بازارهای مالی ایران؛ از جهنم ترامپ تا برزخ بایدن!/ دلار ۱۵ هزار تومانی توهم است/ میرمعینی: وضعیت بورس دست سیاستگذار داخلی است، نه بایدن و ترامپ!

حمیده قاسمی، اقتصاد۲۴ - سال ۲۰۱۶ وقتی با وجود پیشتازی هیلاری کلینتون در نظرسنجی‌ها و نتایج اولیه انتخابات به یکباره دونالد ترامپ پیروز انتخابات آمریکا شد، بورس ایران در واکنش به ورود فیل‌ها به کاخ سفید گرفتار ریزشی چند روزه شد، اما در نهایت خود را پیدا کرد و با شرایط جدید وفق داد و مسیر حرکت خود را یافت.

به طوری که حتی اِعمال سیاست‌های ترامپ در خروج از برجام و تحریم شرکت به شرکت و فرد به فرد ایرانی‌های فعال در حوزه اقتصاد، سبب بهبود فاکتور‌های اثرگذار بر بازار سرمایه همچون نرخ ارز نیز شد و به رشد قیمت سهام حتی بیش از ارزش خود و تنها بر اساس ارزش انتظاری نرخ دلار انجامید.

اما از آن جایی که برآیند سیاست‌های داخلی رئیس جمهور ثروتمند آمریکا در دوران تصدی وی در کاخ سفید به خصوص به دلیل تسامح و تساهل در اخذ مالیات به بهبود وضعیت طبقه مرفه و کاهش توان معیشتی عامه مردم این کشور منجر شد، نارضایتی‌هایی را به وجود آورد که در کنار سایر سیاست های وی از جمله سختگیری های مهاجرتی و جنگ تجاری با چین و آمریکا و مسائلی از این دست به تدریج سبب کاهش محبوبیت او در بین آمریکایی‌ها شد و احتمال تغییر وی با گزینه‌ای مردمی‌تر از سوی مردم این کشور می‌رفت.

بایدن در مسیر کاخ سفید است؟

اکنون با گذشت بیش از ۴۸ ساعت از انتخابات پُرحاشیه آمریکا نتایج این همه پُرسی حکایت از شانس بیشتر بایدن برای راهیابی به کاخ سفید دارد، انتخابی که محاسبات همه جهان از جمله ایرانی‌ها را با چالش‌های جدید روبرو می‌کند.

در ماه های اخیر انتظار پیروزی مجدد ترامپ برای دور دوم و افزایش سیاست‌های تحریمی این کشور بر اقتصاد ایران، سبب هجوم ایرانی‌ها به بازار‌های ارز و سکه شد؛ به طوری که در این مدت دلار که پس از رسیدن به ۲۶ هزار تومان در خردادماه به کف قابل قبول خود یعنی ۲۲ هزار تومان بازگشته بود، بار دیگر مورد استقبال خریداران واقع شد و تا ۳۲ هزار تومان نیز پیش روی کرد! یورو نیز روی ۳۶ هزار تومان را به خود دید و سکه به عنوان تابعی از نرخ دلار به راحتی از ۱۵ میلیون تومان گذشت و حتی تا ۱۶ میلیون و ۴۰۰ را نیز در سابقه معاملاتی خود ثبت کرد.

در این میان بازار سرمایه به دلیل رشد و معامله بر اساس دلاری بالاتر از ۲۵ هزار تومان و همچنین بر اساس فاکتور‌های انتظاری انتخاب مجدد بایدن از حدود سه ماه پیش با ریزش شدید همراه شد و تا حدود ۴۰ درصد از ارزش خود را نیز تا اوایل آبان از دست داد. بر این اساس نتوانست خود را با قیمت‌های جدید نرخ ارز که حتی افزایش نرخ دلار نیمایی را تا محدوده‌های ۲۷ هزار تومان نیز در پی داشت هماهنگ کند.

سیاه و سفید انتخاب بایدن، بورس را چه رنگی می‌کند؟

این سوال در ذهن سهامداران و تحلیلگران بازار سرمایه وجود دارد که با وجود افزایش احتمال انتخاب بایدن و کاهش انتظارات تحریمی آمریکا بر اقتصاد ایران و کاهش نرخ ارز به واسطه هیجان انتظاری و چه بسا ریسک‌های سیستماتیک وضعیت بورس و مسیر پیش روی این بازار چه خواهد بود؟ آیا کاهش نرخ ارز سبب ریزش مجدد شاخص بورس نیز خواهد شد و بازار سرمایه به رکود عمیقی همچون سال۹۲ خواهد رفت؟

در این زمینه گفتگوی اقتصاد ۲۴ را با حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه که حاوی بررسی دغدغه این روزهای سرمایه گذاران ارز، سکه و بورس است را در ادامه می‌خوانید:

میرمعینی با اشاره به اهمیت انتخابات آمریکا و تاثیرات آن بر بازار‌های ایران گفت: طی ۱۵ سال گذشته مهمترین فاکتور اثرگذار بر روند بازار سرمایه کشور ریسک‌های سیاسی و به ویژه تحریم بوده است؛ چراکه به واسطه اِعمال برخی محدودیت‌ها عملکرد بسیاری از شرکت‌ها تحت تاثیرات منفی تحریم قرار گرفت که به کاهش تولید و افزایش قیمت تمام شده فروش منجر شد.

وی نحوه اثرگذاری این ریسک بر شرکت‌ها را در این مدت متنوع توصیف کرد و افزود: تاثیر این تحریم ها بر شرکت‌های وارد کننده محصولات نهایی، شرکت‌های واردکننده مواد اولیه و قطعات مورد نیاز واحد‌های تولیدی و شرکت‌های صادرکننده در این دوره متفاوت  بوده است. ضمن اینکه همه این شرکت‌ها همواره با مشکلات نقل و انتقال مالی ناشی از محدودیت‌های تحریمی مواجه بوده اند. همه این محدودیت‌ها تاثیر منفی خود را بر وضعیت و عملکرد شرکت‌ها و به تَبَع آن وضعیت سهام آن‌ها در بازار سرمایه گذاشته است.

میرمعینی با اشاره به افزایش شدید تحریم‌ها و زمین گیر شدن اقتصاد کشور به خصوص در سه سال اخیر خاطرنشان در خصوص تحولات سیاسی اخیر آمریکا اظهار کرد: انتخاب بایدن و تغییر در فاکتور‌هایی تحریمی بدون شک بر روی عملکرد شرکت‌ها و آینده بازار سرمایه تاثیرگذار خواهد بود که این تاثیر می‌تواند در نوع خود مثبت و یا منفی باشد.

بیشتر بخوانید: انتخابات آمریکا چه دخلی به زندگی مردم ایران دارد؟/ ترامپ و بایدن یا عوامل داخلی؛ کدامیک برای اقتصاد ایران مهمترند؟

کارشناس بورس مسیر حرکت بازار سرمایه را در شرایط کنونی بسته به سیاست‌های دولت در خصوص این بازار دانست و تصریح کرد: البته چنانچه صحبت‌های بایدن مبنی بر بازگشت به برجام و کاهش بار تحریمی ایران تنها به تبلیغات انتخاباتی وی محدود نشده و عینیت یابد می‌تواند در درازمدت شرایط پیش روی شرکت‌ها را بهبود ببخشد و فاکتور اثرگذار بهتری را برای حرکت بازار سرمایه فعال کند. از سوی دیگر دولت نیز بتواند با فروش نفت و صادرات تامین مالی کند و ریسک تامین مالی دولت از سر بازار سرمایه برداشته شود.البته باید این را هم در نظر داشت که همه این مسائل به این سرعت اتفاق نمی‌افتد و بایدن نیز برای بازگشت به برجام شرط و شروط خود را دارد.

دلار ۱۵ هزار تومانی اتفاق نمی‌افتد!

میرمعینی در ادامه گفتگو با اقتصاد ۲۴ با اشاره به واکنش بازار ارز و ریزش ارز و سکه با افزایش احتمال انتخاب بایدن به ریاست جمهوری آمریکا گفت: نخستین واکنش قابل پیش بینی انتخاب کاندیدای دموکرات‌ها در انتخابات آمریکا، کاهش بار ریسک‌های غیرسیستماتیک و ریزش ارز و سکه در بازار ایران بود که اکنون شاهد آن نیز هستیم.

وی ریزش شدید دلار و رسیدن به محدوده ۱۵ هزار تومان را بعید خواند و یادآور شد: ریزش دلار به عنوان مهمترین ارز اثرگذار بر بازار‌های کشور در نهایت تا کف ۲۲ هزار تومان خواهد بود و کشش اقتصادی قیمتی این ارز کمتر از این نخواهد بود. هر چند که همین ریزش نیز موقت و تحت تاثیر هیجان است و پس از فروکش کردن هیجانات تحت تاثیر عوامل اقتصادی ناشی از عدم امکان فروش نفت و صادرات و کمبود شدید ارز در این قیمت‌ها نیز نخواهد ماند.

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر زمان بَر بودن انتقال قدرت در آمریکا یادآور شد: با فرض اینکه بایدن بخواهد به برجام هم بازگردد و تحریم‌ها را تا حدی تقلیل دهد تا کانال‌های ارزی کشور یعنی صادرات و فروش نفت باز شود این اتفاق به این سرعت نمی افتد، چراکه پُروسه انتقال قدرت و ورود بایدن به کاخ سفید زمان بَر است و عملا تا ۶ ماه نیز به طول می‌انجامد و چه بسا در این دوره ترامپ حتی شرایط را برای ایران سخت‌تر کند و باز هم شاهد بالا رفتن قیمت دلار و سایر ارز‌ها نیز باشیم.

بازار سرمایه به تعادل می‌رسد!

این کارشناس بازار سرمایه کاهش ریسک‌های موجود بر روی شرکت‌ها را عاملی در جهت بهبود روند فعالیت آن‌ها ارزیابی کرد و گفت: این مساله سبب پدیدار شدن انتظارات افزایش تولید و صادرات شرکت‌ها می‌شود که بهبود گزارش ها و در نهایت رسیدن به تعادل قیمتی سهام آن‌ها در بازار را به همراه دارد. از سوی دیگر بازار سرمایه با نرخ‌های ارز در ماه‌های اخیر هماهنگ نشده بود که بخواهد با ریزش آن روند ریزشی ادامه داری به خود بگیرد و تاثیر بورس از ریزش فعلی نرخ ارز تنها محدود به یکی دو روز خواهد بود.

وی دستیابی به شاخص بالای یک میلیون و ۵۰۰ هزار را برای ماه‌های آینده دور از انتظار ندانست و تصریح کرد: بسیاری از سهم‌ها اکنون در سطوح ارزندگی خوبی قرار دارند و ریزش‌های خود را در خصوص ریسک انتخابات آمریکا پیشخور کرده اند، بر این اساس پیش بینی روند رو به رشد و بازگشت رونق به بازار سرمایه دور از ذهن نخواهد بود و شاخص می‌تواند با آهنگی منطقی در میان مدت و بلندمدت به سقف‌های قیمتی قبلی نیز بازگردد.

کار ایران با بایدن سخت است!

اما آنچه اکنون باید در بیان هر تحلیلی مد نظر قرار بگیرد این است که انتخاب بایدن گل و بلبلی را در سیاست خارجی آمریکا برای ایران به ارمغان ندارد و چه بسا شرایط را به نحوی سخت‌تر و پیچیده‌تر از گذشته می کند..!

نخست اینکه بایدن نیز حتی در دوره تبلیغات ریاست جمهوری خود صراحتا بازگشت به برجام را مشروط به پذیرش انتظارات آمریکا دانسته که در عمل با توجه به سیاست خارجی یک دست آمریکا چندان تفاوتی با شرایط زمان ترامپ ندارد.
دوم اینکه ترامپ در اِعمال سیاست خارجی خود تک رو و خودشیفته بود و به صحنه گردانی سیاسی و تبدیل شدن به سوژه رسانه‌ها و محافل سیاسی بسنده می‌کرد. همین امر سبب می شد تا همواره ایران در پی تهدیدات ترامپ با برخورد جدی از سوی ایالات متحده مواجه نشود و تنها شاهد ارائه لیست‌های جدید از شرکت‌ها و افراد جدید تحت تحریم از سوی این رئیس جمهور باشد که عملا تاثیر چندانی بر فعالیت آنها نداشت و بیشتر دارای جنبه روانی و تبلیغی بود.

اما بایدن به دنبال صحنه گردانی سیاسی و تهدیدات بعضا توخالی نخواهد بود و چنانچه حرکتی از سوی او انجام شود بی شک با رایزنی و هماهنگی با متحدان آمریکا و گروه‌های داخلی و خارجی اثرگذار خواهد بود که ضرب آن بر سیاست و اقتصاد ما بیشتر و سنگین‌تر است.

بر این اساس آنچه اکنون در بازار‌های مالی اعم از ارز، سکه و بورس و ... می‌بینیم تنها اثر هیجانی انتخاب بایدن به عنوان رئیس جمهور جدید ایالات متحده است که در ادامه ممکن است ضربه شستی بدتر از ترامپ به ایران نشان دهد و مسیر بازار‌ها را نیازمند تحلیل‌های جدید کند. ضمن اینکه اکنون پذیرش نتیجه انتخابات از سوی جمهوری خواهان نیز یک چالش جدید است که شاید نگذارد بایدن به آسانی به محل جدید استقرار خود یعنی کاخ سفید برود و سُکان سیاست گذاری  در یُنگه دنیا را به این سادگی به دست بگیرد.