حمیده قاسمی، اقتصاد۲۴ - صندوق پالایش یکم که بر اساس عرضه باقیمانده سهام دولت در ۴ پالایشگاه تهران، اصفهان، بندرعباس و تبریز طراحی شده بود، قرار بود در انتهای مردادماه عرضه شود، اما به یکباره گفته شد اصلا چنین صندوقی در کار نیست! البته قبل از آن بزرگترین حقوقی سهام پالایشگاهی، یعنی شرکت پالایش و پخش سهام خود را در اوج قیمتی با تکیه بر رانت عدم عرضه، به سهامداران و سرمایه گذارانی که هنوز دارا یکم پالایش را یک برنامه و نه یک بازی برای رشد و فروش در اوج سهام پالایشی می‌دانستند فروخته بود.
پالایش یکم از کجا به کجا رسید؟
اما زمانی که تصمیم بر عرضه آن گرفته شد مسیر حرکت بازار و این سهام که می‌بایست در آن دوره لیدر بازار می‌شدند چنان پیش رفت که خریداران را تا آخرین لحظه پذیره نویسی مردد نگاه داشت! انگار که دولت نیز تمایلی به عرضه سهام خود در پالایشگاه‌ها به صورت یونیت در بورس نداشت و به ناچار در این مسیر قرار گرفته بود. هر چند که عرضه بلوکی آن نیز به دلیل قیمت گذاری بالایی که در آن دوره انجام شده بود مشتری نداشت و با شکست مواجه شده بود.
به گزارش اقتصاد۲۴، با پایان زمان پذیره نویسی به جای امیدواری روز به روز بر عرضه و فروش سهام این صندوق با وجود اخبار مثبت موجود در آن‌ها افزوده شد، به طوری که با وجود پذیره نویسی با قیمت ۵۰۵۱ تومانی برای پالایش نفت تهران (شتران)، ۵۰۴۱ تومانی برای پالایش نفت اصفهان (شپنا)، ۵۴۴۹ تومانی برای پالایش نفت بندرعباس (شبندر) و ۵۸۹۵ تومانی برای پالایش نفت تبریز (شبریز) در روز ملاک قیمت گذاری پذیره نویسی یعنی ۱۹ مردادماه، این ۴ سهم برخلاف انتظارات آغازی روندی نزولی را آغاز کرد. ضمن این که جو ایجاد شده از دعوای دو وزیر و خصوصی سازی سبب ریزش اعتماد قبل از ریزش سنگین بورس تهران شد.
هرچند که میزان تخفیف این صندوق در ابتدا ۲۰ درصد در نظر گرفته شده بود، اما در ادامه به دلیل زیان‌ده شدن آن دولت ۱۰ درصد دیگر نیز بر تخفیف این صندوق افزود، بخششی که به دلیل سایر سیاست‌های متناقض و بعضا اشتباه سیاست‌گذاران نه‌تنها دردی از سهامداران این صندوق دوا نکرد، بلکه بر کلیت بازار سرمایه نیز ضربه‌ای کاری زد و حدود نیمی از رشد شاخص کل و بین ۴۰ تا ۸۰ درصد از رشد سهام بورس در گروه‌های مختلف سهمی را به فراخور بازار، تابلو و میزان اصلاح را سبب شد، مساله‌ای ناخوشایند که سبب شد در بازگشایی نماد این صندوق که قرار بود اول آبان اتفاق بیافتد نیز همچون سایر مراحل فرآیند این صندوق بدعهدی صورت گیرد. به طوری که اکنون با گذشت ۴۰ روز از زمانی که می‌بایست یونیت‌های این صندوق در بازار سرمایه قابل معامله شود گذشته است و همچنان زمان بازگشایی و آغاز معاملات این ETF در هاله‌ای از ابهام است.
پاسکاری؛ جواب مطالبه به حق مردم درباره صندوق پالایش یکم!
در این مدت مطالبه به‌حق خیل عظیم خریداران این صندوق و سرمایه ۱۳ هزار میلیاردی بلوکه شده آن‌ها جوابی جز پاسکاری نداشته است! سدیدی، عضو هیات مدیره شرکت بورس یک ماه پیش در برنامه گفتگوی ویژه خبری اطمینان داد که "صندوق در ضرر باز نخواهد شد!" این در حالی است که با وجود بودن صندوق در ضرر مفهومی جز بلوکه ماندن سرمایه‌های وارد شده به این صندوق نداشته است. سازمان خصوصی سازی بازگشایی نماد صندوق پالایش یکم را نیازمند برگزاری مجمع فوق‌العاده افزایش سرمایه شرکت‌های پالایش نفت تهران و اصفهان و تخصیص سهام جایزه به صندوق پس از کسب مجوز‌های قانونی می‌داند، اتفاقی که اکنون بر اساس اعلام این سازمان انجام شده است. از سوی دیگر فلاحتیان، معاون وزیر نفت می‌گوید: "سبدگردانی این صندوق را به خصوصی سازی سپرده‌ایم!"، قالیباف رئیس سازمان بورس نیز از "ارائه طرحی به دولت برای سودده شدن این صندوق" می‌گوید. اما همچنان تکلیف این صندوق، میزان سوددهی و زمان بازگشایی آن مشخص نیست.
چه کنیم تا سهامداران راضی شوند؟
مهدی ساسانی، تحلیلگر بازار سرمایه درباره روش‌های پیش روی سیاست گذاران در بهبود وضعیت دارا یکم پالایش به اقتصاد۲۴ گفت: صندوق پالایش یکم که متشکل از چند نماد پالایشگاهی است خالص ارزش روز دارایی‌های آن بر اساس قیمت روز نماد‌های پالایشگاهی تامین می‌شود؛ اما متاسفانه بعد از عرضه صندوق پالایش یکم با توجه به اینکه ملاک قیمت گذاری واحد‌های آن بر حسب قیمت روز این نماد‌ها یک روز قبل از شروع پذیره نویسی بود و پس از آن ریزش بازار شروع شد، این صندوق نیز با کاهش ارزش روز دارایی‌های خود مواجه شد.
وی با اشاره به ناهمگاهنگی‌های موجود در فرآیند اطلاع رسانی، عرضه، عدم مدیریت صحیح نماد‌ها و عدم برنامه ریزی برای بازگشایی به موقع صندوق افزود: بی تفاوتی مسئولان در بازار نسبت به روند معاملات و رشد سهام این صندوق ارزش آن روز به روز کاهش یافت و حتی در محدوده زیان دهی نیز قرار گرفت.
این فعال بازار سرمایه خریداران این صندوق را طیف وسیعی از مردم ارزیابی کرد و یادآور شد: برخی از خریداران صندوق پالایش سهامدار بازار سرمایه نبودند و آشنایی با روند کاری بورس نداشتند و تنها به امید کسب سود اقدام به خرید واحد‌های این صندوق کرده بودند.
راه نجات سرمایه مردم از پالایش یکم چیست؟
ساسانی در تشریح راه حل‌های پیش روی سیاست گذار در ایجاد بستر لازم برای بازگشایی نماد پالایش گفت: اکنون دو راهکار برای جبران ضرر و بدعهدی‌های صورت گرفته پیش روی تصمیم گیرندگان است؛ نخست اینکه جدیتی به خرج داده و ۴ نماد پالایشگاهی موجود روی تابلوی معاملات را رشد دهند؛ چراکه هر یک ارزندگی بالایی دارند و حداقل می‌توانند این ارزندگی را با شفاف سازی‌های این ۴ شرکت به سرمایه گذاران مستقیم این سهم‌ها یادآور شوند تا از فروش در این قیمت‌ها منصرف شوند.
وی ادامه داد: مثلا شرکت‌های پالایشی در ماه‌های اخیر در خصوص افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی اطلاع رسانی کرده بودند. بر این اساس اطلاع رسانی مناسب درباره روند انجام این افزایش سرمایه‌ها می‌تواند سبب دلگرمی سهامداران این سهم‌ها و خریداران صندوق پالایش یکم شود. همین امر سبب رشد قیمت سهم‌ها روی تابلوی معاملات نیز می‌شود و شرایط را برای بازگشت قیمت سهم به محدوده سه ماه پیش و زمان قیمت گذاری صندوق فراهم می‌کند.
این تحلیلگر بازار سرمایه در تشریح راه دوم پیش روی مسئولان بازار سرمایه به اقتصاد۲۴ اظهار کرد: راه دیگر این است که برای حمایت از صندوق پالایش یکم، نقدینگی در نظر بگیرند. البته این روش منطقی نیست؛ چراکه وقتی خالص ارزش دارایی‌ها (NAV) یک صندوق پایین است، این حرکت تنها سبب قیمت سازی می‌شود. با این روش نوعی حمایت دستوری در قالب بازارگردانی انجام می‌شود که چنانچه بالاتر از NAV باشد، نمی‌تواند مسیر مناسبی برای حرکت این سهم باشد و طبیعتا با شکست مواجه می‌شود.
بهترین راهکار درباره صندوق پالایش یکم چیست؟
این کارشناس بازار سرمایه در خصوص بهترین راهکار حل این مشکل در شرایط فعلی گفت: هر چند که ممکن است چندان خوشایند خریداران این صندوق نباشد، اما بهتر است مدتی دیگر این نماد بسته نگه داشته شود و در این مدت از نماد‌های پالایشگاهی موجود در این صندوق حمایت ویژه شود. این کار سبب بازگشت قیمت سهام این صندوق به زمان قیمت گذاری واحد‌های صندوق و یا حتی بالاتر از آن می‌شود و می‌تواند به ایجاد روند سوددهی آن نیز است.
بیشتر بخوانید: صندوق پالایش یکم از زیان خارج شد
وی در پاسخ به اینکه "آیا با بازگشایی این صندوق در محدوده ضرر و یا سر به سر همه فروشنده خواهند بود؟" تصریح کرد: بعید می‌دانم؛ نگاه همه افراد به سرمایه گذاری یکسان نیست! اغلب افراد هیچ گاه دارایی خود را با زیان نمی‌فروشند و همین مساله سبب می‌شود که روند مناسب برای این صندوق نیز به مرور شکل بگیرد. البته همیشه برخی افراد نیز با رفتار‌های هیجانی و به دور از تعقل نیز هستند که ممکن است سبب بروز فشار عرضه آنی در این نماد پس از بازگشایی شوند.
ساسانی یادآور شد: البته بر اساس گفته‌های مسئولان صندوق برنامه ریزی‌هایی در حال پیگیری است که در صورت تحقق این صندوق نیز در شرایطی مناسب بازگشایی خواهد شد تا کسی ضرر نکند.
دارایکم بانکی-بیمه‌ای رشد می‌کند؟
این تحلیلگر بازار سرمایه در ادامه گفتگو با اقتصاد۲۴ درباره روند معاملات دارایکم بانکی-بیمه‌ای در بازار گفت: این صندوق اکنون زیر NAV در حال معامله است؛ بررسی خالص ارزش دارایی‌های این سهم نشان می‌دهد که قیمت روز واحد‌های این صندوق باید حدود ۲۵ هزار تومان باشد. این در حالی است که این صندوق این روز‌ها در نوسان منفی و حدود ۱۹ هزار تومان در حال معامله است.
وی در بیان دلیل فروش و معامله این صندوق زیر ارزش روز دارایی‌های آن خاطرنشان کرد: تعداد زیادی از دارندگان این صندوق‌ها مردم عادی هستند که اطلاعاتی از ارزش گذاری این نوع صندوق‌ها ندارند و این فاکتور را به عنوان معیار تصمیم گیری خود لحاظ نمی‌کنند.
ساسانی با تاکید بر تمایز صندوق دارا یکم به دلیل خریداران غیر بورسی آن با سایر صندوق‌های قابل معامله در بورس یادآور شد: همین مساله سبب عرضه و فروش بی دلیل این صندوق در این قیمت‌ها شده است. این در حالی است که صندوق‌های دیگر بورسی در حال معامله بر اساس NAV و یا حتی بالاتر از ارزش خالص دارایی‌های خود هستند.
دارا دوم بیاید؟
مهدی ساسانی عرضه باقیمانده سهام دولت در سه بانک ملت، تجارت و صادرات در قالب دارا دوم را در شرایط فعلی بازار سرمایه غیرمنطقی خواند و تصریح کرد: بازار ما نسبت به ماه‌های نخست سال بخش زیادی از نقدینگی خود را از دست داده است. این مساله واضح است که در مقطع فعلی پولی وسط نیست که بخواهد به دارا دوم هم برسد.
وی یادآور شد: در ماه‌های اخیر مدیران بورس برای حمایت از آن دست به دامان صندوق توسعه ملی نیز شده اند؛ بنابراین دیگر پولی نیست که بخواهد به واسطه این صندوق‌ها از بازار خارج شود.
این کارشناس بازار سرمایه درباره راهکار پیش روی دولت برای عرضه این صندوق نیز اظهار کرد: چنانچه دولت بخواهد مجددا صندوقی را در بازار عرضه کند ابتدا باید از بازار سرمایه حمایت و ثباتی را در بازار ایجاد کند. یعنی ابتدا اعتماد را به بازار برگرداند تا سرمایه گذاران را به حضور مجدد در بورس ترغیب کند و سپس با برنامه ریزی صحیح به عرضه صندوقی دیگر اقدام کند.
این تحلیلگر یادآور شد: اما چنانچه بدون ایجاد ثبات و اعتماد لازم در بازار بخواهد اقدام به عرضه دارایی دیگر کند، با توجه به ریزش سنگین بازار و از سوی دیگر عدم توفیق در عرضه دارا یکم پالایش واضح است که در این کار با شکست مواجه می‌شود. ضمن اینکه ممکن است با این کار دولت، بار دیگر بازار نیز از روند طبیعی خود خارج شود و وضعیت بورس بار دیگر مختل شود.
به گزارش اقتصاد۲۴، بر این اساس باید گفت دولت بهتر است به جای زایش دارا‌های دیگر ابتدا پالایش یکم خود را با مدیریت صحیح و جبران خطا‌های فاحش به عرصه برساند و سپس با اعتمادسازی و ایجاد بستری مناسب اقدام به عرضه‌ای دیگر از این دست کند. ضمن اینکه این بار کار دولت در اعتمادسازی به مراتب سخت‌تر از گذشته است؛ چراکه بیش از سه ماه نسبت به ریزش بازار سرمایه و نابودی سرمایه‌های مردم که به اعتماد به دولت به میدان آورده بودند بی تفاوت بود، یعنی به راحتی با فروش اوراق، عرضه دارا و تامین سرمایه هنگفت خود از بورس "بِه گشت و طبیب آزار شد!". فراموش کردن زیان مالی و اعتماد مجدد به منشا و مرجع زیان همواره راحت نیست و ممکن است در این اعتمادسازی به این زودی‌ها توفیق نیابد.