اقتصاد۲۴ - در حالی که آمار‌ها از بهبود وضعیت فراورده‌های نفتی و پتروشیمی خبر می‌دهد که این شرایط برای مصرف کنندگان بسیار سخت و گران تمام می‌شود هرچند یکی از پایه‌های رونق چرخه تولید، تامین مواد اولیه است.
در صنایع پایین دستی پتروشیمی هم در حالی که تولید در کشور با رونق خوبی روبه‌رو است، اما تولیدکنندگان پایین دستی پتروشیمی‌ها با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند.
فعالان این عرصه معتقدند؛ برای گسترش صنایع پایین‌دستی، باید سازوکاری منسجم ایجاد کرد تا همه پتروشیمی‌ها با توجه به میزان تولید و امکانات زیرساختی خود، طرحی جامع برای صنایع پایین‌دستی ارائه دهند.
از سوی دیگر سهم فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در سبد صادراتی کشور، یک سوم است، اما آمار موجود حاکی از کاهش صادرات است. این شرایط نشان می‌دهد که هم وضعیت در بازار داخلی این محصولات و هم در بازار جهانی روزگار خوبی ندارد.
سالهاست بخش پتروشیمی در سامانه بهین یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت با هدف شناسایی و معرفی تولیدکنندگان واقعی راه اندازی شده است، اما این سامانه تاکنون نتوانسته وضعیت بازار این محصولات را سروسامان دهد و ابهامات زیادی درباره عملکرد این سامانه وجود دارد، به طوری که برخی از تولیدکنندگان واقعی اعتقاد دارند که همچنان برخی تولیدکنندگان غیرواقعی از طریق این سامانه برای خرید مواد اولیه معرفی می‌شوند و از این مسیر سود‌های نجومی به جیب می‌زنند.
شوک‌های قیمت دلار به فرآورده‌های نفتی رسید
در همین رابطه سید حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در گفتگو با اقتصاد۲۴ گفت: متأسفانه گمرک، آمار دقیق و جزئیات صادرات فرآورده‌های نفتی را نمی‌دهد، اما آماری که از سوی پتروشیمی‌ها منتشر شده است نشان می‌دهد که حدود ۱۵ درصد صادرات پتروشیمی افزایش داشته است.
وی تصریح کرد: پتروشیمی در شش ماهه سال گذشته ۱۰ میلیون تن صادرات داشته است در حالی که در سال جاری این رقم به ۵/۱۱ میلیون تن صادرات رسیده است.
بیشتر بخوانید: ضرورت استفاده از فرصت افزایش تقاضای محصولات نفتی در جهان
به گفته حسینی، اگرچه ارزش دلاری آن کاهش پیدا کرده است، اما ارزش ریالی و تناژ آن افزایش پیدا کرده است. امسال در بخش فرآورده‌های نفتی وضعیت بازار خوب بوده است، اما در هیدروکربن صادرات به شدت کاهش پیدا کرده است؛ هیدرو کربن محصول جانبی فرآورده نفتی بوده است که بخش خصوصی، تولید و صادرات می‌کرده است، امسال آمار‌هایی که اعضای فعال در این بخش ارائه داده کرده‌اند نشان می‌دهد که صادرات هیدرو کربن کاهش پیدا کرده ، اما در مجموع صادرات فرآورده‌های نفتی و فرآورده‌های ویژه کاهش پیدا نکرده است.
این فعال بخش خصوصی در بخش فرآورده‌های نفتی در پاسخ به این سوال که چرا محصولات در سال جاری با افزایش چشمگیری مواجه شده اند؟ گفت: بخشی از افزایش قیمت مربوط به تورم موجود در کشور بوده است. متاسفانه دولت هنوز نتوانسته افزایش قیمت دلار را کنترل کند.
وی ادامه داد: کالای صادراتی در خارج از کشور با دلار به فروش می‌رود و در بورس مورد رقابت قرار می گیرد و همین موضوع روند افزایش قیمت را تشدید کرده است، اما مشکل جدی که کشور دارد این است که ما یک سامانه جامع برای شفافیت در قیمت گذاری نداریم.
سامانه بهین یاب ، سامانه‌ای با باگ‌های فراوان
حسینی تصریح کرد: درست است که سامانه بهین یاب با هدف اینکه باید واحد‌های تولیدی مواد اولیه مورد نیازشان را خریداری کنند ایجاد شده است، اما عملا آنقدر این سایت باگ دارد و به اصطلاح پیش پا افتاده است و تقریباً غیر قابل کنترل بوده و نتوانسته است اثر خود را بگذارد.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی یادآور شد: ایراد در ضعف‌های این سایت است وگرنه ساز و کاری که تعین شده، روشی است که باید مصرف کنندگان، مواد اولیه را با ثبت به موقع خریداری کنند و این چرخه تولید تا توزیع را به اندازه نیاز مرتفع می‌کند.
وی ادامه داد: اگرچه میزان مجوز‌های داده شده بسیار بیشتر از ظرفیت‌ها است، اما رقابت ایجاد می‌شود و همین رقابت باعث جلوگیری از رانت و یا کم فروشی و گران فروشی خواهد شد، معضلی که امروز گریبان این بخش را گرفته است.
حسینی ادامه داد: بسیاری از اشکالات برمی گردد به همین سامانه بهین یاب چراکه سامانه به هیچ وجه هوشمند نیست و در کارکرد آن اصلاً از هوش مصنوعی استفاده نشده است و اپراتور آن نیروی انسانی است یعنی هنوز در مرحله IT است که تمام دنیا از این مراحل عبور کرده اند.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی تصریح کرد: به این نوع سامانه‌ها، اطلاعات اولیه و اطلاعات واحد‌ها را می‌دهند نه فقط پروانه بهره برداری. در این سامانه‌ها باید میزان خرید، صادرات، نیروی انسانی، برق مصرفی و میزان بیمه در آن درج شود و تمامی اطلاعات واحد مرتبا به سامانه اعلام شود و سامانه خود تصمیم می‌گیرد که این واحد در حال حاضر فعال است یا خیر و چقدر ظرفیت فعال دارد که بتوانند برای آن تعیین وضعیت کنند.
این فعال اقتصادی ادامه داد: اما در ایراان چنین سامانه‌ای وجود ندارد؛ یک پروانه بهره برداری در سامانه گذاشته اند که ممکن است چند برابر ریال باشد یا واحد اصلاً فعال نباشد. اگر بخواهند می‌توانند بازرسی فیزیکی کنند و به استان‌های مربوطه اعلام رسیدگی کنند، اما متاسفانه به دلایل و نقایص موجود در سامانه هیچ یک از این کار‌ها طبق برنامه پیش نمی‌رود و از اینرو شاهد بحران در قیمت‌ها هستیم.
حسینی در پایان تاکید کرد: هنوز نتوانستند از سامانه بهین یاب در راستای تشکیل سازوکار منسجم به اهداف اصلی یعنی تنظیم قیمت‌ها برسند و در این بین تولیدکنندگان غیر واقعی از فضای اختلاف قیمت بورس و بازار آزاد سود‌های عجیبی را به جیب می‌زنند.