارند جابجایی آنها بسیار آسان و کم هزینه است. از اینرو الزامی برای صادرات از طریق مبادی رسمی ندارند. متاسفانه اینها خارج از سیستم های کنترلی قاچاق و به خارج از کشور صادر می شوند .
به گفته صمدی، دولت چندان بر روی این نوع خروج کالا و محصولات نظارت ندارد، از اینرو باید کشور از لحاظ ارزش و شناسایی سنگ های قیمتی یک اسکن اساسی شود یعنی ذخایر این سنگ ها، نوع و ارزش آن ارزیابی و شناسایی شود تا در همان مبداء (معادن) برای فرآوری آنها اقدامات اساسی صورت گیرد .
وی تصریح کرد: استخراج این سنگ ها برخلاف سایر مواد و سنگ های معدنی بسیار جزئی تر است از اینرو صادرات آنها بدون فرآوری نیاز به درج در گمرک و کنترل سیستمی برای ممانعت این مبادی از خروج آن ندارد چراکه به راحتی و حتی از مبادی غیر رسمی می توان این سنگ ها را به دلیل حجم پایین قاچاق کرد.
بیشتر بخوانید: مرگ تدریجی معادن با خلق دستورات/ دولت دست‌بردار بنگاهداری در بخش معدن نیست
رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران ادامه داد: از لحاظ ارزش معادن، تولید و استخراج، وزارت صنعت اطلاعات کامل و شفافی در اختیار ندارد و هنوز مشخص نیست جایگاه کشور در سنگ های قیمتی کجاست؟ در این معادن چه شرایطی داریم و میزان تولید چه مقدار است؟ شناسایی و ارزیابی میزان ذخایر تا تولید و فرآوری و صادرات این سنگ ها در یک ابهام بزرگی بسر می برد. در واقع کشور با فقر اطلاعات بنیادین در زمینه سنگ های قیمتی مواجه است.
این فعال بخش خصوصی ادامه داد: زمانی که ما از موضوعی اطلاع نداشته باشیم احتمال وقوع هر اتفاقی ممکن است از این رو در حال حاضر فقر اطلاعاتی در زمینه میزان ذخایر، استخراج و یا تولید این نوع سنگ ها می تواند به موضوع خام فروشی بسیار کمک کند. عموما فعالیت این نوع معدن ها با سایر معادن متفاوت بوده و معدن کاری بسیار محدود است .
صمدی یادآور شد: این در حالی است که تجارت سنگ های قیمتی در دنیا به یک تجارت پردرآمد و حائز اهمیت تبدیل شده است و با برپایی نمایشگاه های بین المللی به بحث در خصوص استخراج و تولید این نوع سنگ ها می پردازند و همزمان با دانش روز در حرکتند.
مباحث گمشده گوهرشناسی در کشور
رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران گفت: اما در کشور ما تا آنجایی که من مطلع هستم اقدام خاصی در این خصوص انجام نشده است. گوهر شناسی یکی از ارکان اصلی برای شناسایی این نوع سنگ هاست. خیلی بحث گوهرشناسی در کشورمان کار نشده است؛ در حالی که ایران با دارا بودن بیش از 250 نوع سنگ گوهری می تواند در صادرات فرآوری این نوع سنگ ها حرفی برای گفتن داشته باشد اما متاسفانه سهم ما از تجارت رسمی جهانی نزدیک به صفر است!
صمدی با تاکید بر اینکه بازار جهانی گوهر سنگ ها 950 میلیارد دلار ارزش دارد و از این سهم ایران رقمی نزدیک به صفر درصد را به خود اختصاص داده است، گفت: متاسفانه با وجود این رقم هنوز هیچ اقدامی در این رابطه انجام نشده است . این موضوع به خاطر عدم اطلاع کافی از این مخازن و معادن غنی است که تاکنون وزارت صنعت در مورد آن کم کاری کرده است .
وی تصریح کرد: بیش از این (25 سال گذشته) نیز ایران در زمینه معادن طلا و استخراج این نوع سنگ ها کاملا از سایر کشورهای رقیب جا مانده بود و حرفی برای گفتن نداشت اما امروز با بررسی های لازم و جامع و گام های تدریجی در راستای تقویت بانک اطلاعاتی در این زمینه به اکتشافات جدید دست یافته که امروز معادن طلا گسترش پیدا کرده است هرچند هنوز فاصله زیادی در استخراج و تولید طلا وجود دارد اما از نقطه صفر عبور کرده ایم .
به گفته این فعال بخش خصوصی در بخش معدن، باید مطالعات اساسی و بنیادی در بحث گوهرشناسی انجام گیرد تا بعد روی بازار 950 میلیارد دلاری صادرات این سنگ ها برنامه ریزی شود.
رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران ادامه داد: تنها راه مقابله با خام فروشی این است که وزارت صنعت بانک اطلاعاتی قوی را درباره ذخایر سنگ‌های معدنی قیمتی و فرآوری آن در اختیار داشته باشد تا با مشارکت بخش خصوصی بتواند به بازار جهانی ۹۵۰ میلیارد دلاری گوهر سنگ‌ها دست پیدا کند.
صمدی در پایان تاکید کرد: نیاز کشور به ارزآوری از منابع غیر نفتی بیش از گذشته شده است از این رو باید فضا برای بخش خصوصی فراهم شود چراکه در کنار بانک های اطلاعاتی که از سوی وزارت صنعت باید تهیه شود، این بخش توانایی اجرای فرآیند کامل استخراج تا رساندن گوهر سنگ ها به بازار جهانی را دارد.