اقتصاد۲۴ - صنعت توریسم به ویژه برای کشور‌های در حال توسعه یک مزیت اقتصادی است، حوزه‌ای که جایگاه بالایی در توسعه اقتصادی برخی کشور‌ها پیدا کرده است. گردشگری، منبع درآمد در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و تراز تجاری کشور‌ها است که در ایران منطقه آزاد اروند، به علت ارتباط با بازار گردشگران عراقی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به ویژه که گردشگری سلامت، زیارت و بازار‌های آبادان و خرمشهر جذابیت ویژه‌ای برای شهروندان عراقی به خصوص استان بصره دارد.
منطقه آزاد اروند با بیش از ۳۷ هزار هکتار اراضی در شمال غربی خلیج فارس شامل شهر‌های آبادان، خرمشهر و مینوشهر (جزیره مینو) است که در محل تلاقی دو رودخانه اروند و کارون قرار دارد. این منطقه در همسایگی عراق و کویت ظرفیت‌های مناسبی نظیر حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی دارد. از این رو درباره آخرین تحولات گردشگری منطقه آزاد اروند و جذب گردشگران عراقی و بوم‌گردی با محسن قنبری، مدیر گردشگری سازمان منطقه آزاد اروند گفتگو کردیم.
برندسازی از محصولات بومی در اروند
* پیش از این اقداماتی در مناطق آزاد در حوزه توسعه گردشگری روستایی صورت گرفته است. به نظر شما تمرکز در این حوزه از گردشگری چقدر دارای اهمیت است و آیا پتانسیل کسب درآمد دارد؟
- ما در حال تدوین طرح جامع گردشگری هستیم تا بتوانیم اولویت‌ها، مزیت‌ها و پتانسیل‌های منطقه آزاد اروند را شناسایی کرده و گردشگری بومی یا روستایی را توسعه دهیم. با توجه به نبود زیرساخت‌ها و هزینه بالای آنها، بوم‌گردی و گردشگری روستایی خیلی سریع‌تر می‌تواند به نتیجه برسد. بر همین اساس دوره‌های آموزشی برای روستاییان برگزار کرده و کسب و کار‌های روستایی را حمایت کرده‌ایم تا بتوانند به درآمدزایی برسند.
بیشتر بخوانید: فیتور فرصتی برای ارائه ظرفیت های گردشگری اروند
مدیریت توسعه گردشگری و میزاث فرهنگی منطقه آزاد اروند، محصولات بومی را برندسازی می‌کند تا به عنوان پایلوت و الگو مطرح شوند. در شرایط فعلی و با توجه به اینکه زیرساخت‌های گردشگری در این منطقه ضعیف است و هزینه آن خیلی بالا است، گردشگری روستایی و بوم‌گردی بهترین پاسخی است که برای توسعه گردشگری و فعال شدن جامعه محلی در حوزه گردشگری می‌توان به آن رسید.
* در اروند چه روستا‌هایی برای توسعه گردشگری و تشکیل شبکه مدیریت مقصد گردشگری در مناطق آزاد معرفی شده است؟
- پیش از این طی مطالعاتی روستا‌هایی مشخص شده‌اند و عملیات اجرایی در آنها آغاز شده است. در این راستا در روستا‌ها، ساحل‌سازی شده و به عنوان روستا‌های هدف گردشگری مشخص شده است که از این بین روستا‌های بدریه خرمشهر، معاف خرمشهر، سادات آبادان، صنگور آبادان و ... هستند که به لحاظ برق، فاضلاب، آب، مسیر دسترسی و... اقداماتی برای تامین زیرساخت صورت گرفته و برای روستا‌های حاشیه کارون نیز ساحل‌سازی انجام شده است. این روستا‌ها در مطالعاتی که ۲ تا ۳ سال قبل انجام دادیم تعیین شده‌اند.
برای تشکیل شبکه مدیریت مقصد گردشگری نیاز به شاخص‌های مشترک داریم
برای تشکیل شبکه مدیریت مقصد گردشگری، بقیه مناطق آزاد نیز باید مطالعات لازم را انجام داده و روستا‌های هدف را معرفی کنند. البته هنوز شرح خدمات طی جلسه‌ای اعلام نشده است. قاعدتا باید یکی از مشاوران، مطالعات را شروع کند و براساس یک شاخص مشترک این روستا‌ها انتخاب شوند. اینکه منطقه آزاد اروند براساس شاخص خودش این روستا‌ها را انتخاب کند و مناطق آزاد دیگر نیز بر اساس شاخص خودشان، ممکن است هماهنگی و همخوانی لازم به وجود نیاید. لیکن اول باید معیار‌های مشترکی انتخاب شود و بر اساس آنها روستا‌ها انتخاب و معرفی شوند. لذا ما چند سال پیش مطالعاتی انجام دادیم و روستا‌هایی که بیشترین پتانسیل را دارند، انتخاب کردیم. عملیات اجرایی و ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی هم در آنها انجام شده است. باید ببینیم در چارچوب کلی شبکه مدیریت مقصد گردشگری در کدام بخش می‌تواند جاگذاری شود.
*آسیب‌های کرونا در حوزه گردشگری بیش از دیگر حوزه‌ها بوده است؛ چه برنامه‌هایی برای توسعه گردشگری اروند و جبران خسارت‌های ناشی از کرونا دارید؟
- برگزاری همایش‌ها و سمینار‌ها و فرصت‌های برگزاری جشنواره‌ها از جمله اقداماتی است که بتوانیم درآمد‌هایی برای هتل‌ها ایجاد کنیم. امیدواریم بتوانیم با کشور عراق مذاکرات بیشتری انجام دهیم. اگر عراقی‌ها برای گردشگری به منطقه آزاد اروند بیایند، خیلی از مشکلات گردشگری در این منطقه حل می‌شود.
از دیگر اقداماتی که برای توسعه گردشگری دراروند انجام شده، معرفی تور‌هایی است که برای مقاصد جامعه هدف طراحی شده که تور‌های گردشگری نوستالژیک، جنگ، آموزشی، صنعتی و طبیعت‌گردی از جمله آنها است. در این راستا با آژانس‌های مسافربری و گردشگری تهران و دیگر شهر‌های بزرگ گفتگو کردیم. منطقه آزاد اروند به آژانس‌ها قابلیت‌ها را معرفی کرده و درباره سلایق آنها نظرخواهی خواهد کرد. آنها مشتری‌هایشان را می‌شناسند و می‌دانند که چه سلایقی دارند.
گردشگری اروند در عصر کرونا
ما بر مبنای این مسئله تلاش می‌کنیم پکیج تورهایمان را تغییر بدهیم و بتوانیم با رعایت تمام پروتکل‌ها و مسائل بهداشتی کرونا، در بهمن و اسفند ماه تور‌هایی داشته باشیم که به حوزه گردشگری کمک کند. به لحاظ مالی منطقه آزاد اروند از بودجه خودش، کمکی به آژانس‌های گردشگری نکرده است. آژانس‌های گردشگری تسهیلات دولتی را می‌گیرند. مدیریت توسعه گردشگری و میراث فرهنگی منطقه آزاد اروند به صورت جداگانه اقدامی را انجام نداده است. البته مکاتباتی با برخی بانک‌ها انجام داده‌ایم که قسط‌هایی را نگیرند یا هزینه آب و برق آنها را تسهیل کنند یا الکل به آنها داده شود، اما کمک مالی مستقیمی انجام نشده است. ما در حوزه مدیریت توسعه گردشگری بیشتر به دنبال این هستیم که برای هتل‌ها و آژانس‌هایمان مشتری بیاوریم.
* منطقه آزاد اروند برنامه‌هایی در زمینه گردشگری سلامت و جذب مخاطبانی از جمله عراقی‌ها داشته است. این برنامه‌ها تا چه حد موفق بوده و پتانسیل‌های این بخش از گردشگری چقدر است؟
- در حوزه گردشگری سلامت، شورای راهبردی گردشگری سلامت را تشکیل دادیم و با نماینده‌هایی از دانشگاه علوم پزشکی، وزارت امور خارجه و نظام پزشکی منطقه آزاد اروند و برخی شرکت‌هایی که تمایل دارند در این خصوص فعالیت کنند، گفتگو کردیم و مجوز‌های خاص داده‌ایم. این مجوز‌ها از وزارت میراث فرهنگی و وزارت بهداشت و درمان گرفته شده است. در تلاش هستیم تا بیمارستان‌هایی را تجهیز کنیم که در حوزه گردشگری سلامت، در شاخه گردشگری پزشکی جای می‌گیرند.
گردشگری سلامت شاخه‌های دیگری نیز دارد که در حوزه طبیعت درمانی یا ریلکسیشن است. مدیریت توسعه گردشگری و میراث فرهنگی طی مطالعاتی که انجام داده، در حاشیه سواحل رودخانه مکان‌یابی کرده و آنجا را بهترین فضا برای ایجاد اینگونه تأسیستات دیده است. همچنین بسته‌های سرمایه‌گذاری را تهیه کردیم. در همایش‌های فرصت سرمایه‌گذاری یا سایر همایش‌هایی که با سرمایه‌گذاران ارتباط دارند، به صورت ویژه کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی که بیشتر سرمایه‌گذاران آنجا حضور دارند و جلساتی هم در منطقه آزاد اروند با آنها داشتیم، فرصت‌های سرمایه‌گذاری را معرفی می‌کنیم. زیرساخت‌های آن با تفاهم‌نامه مشترک با وزارت بهداشت انجام می‌شود.
راه‌اندازی سفر ممکن است؟
* با توجه به شیوع کرونا چه ایده‌هایی برای احیای حوزه گردشگری و رفع مشکلات آن در این دوره دارید؟
- بهترین ایده برای توسعه گردشگری راه‌اندازی سفر است. ما جلسات مختلفی را با تمام ذینفعان حوزه گردشگری گذاشتیم و خیلی از آنها به دنبال وام و تسهیلات کم بهره با مدت طولانی بازپرداخت بودند، ولی بهترین راه این است که سفر و تور‌های گردشگری را راه بیاندازیم. در منطقه آزاد اروند با تهیه برنامه‌ها و سنجیدن شرایط، تور رایگان گذاشتیم تا لااقل مردم اروند با جاذبه‌های آن آشنا شوند، اما به علت کرونا و اعتراضاتی که شد، مجبور شدیم لغو کنیم. اگر شرایط مقداری بهتر شود، راه اندازی سفر با رعایت همه پروتکل‌ها بهترین راه درمان برای حوزه گردشگری است، چون آژانس‌دار، هتل‌دار، راننده تاکسی، رستوران‌دار، صاحبان حرفه صنایع دستی و موزه‌داران با سفر نفع می‌برند.
* دولت چه کمک‌هایی می‌تواند بکند؟
- دولت در حوزه‌های مختلف از جمله وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی، بانک‌ها و در هزینه‌های هواپیما، آب و برق و... می‌تواند به حوزه گردشگری کمک کند، اما مهم‌ترین مسئله این است که بتوانیم سفر را برای مدتی آسان و ارزان کنیم. البته باید همه پروتکل‌ها به طور دقیق اجرا شود و در این راستا همه وزارتخانه‌ها دخیل هستند که نیاز به بررسی بیشتری نیز دارد. این مسئله به صورت جدی در هیئت دولت می‌تواند مطرح شود.