ژوبین صفاری، اقتصاد۲۴ - موضوع یارانه کالاهای اساسی ابعاد پیچیده‌ای به خود گرفته است. طرح مجلس مبنی بر الزام دولت برای پرداخت یارانه کالاهای اساسی به دلیل بار مالی توسط شورای نگهبان رد شد. موضوعی که البته مجلسی‌ها از آن کوتاه نیامدند و ایرادات شورای نگهبان در مورد طرح یک‌فوریتی الزام دولت به پرداخت یارانه کالاهای اساسی را اصلاح کردند.
اما این موضوع تبدیل به یک جدال لفظی بین رئیس مجلس و اعضای دولت نیز شد. محمدباقر قالیباف با کنایه بار گرانی‌ها را بر دوش ساختمان‌های تصمیم ساز در کشور انداخت و گفت: نباید مشکلات را بر گردن آریزونا و جرجیا انداخت. البته رئیس مجلس معتقد است که می‌توان بار یارانه را بر دوش تراکنش‌های مالی و گمرک انداخت، موضوعی که البته کارشناسان درباره آن ایرادات جدی دارند. با این همه، اما اظهارات رئیس مجلس با پاسخ‌های متفاوتی از سوی معاون اول رئیس جمهوری به طور غیر مستقیم و پاسخ همتی و نوبخت به طور مستقیم روبرو شد.
اسحاق جهانگیری در این باره گفت: بودجه، همه را ادب می‌کند و همه را سر خط می‌آورد. نمی‌توان عوارض گمرکی را افزایش داد و تبعات آن را در جامعه ندید.
همچنین محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در پاسخ به این اظهارات و طی نامه‌ای نوشته بود: مردم ایران به جای اعانه و یارانه از مدیران خود رفع تحریم و برداشتن زانوی زور از گلوی اقتصاد ایران را با حفظ عزت ملی طلب می‌کنند.
او در نامه‌ای، رئیس مجلس را «شخصیت دلسوز و محترمی» خطاب کرده و یادآوری کرده که به‌رغم تنگناهایی، چون عدم‌تحقق درآمد‌های نفتی، هم چرخ توسعه کشور همچنان در گردش است، هم ۳۶ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی صورت گرفته و هم حقوق و یارانه‌ها در کنار همسان‌سازی حقوق بازنشستگان و افزایش حقوق کارکنان دولت انجام شده است.
در عین حال عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس نوشت: وارد کردن بانک مرکزی را به مباحث سیاسی و حاشیه‌ای توصیه نمی‌کنم و آن را به‌صلاح کشور نمی‌دانم و اعتقاد دارم تمام نیروی این‌جانب و بانک مرکزی باید معطوف به مقابله با تحریم‌ها و کمک به اقتصاد کشور باشد. انتظار دارم جناب‌عالی که در جریان همه امور قرار دارید، برای کمک به رویکرد بانک مرکزی در مقابله با این فشارهای اقتصادی، با سیاست‌های ضدتورمی و تلاش برای رونق تولید داخلی، همراه و همگام شوید.
بیشتر بخوانید: چرا مجلس طرح واریز یارانه سوم را تصویب کرد؟/ نماینده مجلس: دولت مشکل مالی برای پرداخت ندارد!
حال، اما باید دید در این جدال تکلیف یارانه کالایی و یا نقدی مدنظر مجلس چه خواهد شد؟ اساساً سوال اینجاست که منطق اقتصادی در شرایط فعلی بر افزایش یارانه بدون تبعات دیگر برای مردم درست است؟
معیشت مردم ابزار دست دعوای سیاسیون
در این ارتباط مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در گفتگو با اقتصاد۲۴ می‌گوید: اصل ماجرا این است که معیشت روز به روز کوچک شده مردم وسیله‌ای برای دعوا‌های سیاسی بالانشین‌ها شده است. این رفتار ناپسندی است که دعوا‌های سیاسی را به سفره مردم بکشانند. هم کسانی که متلک آدرس آریزونا و... را می‌دهند و هم کسانی که پاسخ آن را می‌دهند در این روند مقصر هستند.
حریری با بیان اینکه در این سال‌ها، سازمان برنامه و بودجه هم در اعانه‌دهی به مردم مقصر بوده است، اظهار می‌کند: متاسفانه بار تورمی همسان سازی حقوق بازنشستگان از جیب مردم پرداخت می‌شود. یا موضوع صندوق‌های قرض الحسنه که آقای رئیس جمهور به عنوان سند افتخار آن را بیان می‌کند با چاپ پول، بدهی طلبکاران صندوق‌های قرض الحسنه پرداخت شده است. این تفاوتی با حرف‌های آقای رئیس مجلس نمی‌کند.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین با تاکید بر اینکه دو طرف دعوای سیاسی دارند و آن را به سفره مردم کشاندند، می‌گوید: گاهی حرف‌هایی زده می‌شود که معلوم نیست مبنای آن کجاست. جای تعجب است که مشاوران این افراد هم درکی از وضعیت موجود ندارند.
افزایش تعرفه گمرکی امکانپذیر است؟
حریری درباره تامین مالی از محل گمرکات برای تامین یارانه ۱۲۰ هزار تومانی کالاهای اساسی نیز می‌گوید: بیش از ۲ سال است که واردات ۲۶۰۰ قلم کالا ممنوع شده است. آنچه وارد می‌شود کالاهای اساسی، ماشین آلات و مواد اولیه است. تعرفه این اقلام ۵ تا ۷ درصد است.
وی می‌افزاید: واردات در کشور با پایین‌ترین طبقه تعرفه‌ای انجام می‌شود که به دلیل نوع واردات تعرفه ناپذیر است. در واقع هر یک درصدی که روی تعرفه وارادات مثلاً روغن بکشید باید از جیب مصرف کننده بگیرید.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین تصریح می‌کند: در حال حاضر کالای لوکسی وارد نمی‌شود که به نفع عموم مردم روی آن تعرفه وضع شود. وارداتی که در حال حاضر انجام می‌شود مستقیماً به معیشت همه مردم مربوط است. متاسفانه گمرک ما هم فشل است چرا که آمار درستی بیرون نمی‌آید.
وی می‌افزاید: گمرک اگر آمار تعرفه موثر در واردات را منتشر می‌کرد شاید این عدد زیر ۱۰ درصد باشد. اگر خودروی لوکس یا کالای گران قیمت وارد می‌شد منطق افزایش تعرفه به نفع فقرا توجیه داشت هرچند آن شیوه هم جوابگو نیست.
مالیات ستانی به سبک داروغه ناتینگهام
حریری همچنین با اشاره به لزوم اصلاح مالیات ستانی به جای پرداخت یارانه می‌گوید: شیوه مالیات ستانی در کشور مربوط به یک قرن پیش است. رفتار مالیاتی در کشور چیزی شبیه داروغه ناتینگهام در داستان رابین هود است که می‌خواهند با آن رفتار کهنه در قرن ۲۱ تعادل مالیاتی ایجاد کنند.
وی تصریح می‌کند: در مملکتی که حدود ۴۰ درصد از گردش مالی آن در بازار سیاه و بدون ربط مالیاتی انجام می‌شود و بخش دیگر در بنگاه‌هایی است که نرخ مالیاتی آن صفر است باید رفتار مالیات ستانی و سیستم آن را به‌روزرسانی کرد.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین معتقد است: در سیستم اداری ما جلوی هر شخص یک کامپیوتر قرار دارد، این به معنای مدرنیته نیست؛ بلکه استفاده از ابزار مدرن برای پیشبرد سیستم پوسیده است.
وی تاکید می‌کند: موضوع البته پیچیده است چرا که برای اصلاح سیستم مالیات ستانی باید ابتدا یک شیوه مشخص برای اداره اقتصاد کشور داشته باشیم. سوال این است که اقتصاد ایران یک اقتصاد متمرکز دولتی و سوسیالیستی است یا اقتصاد آزاد.
حریری می‌گوید: تکلیف این مسئله روشن نیست و بسته به اینکه دولت چقدر پول نفت دارد این شیوه تغییر می‌کند. هر زمان که پول نفت دارد لیبرال‌تر می‌شود و هر وقت دچار تنگنا می‌شود سیستم سوسیال‌تر می‌شود. باید تکلیف سیستم حکمرانی اقتصادی را روشن کرد و بر اساس آن ابزار و شیوه را تعیین کنیم.
این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور می‌شود: در این شرایط می‌توان نظرات را بر اساس آن سنجید. در حالی که نظام حکمرانی اقتصادی کشور مبتنی بر سیستم شتر، گاو پلنگی است که هر فردی شعار سیاسی خود را با توجه شرایط می‌دهد و از آن بهره می‌برد.