اقتصاد۲۴ - معافیت مالیاتی، استقرار در مرز و نزدیکی به بازار‌های مصرف، بخشی از مزایای منطقه آزاد ارس برای تبدیل شدن به صنعتی‌ترین منطقه آزاد ایران است. منطقه آزاد ارس با مرکزیت جلفا در ۱۳۲ کیلومتری شمال غرب تبریز بیش از ۵۰ هزار وسعت هکتار دارد و با جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان از طریق گمرکات جلفا، نوردوز و خداآفرین ارتباط دارد. منطقه آزاد ارس راحت‌ترین راه دسترسی ایران به بازار اوراسیا است، ضمن اینکه فاصله آن با مرز‌های ترکیه کمتر از ۱۲۰ کیلومتر است.
منطقه آزاد ارس صنعتی‌ترین منطقه آزاد کشور است و در حال حاضر در حوزه صنعت حدود ۲۰۳ واحد تولیدی فعال یعنی واحد‌هایی که دارای پروانه بهره بردای، در حال بهره برداری و تولید محصول هستند در آن وجود دارد و در حدود بیش از ۲۰۰ واحد نیز در حال ساخت است، یعنی جواز تاسیس دارند و در حال ساخت هستند و در آینده به بهره برداری خواهند رسید.
آیدین جهانگیری مدیر صنایع و انتقال فناوری‌های پیشرفته منطقه آزاد ارس در تشریح واحد‌های تولیدی منطقه گفته بود: واحد‌های تولیدی ارس اعم از حوزه پوشاک است که امروز بالغ بر ۲۰ واحد تولیدی در آن فعالیت می‌کنند. علاوه بر آن در رشته کاربری سلولزی، شیمیایی، آرایشی بهداشتی، دارویی، نفت و گاز واحد‌های پالایشگاهی، خودرو و صنایع فلزی و غذایی هم دارای واحد‌های تولیدی هستیم. در زمینه برق و الکترونیک هم واحد‌های فعال داریم که برخی برای اولین بار در ایران تولید شده اند مانند ریل‌های حفاظتی.
رشد صادرات و سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد ارس
این صنایع طی این مدت توانسته اند مولفه‌های توسعه‌ای کشور را به شدت ارتقاء دهند و افزایش میزان صادرات و سرمایه‌گذاری در این منطقه که موقعیت ویژه‌ای به لحاظ ژئوپولتیکی دارد، از پتانسیل‌های بالفعل شده در این منطقه است. اخیراً محسن نریمان، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس از رشد ۱۰۰ درصدی صادرات و رشد ۵۲ درصدی سرمایه گذاری در این منطقه خبر داده است. او تاکید کرد: صادرات منطقه آزاد ارس از ۲۶۷ میلیون دلار در سال گذشته به ۳۲۵ میلیون دلار در ۹ ماهه امسال رسیده است و در ۲ سال پیاپی گذشته شاهد تراز تجاری مثبت در ارس بودیم.
نریمان ادامه داد: میزان کل سرمایه گذاری داخلی و خارجی منطقه آزاد ارس در سال گذشته ۱۱۷۰ میلیارد تومان بود که در ۹ ماهه امسال این میزان به ۱۸۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است.
پروژه‌های پرشمار صنعتی منطقه آزاد ارس
منطقه آزاد ارس به لحاظ میزان سرمایه‌گذاری‌ها و تولیداتی که در طی این سال‌ها مدام بر آن افزوده شده است، امتیازات ویژه‌ای دارد. پروژه‌های نفت و پالایشگاه در این منطقه رونق ویژه‌ای دارد و طبعاً به علت ارتباط با بازار اوراسیا سرمایه‌گذاران زیادی را به خود جلب کرده است که به مهم‌ترین آن‌ها در سال‌های اخیر اشاره می‌کنیم. شهریور امسال افتتاح پالایشگاه تقطیر منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس یکی از پروژه‌های صنعتی بود که در دستور کار قرار گرفت. این پالایشگاه در منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ارس با هزینه ۱۵ میلیارد و ۱۴۹ میلیون تومان با ظرفیت تولید سالانه ۲۰۰ هزار تن انواع فرآورده‌های نفتی مانند بنزین و گازوئیل تحت استاندارد‌های روز دنیا به بهره‌برداری رسید. بنا شده است که نخست بهره برداری سالانه ۹۰ هزار تن قیر بر پایه نفت انجام شود. میزان سرمایه در گردش این طرح در مرحله نخست ۱۳۷ میلیارد و ۹۶۱ میلیون تومان است و در زمینی به وسعت ۳۰ هزار متر مربع و با زیربنای یک هزار و ۱۱۰ مترمربع احداث شده است.
بیشتر بخوانید: رشد ۸۱ درصدی سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد ارس/ تأثیر مشکلات ارزی بر مبادلات منطقه
اخیراً نیز در بخش صنایع سنگین و پتروشیمی، شاهد افتتاح پالایشگاه بهین تقطیر ارس در فاز اول با سرمایه در گردش هزار و ۳۷۹ میلیارد و ۶۱۰ میلیون ریال و سرمایه گذاری ۳۴۰ میلیارد ریال، ظرفیت تولید سالانه ۲۰۰ هزار تن انواع فراورده‌های نفتی مانند بنزین و گازوئیل بودیم که برای ۵۰ نفر به‌طور مستقیم شغل ایجاد کرده است و در فاز اول سالانه ۹۰ هزار تن قیر بر پایه نفتی تولید می‌کند.
علاوه بر آن افتتاح کارخانه آسیاپاندا چوب ارس، واحد کشت و صنعت مروارید ارس با سرمایه گذاری ۳۰ میلیارد ریالی و ظرفیت تولید سالانه ۲۵۰ تن محصولات گلخانه‌ای، شرکت نگاران ترک دوخت ارس با یک میلیون دلار سرمایه ثابت، سه هزار و ۳۶۴ میلیارد ریال سرمایه در گردش و تولید سالانه بیش از دو میلیون و پانصد هزار عدد انواع پوشاک زنانه و مردانه و شرکت پاشادوخت ارس با ۱۰۰ میلیارد ریال سرمایه ثابت و بیش از یک هزار و ۱۶۲ میلیارد ریال سرمایه در گردش از جمله دیگر صنایعی است که اخیراً در منطقه آزاد ارس پا گرفته است.
پروژه‌های ریشه‌دار و قدیمی منطقه آزاد ارس
منطقه آزاد ارس از سال‌ها پیش با ایجاد زیرساخت‌ها به یکی از صنعتی‌ترین مناطق آزاد کشور بدل شد. در ابتدای سال ۹۵ بود که با راه اندازی فاز اول یک پالایشگاه بخش خصوصی تولید قیر در منطقه آزاد ارس با هدف تولید سالانه ۳۰۰ هزار تن قیر در جلفا آغاز شد که فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه رهام امکان صادرات به ترکیه و کشور‌های منطقه قفقاز از جمله ارمنستان و گرجستان را دارد. یکی از مزیت‌های این طرح در همان زمان این بود که فاز نخست این پالایشگاه با هزینه ۱۵ میلیون دلار و بدون استفاده از منابع بانکی ساخته شده است و فاز ۲ پالایشگاه رهام نیز با ظرفیت پالایش روزانه ۵۰ هزار بشکه نفت در این منطقه ساخته شد.
از دیگر خصیصه‌های مدیریت اقتصادی در منطقه آزاد ارس توجه به حوزه دانش بنیان و فناوری‌های روز است. از جمله آن‌ها می‌توان به تاسیس شرکت پلیمر شیمی منطقه آزاد ارس اشاره کرد که در کسب و فروش دانش فنی محصولات با فناوری پیچیده در حوزه پایین دستی و میان دستی پتروشیمی و تولید آمیزه‌های پیشرفته پلیمری فعالیت دارد و در سال ۹۴ تاسیس شده است.
پیشتر نیز در سال ۹۲ شرکت پاراپلاستیک ارس نماد صنایع پایین دستی پتروشیمی در منطقه آزاد ارس افتتاح شد. هم اکنون این شرکت صنعتی که با یک سوله ۵۰۰۰ متری خود تولید را آغاز نموده است، در فاز ۲ صنعتی خود در زمینی به متراژ تقریبی ۳۱۰۰۰ متر مربع در حال احداث بخش اصلی کارخانه است. تولید انواع نان صنعتی و شیرینی‌های آردی با ظرفیت تولید روزانه ۲۰ تن در این شرکت اتفاق افتاده است.
در روز‌های آخر سال ۹۱ نیز، پالایشگاه کوچک نفت خام و میعانات گازی به بهره‌برداری رسید که یکی پالایشگاه ۵ هزار بشکه‌ای تبریز پترولیوم واقع در استان آذربایجان شرقی و شهرستان جلفا است. در آغاز فعالیت میزان فرآورده‌های تولیدی این پالایشگاه روزانه یک هزار و ۱۷۲ بشکه بنزین، یک هزار و ۴۲۲ بشکه نفت گاز، ۶۳۸ بشکه در روز نفت سفید و ۷۲۰ بشکه در روز بود. در همین زمان پالایشگاه ۱۰ هزار بشکه‌ای آذر پالایش ستاره ارس نیز به بهره‌برداری رسید که این پالایشگاه قابلیت تولید روزانه ۲۹۰ تن نفتای سبک، ۴۰۰ تن نفتای سنگین، ۶۶۰ تن گازوییل و ۲۵۰ تن نفت کوره را داشته است.
منطقه آزاد ارس حتی در شرایط کرونایی نیز با افزایش تولیدات خود تلاش می‌کند به چرخیدن چرخ صنعت کشور کمک کند. در این راستا، ۳۱۰ پروژه در حوزه‌های تجاری، صنعتی، کشاورزی و گردشگری تاسال ۱۴۰۰ در دستور کار مناطق آزاد قرار دارد که با بهره‌برداری در مناطق آزاد کشور موجب اشتغالزایی برای بیش از ۹۳ هزار نفر خواهد شد و منطقه آزاد ارس سهم بالایی در این اشتغالزایی خواهد داشت.