اقتصاد۲۴- با وجود گسترش شعار جهانی‌سازی، عضویت در اتحادیه‌های منطقه‌ای جهت ایمن ماندن از تلاطم بازار جهانی و حفظ ثبات در بحرانهای اقتصادی، پیش روی کشور‌ها قرار داشته است. اتحادیه اوراسیا، به عنوان یک مرکز اقتصادی قدرتمند و جذاب در منطقه، شرایط ویژه‌ای را پیش روی بازرگانان ایرانی قرار می‌دهد و بر فرصت‌های تجاری ایران می‌افزاید.
یکی از اتفاقات مهم سال‌های اخیر کشور، عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا بوده است. موافقت‌نامه تجاری میان ایران و کشورهای عضو اوراسیا از آبان ماه ۱۳۹۸ وارد فاز عملیاتی شد. این قرارداد دسترسی فعالان اقتصادی کشور به بازار ۳۳۰ میلیارد دلاری ۵ کشور روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان برای صادرات آسان‌تر را فراهم می‌کند. در پی این عضویت که طی توافقنامه گمرکی ایران و اوراسیا، از پنجم آبان ماه سال ۹۸ به مرحله اجرا درآمد، کشورهای عضو این اتحادیه برای ۵۰۲ قلم کالای صادراتی ایران تعرفه ترجیحی برقرار کردند و ایران نیز متقابلا برای ۳۶۰ کالای صادراتی اعضای اتحادیه تعرفه ترجیحی در نظر گرفته است.
از این رو نقش کلیدی در بازار اوراسیا، یکی از مهمترین اهداف منطقه آزاد انزلی طی سال‌های اخیر بوده است. برای نیل به این هدف هم راهبرد‌های ترانزیتی و هم توجه به رونق تولید در دستور کار قرار گرفته است. منطقه آزاد انزلی نقشی مهم در فعال‌سازی کریدور‌های بین‌المللی شمال–جنوب و چین-قزاقستان-ایران دارد.
با توجه به جایگاه منطقه آزاد انزلی در حوزه گردشگری و در میان کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همسایگان شمالی، این منطقه می‌تواند نقش بیشتری در گسترش مناسبات اقتصادی، ترانزیتی و گردشگری با این کشور‌ها ایفا کند، اما در عین حال نباید فراموش کرد که بدون داشتن زیرساخت قوی ترانزیتی برای توسعه همکاری‌ها با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا و بدون پیوند با تولیدات داخلی در منطقه انزلی و تبیین و حمایت کسب و کار‌های محوری، این موفقیت کامل نخواهد بود.
بیشتر بخوانید: منطقه آزاد انزلی یکی از سکو‌های مهم تجارت ایران با اوراسیا
از سال‌های گذشته ساکنان حاشیه دریای کاسپین از گیلان به عنوان مرکز تجارت با روسیه یاد می‌کردند و این امر نشان دهنده موقعیت خاص بندر انزلی در تجارت است. اگرچه ماکو، انزلی و ارس در خط مقدم همکاری با اتحادیه اوراسیا قرار دارند، اما به گفته یونس رنجکش، مدیرکل جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استان گیلان، بالغ بر ۷۰ درصد از حجم دادوستد ایران با کشو‌های عضو اتحادیه مزبور به روسیه منتهی شده است.
اما تجارت منطقه آزاد انزلی فقط محدود به حمل و نقل دریایی نیست، بلکه به زودی انزلی حرف اصلی را در تجارت ریلی خواهد زد. رنجکش درباره موقعیت استراتژیک انزلی می‌گوید: مهمترین ویژگی‌های متمایز ایران، جایگاه محوری آن در کریدور شمال-جنوب است که فرصت‌های مضاعفی به استان گیلان به عنوان دروازه ورود به کشورمان و به کشورهای منطقه، اعطا کرده است.
آینده درخشان حمل و نقل ریلی انزلی
رشد و توسعه ترانزیت انزلی یکی از مهمترین اتفاقات این سال‌ها بوده است. اخیراً با اتصال منطقه آزاد انزلی و بندر انزلی به خط ریل سراسری و در ادامه بندر آستارا، حلقه‌های زیرساخت‌های ترانزیتی کشور در بخش ریلی تکمیل شده و با افتتاح خط ریلی ایران و آذربایجان در آینده امکانات حمل و نقل ریلی به کشور‌ها بیشتر می‌شود.
رنجکش درباره ساخت شبکه ریلی در این مناطق تصریح می‌کند: تکمیل شبکه ریلی در واقع انقلابی در معادلات ترانزیتی بین المللی با تکیه بر ظرفیت‌های ایران به وجود می‌آورد و قلب این شاهراه ارتباطی گیلان و منطقه آزاد انزلی است.
همین الان هم انزلی دارای شاخص‌های اقتصادی ممتازی در بین مناطق آزاد به لحاظ میزان تولید، سرمایه‌گذاری، صادرات و شرکت‌های فناوری بوده و در ۱۰ ماهه سال جاری نیز بالغ بر ۱۵۰ میلیون دلار صادرات و صادرات مجدد از منطقه صورت گرفته است.
اما چه ویژگی‌ها و ظرفیت‌هایی در این منطقه وجود دارد که می‌تواند آن را به کانون ترانزیتی کشورهای منطقه با اوراسیا و اروپا تبدیل کند؟ امین افقی عضو هیأت مدیره و معاون امور بندری و حوزه خزر سازمان منطقه آزاد انزلی در اینباره می‌گوید: وجود پسکرانه مناسب و آبخور بالا با امکان پهلوگیری کشتی‌ها با ظرفیت حمل بالا در این بندر، استقرار شهرک صنعتی شماره دو و احداث شهرک صنعتی ناحیه سه که در سال آتی در پسکرانه بندر کاسپین ساخته می‌شود، این بندر را به یک بندر نسل سوم تبدیل کرده و همچنین احداث مخازن، انبار‌های سرپوشیده و روباز، سیلو‌های غلات و طرح‌های زیرساختی بندری در کنار فاصله کم بندر تا فرودگاه، اتصال به شبکه ریلی تا سال آتی، احداث اسکله رو رو و فاصله زیر یک هزار کیلومتری با ۱۰ شهر بزرگ کشور در کنار اقدامات سازمان در توسعه همکاری‌های اقتصادی بین المللی با کشورهای منطقه باعث می‌شود، منطقه آزاد انزلی در آینده به کانون ترانزیتی کشورهای منطقه با اوراسیا و اروپا تبدیل شود.
سهم تجارت ایران با اتحادیه اوراسیا
اکنون بعد از گذشت یک سال از عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا، سهم خوبی از تجارت نصیب کشور شده است. طبق گفته غلامرضا انصاری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه کشور، بیش از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار ارزش تجارت ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در یک سال اخیر بوده است.
اگرچه شروع همکاری‌ها با اوراسیا به لحاظ تجاری امکان خوبی برای ایران ایجاد می‌کند و می‌تواند بخشی از تاثیر تحریم‌های اقتصادی آمریکا را کم کند، اما شناسایی و شناخت نیاز‌های بازار‌های هدف این ۵ کشور اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت که می‌تواند برنامه خوبی برای توسعه صنعتی و تولیدی در منطقه آزاد انزلی به دست بدهد.
هرچه هست نقش دولت از طریق آماده‌سازی زیرساخت‌های حمل و نقل، تسهیل در روابط تجاری، آئین‌نامه‌ها، بخش‌نامه‌ها و نظایر آن جهت سرعت بخشیدن به تجارت با کشورهای اوراسیا حائز اهمیت است چراکه پیمان‌نامه گمرکی اوراسیا در بین ۵ کشور روسیه، بلاروس، قرقیزستان، ارمنستان و قزاقستان برای تجارت ایران بسیار سودمند است.