اقتصاد۲۴ -اولویت قرار دادن توسعه روابط اقتصادی بین ایران با کشور‌های همسایه از مهمترین اقدامات برای حل مشکلات اقتصادی است؛ از این رو نقش کلیدی رایزنان بازرگانی در برقراری و توسعه روابط تجاری با سایر کشور‌ها بسیار حائز اهمیت است.
اما در دیپلماسی تجاری ایران هنوز موضوع رایزنی نتوانسته جایگاه خود را به دست بیاورد و همچنان کسب بازارهای هدف برای محصولات ایرانی بدون انگیزه و با قدرت بسیار ضعیف دنبال می‌شود که این مسئله باعث شده با توجه به مسائل بین المللی کالای ایرانی راهی به بازارهای جهانی نداشته باشد.
از سوی دیگر در شرایطی کنونی که تحریم‌ها بر تجارت خارجی کشور و ماندگاری در بازارهای صادراتی فشار وارد کرده است، تولید کنندگان انتظار دارند دولت و نهاد‌های اجرایی مسیر پر فراز و نشیب کسب‌و‌کار بین‌المللی شرکت‌های ایرانی را هموار کنند.
به تازگی معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت اعلام کرده است که ایران در کل دنیا فقط ۲ رایزن بازرگانی دارد. این آمار تاسف بار با اهمیت تجارت خارجی به عنوان شاکله اصلی رشد و پیشرفت کشور، مغایرت دارد چراکه از مهمترین عوامل توسعه تجارت خارجی در کشور‌ها، وجود اطلاعات بازارهای هدف و شناسایی چگونگی ورود به آن‌ها و تسهیل توافقات دوجانبه است؛ به همین منظور حضور رایزن‌های بازرگانی و اقتصادی در سفارتخانه کشور‌ها و نقش تسهیل‌گری آنان از اهمیت فراوانی برخوردار است.
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند یکی از عوامل زمینه ساز این امر، ضعیف عمل کردن رایزنان بازرگانی و اقتصادی در کشور‌های منطقه است؛ چراکه بر اساس شواهد در حالی که حجم واردات سالانه ۱۵ کشور همسایه ایران ۱۱۶۰ میلیارد دلار است در سال گذشته ایران تنها ۲۴ میلیارد دلار به این کشور‌ها صادرات داشته است؛ یعنی با وجود اینکه ایران حدود ۱۵درصدی از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده، اما سهم آن از بازار منطقه تقریبا ۲ درصد است!
اولویت کشور با مسائل سیاسی است
در همین رابطه علی نقیب، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در گفتگو با اقتصاد۲۴ گفت: تمام دنیا سیاست‌های خارجی خود را بر اساس منافع اقتصادی داخل کشورشان برنامه ریزی و اجرایی می‌کنند؛ یعنی اینکه راهکار‌هایی برای تقویت اقتصاد، افزایش صادرات و همچنین رشد تولید ناخالص ملی دارند.
وی ادامه داد: این در حالی است که در کشور ما موضوعات سیاسی در اولویت قرار دارد و این بزرگترین مشکل اقتصاد کشور محسوب می‌شود.
نقیب با تأکید بر اینکه برای برقراری نظام توسعه باید تمرکز بیشتری بر بحث‌ها و موضوعات اقتصادی شود گفت: حضور رایزن‌های بازرگانی در کشور‌های مختلف اولین و تأثیرگذار‌ترین بحثی است که تاکنون به آن اهمیت خاصی داده نشده است.
وی تصریح کرد: تجربه کشور‌های پیشرو در اقتصاد مانند مالزی، ترکیه و کره جنوبی نشان از انتخاب صحیح و به جای رایزن‌های بازرگانی دارد که در راستای یک سیاست گذاری انجام گرفته است تا به حداکثر بازدهی دست یابند.
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: اگر ایران قصد حضور در کشور‌های مخاطب را با وجود مزیت‌های صادراتی و رقابتی دارد باید قبل از اینکه در پشت در‌های بسته و تنها با حضور چند وزیر برای این موضوع تصمیم گیری شود از رایزنان بازرگانی به عنوان سفیران اقتصادی به بهترین شکل استفاده شود.
بیشتر بخوانید: دستاورد معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه چیست؟/ سبحانی: این معاونت نمایشی است
این فعال اقتصادی با اشاره به اینکه امروز جای خالی رایزن‌های بازرگانی ایران در کشور‌های هدف فضا را برای سایر رقبا باز گذاشته است گفت: این غفلت حضور کالا و محصولات ایرانی در بازارهای هدف باعث شد تا علاوه بر کاهش تولیدات داخلی فرصت‌های ایجاد شده به دلیل نبود انگیزه از دست برود.
عضو اتاق مشترک ایران و انگلیس، ایتالیا، یونان، امارات و آلمان در تشریح این مشکل چنین توضیح داد: ترکیه با توجه به هلدینگ‌های بزرگی که در کشورش دارد مشاورانی را جهت کسب اطلاعات بیشتر از بازارهای رقیب و همچنین معرفی تولیدات خود راهی بازارهای مخاطب می‌کند و از این رو توانسته با رایزنی‌های به موقع هدف‌های جدیدی را کسب و سایر بازارهای خود را حفظ نگه دارد.
نقیب ادامه داد: ایران به عنوان کشوری که توانایی حضور در بازارهای جهانی را دارد در حال حاضر رایزنی بازرگانی در هیچ کشوری ندارد و این موضوع شرایط نامناسبی را برای تجارت کشور رقم زده است.
انتخاب رایزنان بازرگانی پشت در‌های بسته
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران یادآور شد: دولت‌ها هیچگاه از تجربه فعالان اقتصادی در زمینه بازارهای هدف و چگونگی حفظ آن استفاده نکرده اند و حتی مانع اصلی برای تحقق برنامه‌های بخش خصوصی در راستای صادرات کالا می‌شوند.
وی ادامه داد: اگر قرار باشد نظر بخش خصوصی در رابطه با انتخاب مشاوران و رایزنان بازرگانی گرفته شود و در نهایت پشت در‌های بسته، انتخاب سیاسی صورت گیرد، مشکلات اقتصادی و صادراتی طی سال‌های گذشته همچنان انباشته شده می‌ماند.
به گفته نقیب، صادرات منابع طبیعی کشور هنر نیست؛ توسعه صادرات کالا‌های اساسی و تولیدات موضوعی است که تاکنون دولت‌ها از آن غافل مانده اند و به دلیل نگاه سیاسی به بازارهای هدف نتوانسته اند جایگاه کالای ایرانی را حفظ کنند و تنها با صدور گاز و نفت خود را صادرکننده می‌دانند!
این فعال اقتصادی اظهار کرد: فروش ثروت‌های ملی در همه زمان‌ها و با هر سیاستی قابل رقابت با صادرات کالای تولید ملی نیست و این توان کشور را در رقابت با سایر کشور‌ها نشان نمی‌دهد بلکه بزرگترین ضعف کشور در بین سایر کشور‌هایی است که از منابع و تولیدات ایران بسیار عقب‌تر هستند.
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران یادآور شد: توان رایزنی در بخش خصوصی وجود دارد، اما امکاناتی در اختیار آنان قرار داده نمی‌شود و عدم توجه دولت به بخش اقتصادی و صادرات واقعی است از این رو هیچ تغییری در روند صادرات کشور طی سال‌های گذشته علی رغم وعده‌ها و اظهار نظر‌های حمایتی از بخش تجاری کشور حاصل نشده است.
نقیب در پایان خاطرنشان کرد: از این رو تا زمانی که از ورود بخش خصوصی به بخش‌های مختلف از جمله رایزنی و مشاوره در زمینه‌های بازرگانی جلوگیری می‌شود و حتی از الگوبرداری از مسیر حرکت سایر کشور‌های موفق در این زمینه امتناع می‌کنند نمی‌توان به آینده صادرات و حضور در بازار جهانی و در نتیجه توسعه تولیدات در داخل کشور امیدوار بود.