حمیده قاسمی، اقتصاد۲۴ - بازار سرمایه در کشور ما از ابتدا با قالب بندی قانونی و ایجاد دستورالعمل‌های دقیق آغاز به کار کرد؛ اما این دستورالعمل‌ها تا عملیاتی شدن فاصله بسیاری داشت. دلیل این مساله نیز کوچک بودن بازار سرمایه و نقش اندک آن در اقتصاد کشور تا قبل از تحریم‌های بزرگ نفتی بود.
آنچه که دستورالعمل‌ها را از گوشه کتابخانه‌ها به استیشن رسمی معاملات سوق داد اقبال عمومی مردم به بورس و سرمایه گذاری در آن، بزرگ شدن بازار، حرکت‌های نابه‌هنجار دولت، ریزش بازار سرمایه و درگیر شدن جامعه ۵۰ میلیونی سهامداران بورسی و لزوم چاره اندیشی در خصوص سنگ افتاده در چاه بود؛ بنابراین سیاست گذاران را به سمت بیرون آوردن ابزار‌ها از ویترین و بهره گیری از آن‌ها برای بازگرداندن تعادل به بازار سرمایه انداخت؛ بازاری که دیگر بدون ابزار و زیرساخت مناسب نای حرکت نداشت و نمی‌توانست خود را به این راحتی‌ها بازیابد.
در همین زمینه هومن عمیدی، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به ابزار‌های متعدد طراحی شده برای استفاده بهتر افراد از قابلیت‌های بازار سرمایه به اقتصاد۲۴ گفت: این ابزار‌ها با وجود پتانسیل بهره‌مندی بهینه‌تر از فضای سرمایه گذاری و نگاه درست سیاست گذار به لزوم طراحی آن‌ها تا به امروز چندان مورد استفاده و اقبال قرار نگرفته است.
وی این عدم تمایل را تنها متوجه سهامداران جدید و حقیقی ندانست و خاطرنشان کرد: این ابزار‌ها نه تنها برای سرمایه‌گذاران جدیدالورود بورس، بلکه برای سرمایه گذاران حرفه‌ای و فعال بازار سرمایه نیز تا به امروز ناشناخته و مهجور مانده است.
افزایش جذابیت بورس، ابزار‌ها را فراگیر می‌کند
مشاور هلدینگ فدک دلیل این عدم استقبال را پایین بودن احتمالی جذابیت این ابزار‌ها عنوان کرد و افزود: با وجود تعدد و قابلیت‌های مفید در نظر گرفته شده، در طراحی این اوراق جذابیت‌های خاصی در نظر گرفته نشده است. به عنوان مثال اوارق تَبَعی یکی از بهترین گزینه‌ها برای پوشش ریسک‌ها هستند که توسط سهامداران عمده و با توجه به حد قیمت انتظاری خود قیمت گذاری می‌کنند.
عمیدی با تاکید بر ارائه چشم انداز بهتر سرمایه گذاری به سهامداران خُرد به عنوان بهترین مزیت اوراق تبعی اظهار کرد: حتی در صورتی که اهداف قیمتی اتفاق نیافتد سرمایه گذاران می‌توانند خود را نسبت به خطرات و زیان‌های سهم هِج (بیمه) کنند؛ بنابراین اوراق تبعی یکی از بهترین گزینه‌های کاهش دهنده ریسک در بازار سرمایه است.
تَبَعی‌ها راه بازارگردانی را بروند
این کارشناس بازار سرمایه راهکار توسعه ابزاری همچون اوراق تبعی را الزام برخی شرکت‌ها به انتشار آن عنوان کرد و گفت: این ابزار نیز باید همچون بازارگردانی از اختیاری بودن به سمت اجباری بودن سوق داده شود، یعنی از ابتدا تعدادی از سهم‌ها به شکل پایلوت ملزم به انتشار اوراق تبعی شوند و مشوق‌هایی نیز برای آن شرکت‌ها در نظر گرفته شود.
بیشتر بخوانید: آقابزرگی: حال بازار سرمایه خوب است!
وی معافیت‌های مالیاتی را بهترین مشوق شرکت‌ها در استفاده مشتاقانه‌تر از ابزار‌های همچون اوراق تبعی ارزیابی و تصریح کرد: شکل گیری هماهنگی لازم بین بدنه وزارت اقتصاد و امور دارایی و سازمان بورس می‌تواند زمینه اعطای این مشوق‌ها را برای شرکت‌ها فراهم کند.
عمیدی هر ابزاری که به کاهش ریسک سرمایه گذاری بورسی کمک کند را قابل بررسی بیشتر خواند و خاطرنشان کرد: تمرکز بیشتر بر توسعه این نوع ابزار‌ها همواره می‌تواند ضمن کاهش ریسک سرمایه گذاری بورسی بر افزایش شفافیت در بازار سرمایه بیافزاید.
محدودیت دامنه نوسان؛ عامل تشکیل صف در بازار
مدیرعامل سرمایه گذاری آینده اندیشان ایرانیان، بورس را بازاری رقابتی خواند و با اشاره به محدودیت دامنه نوسان به عنوان عاملی بازدارنده در حرکت روان بازار گفت: در بحث دامنه نوسان نیاز به تغییرات اساسی وجود دارد؛ به عقیده من دامنه نوسان باید تغییر کند و به تدریج بازتر شود و به تدریج شاهد حذف دامنه نوسان و حتی حذف صف‌های خرید و صف‌های فروش در بازار باشیم.
وی وجود محدودیت دامنه نوسان را عامل اصلی گره‌های معاملاتی و توقف نماد‌ها برای تغییرات ۲۰ درصد و ۵۰ درصد، شفافیت‌ها و ... دانست و خاطرنشان کرد: لازم است یکبار برای همیشه در خصوص محدودیت دامنه نوسان تصمیم جدی گرفته شود؛ تصمیمی که برای جلوگیری از بروز خطا‌ها و برخی سفته بازی‌های احتمالی می‌تواند از شرکت‌هایی با درجه شفافیت بیشتر آغاز شود.
مشاور هلدینگ فدک باز کردن دامنه نوسان ۵۰ شرکت شفاف‌تر را قدمی برای عبور از این محدودیت ارزیابی کرد و یادآور شد: افزایش تدریجی دامنه نوسان در شرکت‌های شفاف‌تر بازار زمینه را برای تعیین تکلیف دائمی محدوده نوسان در بازار سرمایه کشور فراهم می‌کند. این مساله می‌تواند فضا را از وجود گره‌های معاملاتی به سمت فضای رقابتی صحیح سوق دهد که اساس شکل گیری بازاری همچون بورس است.
بازارگردانی خرید و فروش اجباری نیست!
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفتگو با اقتصاد۲۴ اجرای فرآیند بازارگردانی را دارای قاعده و اصولی مشخص عنوان کرد و گفت: با وجود الزام به بازارگردانی به عنوان حرکتی درست در بورس کشور نحوه اجرای آن تا حدی با استاندارد‌های دنیا فاصله دارد.
وی اختیارات بازارگردانی را در شرایط فعلی ناکافی ارزیابی و تصریح کرد: بحث اختیارات بازارگردانی در اجرای این فرآیند تا حد زیادی نادیده گرفته شده است. اکنون محدودیت‌هایی برای بازارگردانان چه در خرید و چه در فروش در نظر گرفته شده که باعث بسته شدن دست آنان شده است.
عمیدی با اشاره به عرضه اجباری به عنوان معضل مبتلابه بازارگردانان در شرایط فعلی خاطرنشان کرد: در حال حاضر الزام به عرضه در صف خرید شرایط را برای فعالیت حرفه‌ای بازارگردانان نامطلوب کرده است چراکه بازارگردانان نیز می‌بایست مانند هر سهامدار دیگر بتوانند نسبت به عدم فروش سهم خود تصمیم بگیرند؛ یعنی درست است که بازارگردان الزام به جمع آوری صف فروش دارد، اما چرا وقتی صف خرید تشکیل می‌شود نیز باید سهم خود را به خاطر عرضه اجباری از دست بدهند؟! این مساله سبب کاهش جذابیت فعالیت بازارگردانی در بورس شده است و اجحاف در حق بازارگردانان را نیز در پی دارد.
بر اساس گفته‌های عمیدی و سایر کارشناسان و فعالان بازار سرمایه؛ هر چند که استفاده از ابزار‌های نوین مالی بر استحکام رینگ سرمایه گذاری می‌افزاید، اما نحوه اجرایی ساختن آن می‌بایست به نوعی باشد که خود منشا ایرادات و مشکلات تازه نباشد، چراکه بورس دیگر بازاری کوچک و کم تاثیر نیست که بتواند به سرعت خود را با هر آزمون و خطایی سازگار کند. بازارگردانی به شیوه کنونی نیز یکی دیگر از این آزمون و خطاهاست که در ادامه ریزش‌های سنگین اخیر نه تنها دردی از سرمایه گذاران متضرر بورسی دوا نکرده، بلکه بر ریسک بازار سرمایه نیز افزوده است و باید قبل از بروز بحرانی دیگر مورد تدبیر جدی قرار گیرد.