ژوبین صفاری، اقتصاد۲۴ - قیمت دلار از دور اول دولت حسن روحانی و بعد از یک دوره ثبات 4 ساله در دولت یازدهم حدود 9 برابر شده است. تورم به مدت سه سال عددهای بالا را تجربه کرد که این در اقتصاد کشور بی سابقه بود. با این همه اما علیرغم همه وعده های داده شده تیم اقتصادی دولت و همه ارکان تصمیم گیر در نظام حاکمیت نتوانستند مشکلات اقتصادی را کاهش دهند.
حسن روحانی نیز طی روزهای گذشته گفته است: «مردم برای کمبود و مشکلات، اگر می‌خواهند لعن و نفرین کنند، این لعن و نفرین آدرسش کاخ سفید در واشنگتن است، کسی به مردم آدرس اشتباه ندهد.»
این جمله دقیقاً یادآور سال آخر دولت محمود احمدی نژاد است که بعد از یک دوره انکار از اثر تحریم ها، بالاخره اعتراف کرد که مشکلات اقتصادی به تحریم ها ربط دارد. اما آیا همه مشکلات اقتصادی کشور به تحریم ارتباط دارد؟ از سوی دیگر باید دید این وضعیت نابسامان تا کی ادامه خواهد داشت؟
برخی کارشناسان معتقدند متغیری مانند انتخابات آمریکا بسیار اثرگذار در معادلات اقتصادی کشور است، موضوعی که می تواند اثرات کوتاه مدت و بلند مدت متفاوتی داشته باشد.
توان دولت همین قدر است؟
مرتضی افقه، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با اقتصاد۲۴ می گوید: از زمان جنگ به بعد مدیریت ها در اقتصاد با ناکارآمدی همراه بوده و این ناکارآمدی باعث شده تا امروز تحریم ها اینچنین بر ما اثرگذار باشد بنابراین نمی توان همه مسائل را بر دوش این دولت گذاشت.
بیشتر بخوانید: تا ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران چقدر راه مانده است
وی می افزاید: به نظر می‌رسد دولت هر آنچه را که در چنته داشت تا به امروز رو کرده است. نه تنها دولت بلکه برخی از اقتصاددان ها و اقتصاددان های راستگرا و طرفداران اقتصاد آزاد نیز هر آنچه که توان و دانش داشتند به کار بستند اما نشد.
افقه با بیان اینکه سال ها است که می گوییم مشکلات اقتصادی ما ریشه اقتصادی ندارند، اظهار می کند: ما با راه حل های اقتصادی فقط بیست تا سی درصد می توانیم به نتیجه برسیم؛ واقعیت این است که اصل قضیه بی تدبیری های دولت های گذشته تا به امروز است و نه فقط قوه مجریه بلکه کل نظام تصمیم گیری تا به امروز روندی ضد تولید و ضد توسعه داشته است اما وجود نفت باعث شده بود این بی تدبیری ها آنچنان مشهود نباشد.
این اقتصاددان تصریح می کند: در دو سه سال گذشته نیز به واسطه وجود ذخایر، اقتصاد سرپا ایستاد در حالی که هر چه پیش می رویم هم ذخایر کمتر می شود و هم انبارهای دولت خالی می شوند. از این به بعد اگر بتوانیم از طریق دور زدن تحریم ها نفت بفروشیم و یا اگر به توافقی برسیم اوضاع بهتر می شود اما اگر نتوانیم ادامه دادن کار سخت می شود.
اقتصاد ایران، معتادی که مواد به آن نرسیده است
افقه، اقتصاد کشور را مانند معتادی توصیف کرد که به مواد نیاز دارد و این مواد همان پول نفت است. وی معتقد است: امروز فرصت مناسبی برای تحولات ساختاری نیست هر چند که در نظام حاکمیت اراده و عزمی برای ایجاد تغییرات ساختاری دیده نمی شود.
وی می گوید: مجلس و دولت و دستگاه های نظارتی و اجرایی و قضایی با همان رویه های قبلی پیش می روند و انگار نه انگار که وضعیت کشور بسیار خاص است. هر چند که دولت نیز چندان قوی نیست و تیم اقتصادی قدرتمندی وجود ندارد و بانک مرکزی نیز در یکی دو سال گذشته هر آنچه در توان داشت انجام داد و بیش از این توان ندارد.
انتخابات آمریکا چه تاثیری بر اقتصاد دارد؟
افقه در ادامه گفتگو با اقتصاد۲۴ خاطرنشان می کند: این وضعیت تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ادامه خواهد داشت و سرنوشت تحریم ها به انتخابات بر می‌گردد و برنده شدن هر نامزدی تحلیل جداگانه ای دارد.
وی تاکید می کند: به نظر می رسد انتخاب ترامپ می تواند اقتصاد ما را زودتر به نتیجه برساند چون حداقل نظام منتظر این نتیجه است. با انتخاب ترامپ به دلیل قرار گرفتن اقتصاد در تنگنا ناچاریم به گونه ای با ترامپ که حتی به نظر تندروتر می آید مصالحه کنیم.
افقه ادامه می دهد: در صورت انتخاب بایدن شواهد به گونه ای است که شاید ابتدا شوک مثبتی به متغیرهای اقتصادی وارد شود اما با تحلیل کارشناسان سیاسی احتمالاً مدتی طول بکشد تا به شرایط دلخواه و بازگشت آمریکا به برجام برسیم و تا زمانی که ایران از تحریم خارج شود و بتواند نفت خود را بفروشد و دریافت های ارزی خود را داشته باشد مدتی طول می کشد، از این رو پیروزی ترامپ زودتر به سازش منجر خواهد شد.
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که شرکای دیگر مانند چین و روسیه چه نقشی در خنثی کردن تحریم ها علیه ایران خواهند داشت؟ می گوید: به نظر می رسد اگر در موضوعات سیاسی آمریکا کوتاه نیاید، در عمل کشورهایی مانند روسیه و چین قادر به گرفتن ضربه تحریم ها نیستند. این کشورها نشان داده اند در بزنگاه ها به سمت آمریکا می روند بنابراین شاید نتوان چندان حسابی روی آنها باز کرد.