اقتصاد ۲۴- توسعه و تجهیز بندر چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران در چند سال اخیر به‌طور ویژه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. با معافیت این بندر از تحریم، اقبال کشورهای منطقه و بویژه هند به انتقال کالا از طریق چابهار افزایش یافت. بندر چابهار به شکل مستقیم و بی‌واسطه به اقیانوس هند دسترسی دارد. به همین دلیل چابهار بندری استراتژیک و واسطه‌ای برای تجارت میان کشورهای جنوب و شمال و همچنین تجارت و تبادل کالا از هند به افغانستان است. از این‌رو سال 1395 قراردادی سه‌جانبه میان هند، ایران و افغانستان برای ایجاد کریدور بین‌المللی حمل‌ونقل شمال و جنوب امضا شد. هند همچنین با امضای قراردادی با ایران به‌عنوان سرمایه‌گذار اصلی توسعه بندر شهید بهشتی در چابهار است. هند با این توافق برای یک سال و نیم، کنترل توسعه فاز یک بندر شهید بهشتی چابهار را تا زمان اجرایی شدن قرارداد اصلی بین دو کشور، یعنی توسعه این بندر به دست هندی‌ها با سرمایه‌گذاری 85 میلیون دلار به مدت 10 سال، در اختیار دارد.
ادامه طرح توسعه با حضور هندی‌ها
اما اخیراً خبرهایی در مورد احتمال خروج هند از توسعه بندر شهید بهشتی در رسانه‌ها منتشر شده است. خروج هند از سرمایه‌گذاری در ساخت راه‌آهن چابهار ـ زاهدان این گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای را بیشتر کرد اما محمد راستاد، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی این خبرها را رد کرد و از ادامه حضور هندی‌ها در توسعه چابهار خبرداد.
راستاد افزود: قرارداد بهره‌برداری موقت با اپراتور هندی برقرار است و قرارداد BOT (دائمی) با هندی‌ها به سمت فعال شدن پیش می‌رود.با توجه به قرارداد دو کشور، امسال سری اول تجهیزاتی که تأمین آن در تعهد هند است وارد بندر شهید بهشتی می‌شود. درخصوص توسعه چابهار، قرار است توسعه یک فاز از 4 فاز توسعه بندر شهید بهشتی چابهار توسط اپراتور هندی انجام شود. طرح سرمایه‌گذاری هندی‌ها در زمینه تأمین تجهیزات در قالب دو قرارداد موقت و اصلی است. قرارداد موقت 18 ماهه (یک سال و نیم) است و مربوط به اجاره و بهره‌برداری بخشی از فاز یک بندر شهید بهشتی چابهار است. مدت قرارداد اصلی 10 سال است و فعال و اجرایی شدن قرارداد اصلی با شرکت اپراتور هندی بعد از اجرای کامل قرارداد موقت است.
مدیرعامل سازمان بنادر با اشاره به آغاز فعالیت اپراتور هندی در توسعه بندر شهید بهشتی تأکید کرد: روند همکاری با هندی‌ها در چابهار ادامه دارد. فعالیت هندی ها در بندر چابهار به این صورت است که فعلاً قرارداد موقت اجرا و بعد از آن قرارداد دائم 10 ساله به‌صورت BOT فعال می‌شود. به گفته راستاد در حال حاضر ترانزیت کالاهای هندی از چابهار به افغانستان در دستور کار است. از سال 2018 تا کنون یک میلیون و 200 هزار تن کالا و حدود 8 هزار و 200 کانتینر از چابهار به افغانستان ترانزیت شده است و انتقال کالا به افغانستان از طریق بندر چابهار سرعت گرفته است. با توجه به تمدید معافیت هند از تحریم‌های امریکا در توسعه بندر چابهار، فعالیت اپراتوری هندی در این بندر همچنان ادامه دارد و با توجه به اینکه هند از کریدور ترانزیتی چابهار و تجارت با ایران و افغانستان به آسیای مرکزی، کشورهای CIS و اروپا دسترسی خواهد داشت، وزارت کشتیرانی هند اخیراً اعلام کرده که تخفیف 40 درصدی برای حمل بار میان این کشور و بندر چابهار را به مدت یک سال دیگر تمدید کرده و این کشور همچنین بر تداوم همکاری با ایران در تکمیل پروژه بندر چابهار تأکید دارد.
سرمایه‌گذاری داخلی
علاوه بر سرمایه‌گذاری هند در پروژه توسعه بندری چابهار، همچنین سرمایه‌گذاری‌های داخلی در این بندر اجرا می‌شود.
مدیرعامل سازمان بنادر با اشاره به سرمایه‌گذاری داخلی در بندرچابهار گفت: بر این اساس 11 پروژه جدید امروز در بندر چابهار با تأمین سرمایه 416.4 میلیارد تومان به بهره‌برداری می‌رسد.
راستاد افزود: پروژه‌هایی که امروز در بندر شهید بهشتی چابهار افتتاح و بهره‌برداری از آن شروع می‌شود 11 پروژه در مجموع با اعتبار 416 میلیارد و 400 میلیون تومان است که تأمین آن از محل منابع داخلی سازمان بنادر و دریانوردی است.
افتتاح و بهره‌برداری از 6 باب باسکول و گیت‌های ورود و خروج، انبار چندمنظوره کالا، پروژه برق‌رسانی و آبرسانی، ترمینال کانتینری و ترمینال کانتینر یخچالی، چند طرح از پروژه‌های طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار است که معاون وزیر راه و شهرسازی به آنها اشاره کرد.
امروز همچنین عملیات اجرایی چند پروژه دیگر در این بندر آغاز می‌شود که ساخت سیلوی غلات 100 هزار تنی با اعتبار 3 هزار میلیارد ریال و جمع‌آوری اسکله نصب سریع، لایروبی و تحکیم بستر فاز 2 بندر شهید رجایی چابهار با اعتبار 750 میلیارد ریال از جمله طرح‌های مهم است.
سرمایه‌گذاری بخش خصوصی
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی همچنین از شروع 4 پروژه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و در مجموع سرمایه بیش از یک هزار میلیارد تومان در مجموعه بندری چابهارو بندر شهید رجایی خبر داد.
درخصوص اهمیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بندر چابهار، بهروز آقایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان گفت: پروژه‌های سرمایه‌گذاری در بنادر تأثیر بسزایی در جذب کالا و ترافیک کشتی در بنادر دارند. در این راستا اولویت بندر چابهار استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و ارائه فرصت‌های سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بوده است. به‌طوری که طی چهار سال گذشته بالغ بر 18 قرارداد سرمایه‌گذاری منعقد گردیده است.
بیشتر بخوانید: لزوم توجه ویژه به منطقه آزاد چابهار و سرمایه گذاری در حوزه صنعتی و کشاورزی
آقایی افزود: این پروژه‌های سرمایه‌گذاری عمدتاً در زمینه احداث انبار نگهداری کالاهای عمومی و فله خشک، مخازن نگهداری کالاهای نفتی و فرآورده‌های پتروشیمی، تسهیلات دریافت و پردازش مواد زائد نفتی، خدمات شست‌و‌شو و ضدعفونی کامیون‌ها و... بوده است. در واقع ساخت و بهره‌برداری این پروژه‌ها باعث افزایش توان عملیاتی و لجستیکی بندر و ایجاد جریان روان کالا و جذب ترافیک کشتی به بندر خواهد شد.
مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: پروژه‌های سرمایه‌گذاری که قرارداد آنها منعقد گردیده است، براساس برنامه زمانبندی ارائه شده در طرح‌های توجیهی مربوطه در حال اجراست. با وجود این نوسانات نرخ ارز و همه‌گیری ویروس کرونا در سطح جهانی از مهم‌ترین موانع و چالش های پیش روی پروژه‌های سرمایه‌گذاری است که احتمالاً بر روند پیشرفت این پروژه‌ها تأثیر‌گذار خواهد بود.
رسوب کالا در چابهار نداریم
از سوی دیگر، مدیرعامل سازمان بنادر همچنین به مشکل ماندگاری کالاها و بویژه کالاهای اساسی در بنادر اشاره کرد و گفت: با توجه به ظرفیت بالا و توسعه چابهار، ماندگاری کالا در این بندر کمتر از بنادر دیگر است.در توسعه چابهار اقداماتی که انجام شده در ایجاد ظرفیت و ساخت روبناها مؤثر بوده است. به همین دلیل بیشترین رشد تخلیه و بارگیری کالا را در بندر چابهار داریم. تقاضای زیادی برای این بندر وجود دارد و ظرفیت‌های ایجاد شده می‌تواند پاسخگوی این نیاز باشد.به این ترتیب نقش چابهار در حمل‌ونقل بیشتر از گذشته شده است.
دستورالعمل جدید ترخیص کالا
به گفته راستاد در بنادر در بخش حمل و نقل، عملیات بارگیری، ورود کشتی‌ها، تخلیه از اسکله و انتقال به انبارهای نگهداری هیچ مشکلی وجود ندارد و تخلیه کالا با سرعت انجام می‌شود. اما برای مشکل ترخیص کالاها از گمرک بنادر و تسریع در سایر فرآیندها، هماهنگی‌هایی در دستور کار است که با ابلاغ آن مرحله خروج کالا از انبارها سرعت می‌گیرد.
معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: در حال حاضر8 میلیون تن کالا در بنادر تجاری موجود است که نیمی از آن کالاهای اساسی است.همچنین 100 هزار TUE کانتینر هم در حال حاضر در بنادر موجود است. اما به همه این کالاها نمی‌توان رسوبی گفت. بخشی از آن موجودی کالا است که وارد بندر و سپس از بندر خارج می‌شود و جریان معمول کار است و بخش کمی هم کالاهایی است که رسوبی شده است.