اقتصاد۲۴ - مصرف آب همواره یکی از موضوعاتی است که بخش خصوصی برای بهینه‌سازی آن طرح‌ها و پیشنهادهای زیادی را ارائه کرده است اما دولت‌ها به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم جهت اجرای برنامه‌های مصرفی و قیمتی تمایلی به اجرای آن ندارند.
سال‌هاست با توجه به میزان آب و سرانه مصرف، ایران در گروه کشورهای مواجه با کمبود آب قرار دارد که به اعتقاد تحلیلگران این بحران با آثار تخریبی بالا می‌تواند تبعات زیادی را بر اقتصاد ایران تحمیل کند.
فعالان بخش‌خصوصی در این شرایط معتقدند برای مقابله با این بحران تنها راه تشکیل بازار آب است. هرچند بازار آب برای کسانی که معتقدند ارزش اقتصادی آب می‌تواند بسیاری از چالش‌ها همچون پایین بودن بهره‌وری آب و تأمین هزینه‌های مدیریت آب را برطرف کند و یک تصویر ایده‌آل از نظام مدیریتی آب است اما واقعیت این است که بازار آب صرفاً یک راهکار اجرایی نیست که بتوان آن را در هر ساختاری پیاده کرد بلکه نیاز به یک الگوی مداوم حکمرانی است.
از سوی دیگر برخی معتقدند بازار آب می‌تواند راهکاری برای چالش‌های عمیق مدیریت آب ایران مانند بهره‌وری پایین، ضعف‌های اداری و حتی بازگرداندن تعادل بین منابع و مصارف باشد.
ضرورت تجدیدنظر درمرحله بالادستی آب
بازار آب به‌عنوان یک راهکار عمومی چقدر با چالش‌های مدیریت آب در ایران متناسب است؟ حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با اقتصاد۲۴ به تشریح این بازار پرداخت و گفت: آب به دلیل اینکه بیشتر از ۹۰ درصد آن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود در ابتدا باید در مرحله بالادستی آب و در آبرسانی در کشاورزی تجدیدنظر شود.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران گفت: امروز در راهبرد‌های استفاده از منابع آب باید تجدیدنظر شود و نیاز به نقشه راه آب داریم. متأسفانه دارایی‌های آبی اعم از آب‌های سطحی، رودخانه‌ای و سفره‌های زیر زمینی و دریاچه‌ها به دلیل سیاست‌های اشتباه منجر به هدردهی شده‌اند.
وی با اشاره به هدررفت منابع آبی در کشور، اظهار داشت: راهبرد‌ها و سیاست‌ها باید درست تدوین و اجرایی شود، پس بهتر است سیاست جامع آب صحیح تدوین و راهبرد‌های آن به عنوان سند بالادستی به همه بخش‌ها ابلاغ شود.
صالحی گفت: نکته مهم در بازار آب این است که ما اگر می‌خواهیم یک چیزی را از بین نبریم و از دست ندهیم باید قدر و ارزش آن را بدانیم و برای اینکه ارزش آن را بدانیم باید قیمت واقعی‌اش را هم بدانیم.
به گفته عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران، قیمت آبی که امروز از لوله‌های مصرفی خارج و در خانه‌ها مصرف می‌شود متری (متر مکعب) ۵۰۰ تومانی است اما همین آب در قالب آب‌های معدنی و بطری‌های آب معدنی لیتری دو هزار تومان به فروش می‌رسد. وقتی یک بطری یعنی یک لیتر دو هزار تومان باشد قیمت واقعی یک متر مکعب دو میلیون تومان است، پس یک فاصله بزرگی بین آب قیمت‌های واقعی است.
این کارشناس انرژی یادآور شد: اما اینکه آیا می‌شود یکباره به سمت واقعی شدن قیمت آب حرکت کنیم؟ آیا می‌شود به یکباره یارانه آب را قطع کرد؟ جواب منفی است، زیرا قدرت خرید مردم پایین و اقتصاد ما متناسب رشد نکرده است تا هر کسی از لحاظ زحمتی که می‌کشد بتواند درآمد کافی پیدا کند و معیشت خود را بگذراند و هزینه آب و برق خود را پرداخت کند، هزینه‌های خوراک و معیشت و باقی هزینه‌ها مانند تحصیل، آموزش، بهداشت، رفاه و ... را نیز بدهد.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: اگر بدون هیچ زیرساختی به سمت تشکیل بازار آب حرکت شود ممکن است همان مشکلات و موانعی که برای بازار برق به وجود آمد تکرار شود.
عدم تعیین قیمت واقعی آب
به اعتقاد عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران، اما در رابطه با تشکیل بازار آب، ایران بسیار عقب است و مشخص نبودن و عدم تعیین قیمت واقعی آب باعث شده جلوی بسیاری از پروژه‌های هدردهی و تلفات آب در لوله گرفته شود و پروژه‌ها به سرانجام نرسد.
صالحی با اشاره به اینکه منابع لازم برای انجام پروژه‌های آبی فراهم نشده است، گفت: از این رو اقتصاد آبی در کشور به دلیل همین سهل انگاری‌ها و عدم منابع لازم آسیب خورده است چراکه همیشه نگاه دولتی و سایه دولت در این بخش وجود داشته است.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران تأکید کرد: بودجه‌های دولتی در مصارف مختلف این صنعت هزینه می‌شود، اما همین دولت نمی‌تواند با ایجاد زیرساخت‌های لازم ارزش واقعی این بخش را کشف کند و منابع پولی و جذب نقدینگی حاصل از فروش آب را با توجه به قدرت خرید مردم در بخش آب هزینه کند.
عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران در پایان با تأکید بر اینکه سیاست گذاری در بخش آب از ابتدای تولید و نحوه مصرف و تفکیک آن (شرب و کشاورزی) تا قیمت گذاری آن از انحصار دولت خارج و به بخش خصوصی واگذار شود گفت: تشکیل بازار آب یکی از راهکار‌های موثر در ایجاد صرفه جویی در این بخش و همچنین تقویت سیستم انرژی در کشور است، اما تا قبل از اینکه دولت زیرساخت‌های لازم آن را توسط بخش خصوصی ایجاد نکند قطعاً ایجاد بازار آب با شکست مواجه خواهد شد.