اقتصاد۲۴ - سواحل مَکران در محدوده آب‌های ساحلی و اقیانوسی دریای عمان قرار گرفته و از حوزه گواتر و پسابندر منطقه چابهار سیستان وبلوچستان آغاز شده است و تا منطقه جاسک هرمزگان ادامه دارد. ابرپروژه‌های نفتی و پالایشگاهی، سه ابر پروژه خط انتقال نفت، پایانه صادرات نفت و بندر و اسکله‌های صادرات در سواحل مکران در حال احداث است. در واقع مکران قرار است که سومین هاب پتروشیمی ایران بعد از عسلویه و ماهشهر باشد. موقعیت ویژه چابهار در سواحل اقیانوسی دریای عمان چه به لحاظ ترانزیت و چه به لحاظ موقعیت سرزمینی، برای احداث و توسعه صنایع مادر در حوزه پتروشیمی و فولاد کشور آماده است.
این بود که شرکت سرمایه‌گذاری تامین‌اجتماعی نیروهای مسلح (ساتا) در سال ۹۱ طی تفاهمی با وزارت نفت مسئولیت توسعه صنایع پتروشیمی در سواحل مکران را به عهده گرفته است. شرکت توسعه پتروشیمی نگین مکران، متولی ایجاد زیرساخت‌ها و امور زیربنایی جهت ساخت شهرک پتروشیمی مکران، تامین سرویس‌های جانبی متمرکز (یوتیلیتی)، توسعه و احداث انبارها، پایانه‌ها و مخازن صادراتی، احداث خطوط انتقال گاز متان (از خط لوله هفتم سراسری) و نیز مدیریت شهری شهرک پتروشیمی مکران شد که در واقع متولی توسعه و ایجاد سومین قطب صنعت پتروشیمی کشور بعد از ماهشهر و عسلویه در منطقه آزاد چابهار است.
به علاوه قرارداد با یک شرکت آلمانی برای سرمایه‌گذاری در این پروژه انجام شده و این شرکت آلمانی قرار است در بحث تجهیزات در این مجموعه سرمایه‌گذاری و در خروجی هم محصول پتروشیمی دریافت کند؛ میزان کل سرمایه‌گذاری این شرکت در این پروژه حدود ۴۵۰ میلیون یورو است.
تامین زیرساخت برای قطب پتروشیمی در شرق کشور قدم اول برای احداث آن است که توسط شرکت توسعه نگین مکران انجام می‌شود. منیری ابیانه، مدیرعامل شرکت پتروشیمی توسعه نگین مکران درباره ویژگی‌های فراهم‌آوری زیرساخت در شرکت نگین مکران گفت: شهرک پتروشیمی مکران در محدوده منطقه آزاد چابهار در زمینی به گستره حدود یکهزار و ۲۰۰ هکتار برای ایجاد زیرساخت‌ها، تامین یوتیلیتی و آماده سازی قطعات زمین برای واگذاری به سرمایه گذاران در اختیار این شرکت قرار گرفت. زیرساخت‌های پایه و آماده‌سازی شهرک پتروشیمی شامل تسطیح، خیابان کشی، کانال‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی، آب و برق دوران ساخت، فضای سبز و فیبر نوری و مخابرات ۱۰۰ درصد با هزینه‌ای افزون بر ۵۰۰ میلیارد تومان تکمیل شده است.
وی ادامه داد: مرحله اول GTX بدر شرق بیش از ۳۰ درصد پیشرفت با هزینه‌ای حدود ۹۰ میلیون یورو مربوط به شستا و مرحله اول GTX سینا با هزینه‌ای حدود ۳۵ میلیون یورو حدود ۱۰ درصد پیشرفت دارد.
بیشتر بخوانید: جهش تولید فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها در منطقه آزاد چابهار/ اقدامات چابهار برای جلوگیری از سودجویی سرمایه‌گذاران
تاکنون هزینه‌های زیادی برای توسعه صنعت پتروشیمی و نفت کشور در سواحل اقیانوسی مکران صورت گرفته است. ۱۳.۵ میلیارد دلار برای ساخت پتروشیمی مکران چابهار در حال هزینه است.
طرح‌های مهم قطب پتروشیمی کشور
در ابتدا در این مرکز به عنوان سومین هاب پتروشیمی کشور ۱۸ طرح پیش‌بینی شده بود، اما در ادامه با بروز برخی محدودیت‌ها از جمله مسائل زیست‌محیطی، فاصله با شهر، موافقت نکردن وزارت نفت با میزان نیاز گازی آن و همچنین تحویل نشدن برخی اسناد بالادستی، با همکاری یک شرکت ژاپنی به ۶ طرح کاهش یافت. اکنون ۶ واحد فرایندی شامل پنج واحد ساخت متانول و یک واحد تولید اوره آمونیاک در این مجموعه پیش‌بینی شده است که برخی شرکت‌ها بیش از ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی نیز داشته‌اند. در عین حال مقرر شده تا پایان سال ۱۴۰۱ نخستین واحد اتانول در این مجموعه به بهره‌برداری برسد.
پتروشیمی بدر شرق به‌عنوان یکی از سایت‌های تولید متانول فاز نخست مجتمع پتروشیمی چابهار است که اخیراً کار نصب دومین راکتور به وزن ۳۶۰ تن انجام گرفته است. در واقع اخذ مجوز زیست محیطی ساخت هفت واحد پتروشیمی با ظرفیت تولید ۸.۵ (هشت و نیم) میلیون تن در سال و موافقت وزیر نفت با اختصاص ۳۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی متان برای خوراک این واحدها اقدامی است که اخیراً برای احداث و توسعه این بخش از هاب پتروشیمی کشور صورت گرفته است. البته به گفته مدیرعامل منطقه آزاد چابهار، هم‌زمان با عملیات احداث فاز اول شهرک، عملیات احداث فاز اول مخازن و پایانه‌های صادراتی شهرک نیز در بندر شهید بهشتی چابهار شروع شده است که بخش مهمی از کل پروژه قطب انرژی مکران خواهد بود.
وی در تشریح مخازن و پایانه‌ها افزود: ۲۰ هکتار زمین در بندر شهید بهشتی برای احداث مخازن و پایانه‌ها در نظر گرفته شده است؛ دو مخزن ذخیره‌سازی شهرک با خط انتقال لوله به مخازن بزرگ ذخیره‌سازی و بارگیری بندر شهید بهشتی متصل می‌شوند و دو پست اسکله هم در بندر شهید بهشتی برای بارگیری محصولات صادراتی فاز اول در نظر گرفته شده است.
پیشرفت فیزیکی مهم‌ترین شاخه انرژی ایران
منیری‌ابیانه خاطرنشان‌کرد: اگر چه برخی شرکت‌ها بیش از ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی نیز داشته‌اند و حتی ۲۰ میلیون یورو تجهیزات در پسابرجام وارد سایت کرده‌اند، اما مشکل اصلی راه‌اندازی نشدن واحدها، تامین نشدن گاز است. در ابتدای کار، شرکت توسعه پتروشیمی نگین مکران اجرای لوله‌گذاری گاز طبیعی از ایرانشهر به چابهار را بر عهده گرفته بود و حتی ۳۰ کیلومتر لوله‌گذاری انجام داد، اما در ادامه به دلیل تحریم‌ها و افزایش یافتن قیمت‌ها، این شرکت قادر به ادامه کار نشد؛ در نتیجه کار بین چهار شرکت دیگر تقسیم شد تا آن را به سرانجام برسانند. مقرر شده چهار شرکت یاد شده تا شهریور سال آینده گاز را به این سایت برسانند.
در نهایت عبدالرحیم کردی درباره زمان وارد شدن این واحدها به مدار تولید تصریح کرد: قرار بوده این مجموعه شهریور ۹۹ وارد مدار تولید شود اما مشکلات ارزی و همچنین مشکلاتی که در خط لوله انتقال گاز از ایرانشهر به چابهار به وجود آمد موجب شد پروژه عقب بیفتد؛ درحال حاضر مشکلات تا حدودی ارزی برطرف و پروژه خط گاز به‌عنوان خوراک اصلی پتروشیمی تا بهار ۱۴۰۰ به چابهار می‌رسد.
از اهمیت ساحل مکران همین بس که تنها بندر اقیانوسی ایران، یعنی چابهار، در آن قرار گرفته است. نام مکران با تجارت و دریانوردی ایران گره خورده است و در پی ایجاد بزرگترین شهرک نفتی در این منطقه، یکی از اقدامات مهم برای ایجاد اشتغال و توسعه منطقه‌ای سیستان و بلوچستان می‌تواند باشد.