اقتصاد۲۴ - سازمان منطقه آزاد انزلی در راستای حفاظت از منابع زیست محیطی این منطقه راهبردها و برنامه‌هایی را در دست اجرا قرار داده است که شامل حفظ، احیاء و توسعه محیط زیست، انجام آزمایشات پایش آلودگی بندر کاسپین، پاکسازی دوره ای سواحل منطقه با مشارکت مردمی و گروه های مردم نهاد و جانمایی المانهای گردشگری، اجرای طرح تولید محصولات کشاورزی سالم و ارگانیک در منطقه (با محوریت برنج) و … می‌شود.
وجود جنگل فتاتو و امیر بکنده به عنوان پهنه سبز اکولوژیک در این منطقه، همجواری منطقه آزاد انزلی با تالاب بین المللی انزلی، مجاورت با ساحل دریای خزر، مجاورت با اولین پارک ملی خشکی دریایی کشور یعنی پارک بوجاق و... راهبردهای دقیق برای حفاظت را یادآوری می‌کنند.
از این رو معصومه شهبازی، مدیر محیط زیست منطقه آزاد انزلی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد۲۴ درباره آخرین برنامه‌های مدیریت محیط زیست منطقه آزاد انزلی و حفاظت و حراست از منابع طبیعی این منطقه آزاد انزلی سخن گفت.
متن گفتگوی اقتصاد۲۴ با شهبازی را در ادامه می‌خوانید:
* تالاب انزلی یکی از تالاب‌های مهم کشور است که ورود پسماند‌ها و فاضلاب به این تالاب مشکلاتی را برای این تالاب ایجاد کرده بود، بخشی از تالاب که در منطقه آزاد انزلی است الان در چه وضعیتی است و چه اقداماتی برای حفاظت از آن صورت گرفته است؟
- تالاب بین المللی انزلی جزو مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست به شمار می‌آید و به جز بخش بسیار کوچکی از آن (کمتر از 1 درصد) در محدوده منطقه آزاد انزلی واقع است. با این وجود سازمان منطقه آزاد انزلی همواره در حفظ و صیانت از تالاب انزلی به ویژه رعایت حریم و بستر تالاب و جلوگیری از ورود آلودگی بدان و جلوگیری از تغییر کاربری آن، اقداماتی را انجام داده است. در این زمینه یگان حفاظت از اراضی منطقه آزاد انزلی فعالیت‌های گسترده و پیشگیرانه‌ای را دارد. صدور هرگونه مجوز ساخت و ساز و یا تغییر کاربری برای فعالیت اقتصادی را در مناطق حریم و بستر تالاب ممنوع کرده‌ایم.
بیشتر بخوانید: گام مثبت منطقه آزاد انزلی در شفاف‌سازی طرح‌های سرمایه‌گذاری
به جهت جلوگیری از ورود آلودگی به تالاب طی سال‌های گذشته کلیه پسماند و زباله روستاهای همجوار تالاب جمع آوری می شود. یکی از گام‌های مدیریت محیط زیست سازمان منطقه آزاد انزلی تبیین برنامه‌های مدیریت بهینه پسماند روستایی در روستاهای اطراف تالاب است که با آموزش اصلاح الگوی مصرف، آموزش تفکیک زباله از مبدا، بازیافت پسماندهای قابل بازیافت و آموزش تولید کمپوست در منازل به منظور کاهش زباله تر خانگی، قصد داریم فرآیند دفع زباله از روستاهای منطقه به ویژه روستاهای حاشیه تالاب(طالب‌آباد و حسن‌رود) را بهبود ببخشیم و در کل تولید زباله در روستاها را کنترل کرده و کاهش دهیم. این برنامه آموزشی در حال اجرا است و مسولان روستاها و روستاوندان عزیز همکاری خوبی با ما در این زمینه دارند و البته تا وضعیت مطلوب و هدف اصلی ما که کاهش صددرصدی زباله تر خانگی روستایی است فاصله زیادی داریم.
* آخرین اقدامات و برنامه‌های مدیریت محیط زیست سازمان منطقه آزاد انزلی درباره ارتقای وضعیت محیط زیست منطقه و حفظ آن چه بوده است؟
- ما چند راهبرد در راستای حفظ محیط زیست منطقه آزاد انزلی برای اجرا داریم. راهبرد اول نظارت، پایش و حفظ محیط زیست است. راهبرد دوم ما آموزش عمومی و تخصصی محیط زیست است. راهبرد سوم جلب جنبه های اجتماعی محیط زیست و مشارکت مردمی و راهبرد چهارم حمایت از اقتصاد سبز است. ما شاخص‌هایی در این زمینه داریم که باید در افق ۱۴۰۴ به آن برسیم. در این راستا نظارت بر واحدهای تولیدی، خدماتی، صنعتی و کشاورزی به منظور جلوگیری از آلایندگی و نظارت بر اجرای طرح‌های احیا و صیانت از محیط‌های طبیعی و انجام پروژه‌های عمرانی مرتبط، اجرای برنامه‌های آموزشی با همکاری سمن‌ها و ... در دستور کار است.
* توجه به حفظ محیط زیست برای دستیابی به توسعه پایدار اهمیت زیادی دارد. مدیریت محیط زیست سازمان منطقه آزاد انزلی چه اهداف بلند مدتی برای محیط زیست و توسعه پایدار دارد؟
- تجربه جهانی ثابت کرده است که تلفیق موضوعات و دیدگاههای اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی همواره نتایج مثبتی را چه به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و چه به لحاظ حفظ محیط در پی داشته است. به این منظور در برنامه عمل محیط زیست، رویکرد توسعه پایدار در اهداف و راهبردهای چهارگانه ما دیده شده است. به دلیل شرایط اکولوژیک منطقه حمایت از اقتصاد سبز و استقرار واحدهای تولیدی پاک با تکنولوژیهای نوین از رویکردهای مهم ما در منطقه آزاد انزلی است. برنامه‌های آموزشی که برگزار کرده‌ایم همواره دارای رویکرد مشارکتی – داوطلبی است چرا که بدون مشارکت مردم نمی‌توان از محیط زیست و زندگی‌مان حفاظت کنیم. اجرای برنامه آموزشی مدیریت پسماند روستایی با مشارکت روستاوندان به ویژه بانوان، طی ۴ سال اخیر از دیگر برنامه ها بوده است. در این چشم‌انداز بر جنبه‌های اجتماعی فعالیت‌های محیط زیستی و همکاری با سازمان‌های مردم نهاد نیز تاکید شده است. برگزاری سالانه جشنواره دریای کاسپین، برگزاری کارگاه و چاپ بروشور در زمینه‌های مختلف مانند آنفولانزای فوق حاد پرندگان، حمایت و حفاظت از فوک خزری به عنوان تنها پستاندارد دریای خزر، برگزاری مسابقات نقاشی و کاردستی بازیافتی، پاکسازی جمعی سواحل و ... از برنامه‌هایی است که به‌طور مستمر اجرا می‌شود. تهیه دستور العمل‌های سیستم مدیریت HSE-MS منطقه آزاد انزلی نیز از دیگر اقدامات مهمی بوده که در بهبود وضعیت سلامتی، ایمنی و محیط زیست کلیه فعالیت‌های منطقه و در نتیجه دستیابی به توسعه پایدار مهم و بسیار موثر است.
* در حوزه کشاورزی نیز برخی آلاینده‌ها موجب آلودگی محیط زیست می‌شوند. آیا اقدامی در راستای آلایندگی‌های آب و خاک نیز انجام گرفته است؟
- همانطور که میدانید یکی از منابع آلودگی آب و خاک، استفاده نادرست و بی‌رویه از کود و سموم کشاورزی است. شالیزارها بخش عمده‌ای از مساحت منطقه آزاد انزلی را در بر گرفته و محصول استراتژیک برنج مهمترین تولید کشاورزی منطقه و به لحاظ تناژ در رده اول محصول تولیدی این منطقه قرار دارد. طرح پایلوت تولید محصولات ارگانیک با محوریت برنج از سال ۹۶ با رویکرد داوطلبی - مشارکتی و با حمایت سازمان آغاز شد. در این طرح پنج‌ساله، سازمان به جهت تشویق کشاورزان و حمایت از آنان در مزارع پایلوت، هزینه استخدام کارشناس، برگزاری دوره‌های آموزشی و تأمین نهاده اولیه (کود کمپوست و زنبور تریکوگراما به جای استفاده از سم) و هزینه آزمایشات آب و خاک را پرداخت کرده است. در خصوص کشت ارگانیک نیز بودجه‌ای معادل ۴۲۰ میلیون تومان صرف شده است. خوشبختانه بر اساس نتایج آزمایشات، برنج تولید شده به این روش توانسته استاندارد مربوط به غلات را کسب کند. ادامه ترویج این روش و توسعه آن با شیوههای تسهیل‌گری و توانمندسازی جوامع محلی از برنامه های آتی است. امیدورایم شاهد روزی باشیم که تمامی کشاورزان ما در راستای امنیت کمی و کیفی غذایی و نیز حفظ محیط زیست برنج ارگانیک تولید کنند.
*مباحث پژوهشی در حوزه محیط زیست اهمیت زیادی دارد؛ در این زمینه چه مطالعاتی تاکنون انجام شده است؟
- علاوه بر مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی و نیز مطالعات توجیهی محیط زیستی که توسط متقاضیان طرح های سرمایه گذاری صورت می گیرد و کلیه طرح‌ها قبل از موافقت به لحاظ اثر بر محیط زیست بررسی و مطالعه می‌شوند، ما نیز چندین مطالعه انجام داده‌ایم. مهمترین آنها مطالعه آماربرداری محیط زیستی کلیه واحدهای صنعتی، خدماتی و کشاورزی منطقه بوده که ۶۴ آیتم برای هر واحد مورد بررسی قرار گرفته است. از دیگر طرح های مطالعاتی مهم در حوزه محیط زیست مطالعه می‌توان به فاز شناخت سیستم مدیریت HSE-MS منطقه آزاد انزلی، اجرای «طرح ساماندهی و بیولوژیک رودخانه گلشن رود» و اجرای «طرح تثبیت حریم و ساماندهی جنگل فتاتو برای ایجاد حوزه گردشگری» اشاره کرد که به اتمام رسیده و ۲ مطالعه «پهنه بندی آلودگی و تعیین پارامترهای کمی و کیفی آب های سطحی و زیرزمینی منطقه آزاد انزلی» و «طرح مدیریت جامع پسماند منطقه آزاد انزلی» نیز در دست کار است. لازم به ذکر است که طرح مطالعاتی ساماندهی جنگل فتاتو منجر به ثبت ملی این جنگل جلگه ای هیرکانی شده است که دوستان اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان در رابطه با ثبت این اثر زحمات زیادی کشیدند.
* حفظ حاشیه سواحل بندر کاسپین از گذشته دارای اهمیت بوده است. آیا نظارتی برای پایش میزان آلودگی کاسپین و قسمت ساحلی آن صورت گرفته است؟
- آزمایشات پایش آلودگی بندر کاسپین و قسمت ساحلی آن به طور کامل انجام شده و تحت نظارت سازمان منطقه آزاد انزلی است و تاکنون بودجه حدود ۷۰ میلیون تومانی برای آن هزینه شده است. در فصول شنا نمونه برداری و پایش آلودگی را در شناگاه ها داریم. همانطور که اشاره کردم طرح پهنه بندی میزان آلودگی و بررسی پارامترهای کیفی آبهای سطحی و زیر زمینی منطقه که یک مطالعه 17 ماهه است نیز در دست اقدام داریم. برای جلوگیری از آلودگی آب و نیز خاک، طرح پایلوت سیستم تصفیه خانگی روستایی را به صورت پایلوت در یک روستا و تعدادی از مدارس منطقه اجرا کردیم. ما کل روستا را به تصفیه فاضلاب خانگی مجهز و بودجه‌ای یک میلیاردی برای آن هزینه کردیم. خوشبختانه توانستیم بخش HSE را تنظیم کنیم که بسیار مفید بوده است. ضوابط جلوگیری از آلودگی آب را که البته ضوابط سختگیرانه هم هست را برای اجرا، تبیین و تهیه کردیم که انشالله به زودی عملیاتی می شود. نکته مهم این است که حفاظت از محیط و جلوگیری از آلودگی دریا مشارکت و دلسوزی همه مردم را می طلبد. متاسفانه ما در منتهاالیه جلگه گیلان هستیم و بخش زیادی از آلودگی ها از بالادست وارد رودخانه ها و آبهای زیر زمینی شده و در نهایت وارد دریا می شوند. همین جا از همه هموطنان گرامی درخواست دارم که دقت بیشتری در الگوی مصرف و سبک زندگی خود داشته باشند.