اقتصاد۲۴ - هفته‌های منفی بورس باز هم شروع شده است و این بار هم پای دولتمردان در میان است. بازار سرمایه هنوز نتوانسته واکنش درستی به تصمیمات دولتی‌ها نشان دهد. بعضی ناظران بازار معتقدند ریزش بورس در مردادماه و در دی ماه، به دلیل تصمیمات و اتفاقات رخ داده در دولت بوده است.
در مردادماه بازار سرمایه که به شاخص ۲ میلیون و صد هزار واحدی نزدیک شده بود، با علنی شدن اختلاف میان وزیر اقتصاد و وزیر نفت در خصوص صندوق دارا دوم یا پالایش یکم، وارد فاز اصلاح عمیق شد و با گذشت سه ماه از آن اتفاق در آبان ماه و ورود مجلس و قوه قضائیه بالاخره بورس تا حدودی روی آرامش را به خود دید. اما طی دو ماه بعد از آن نیز نوسان حرف و اول بورس را می‌زد.
اما در نیمه دی ماه نیز وزیر صمت و معاونش نیز با یک تصمیم جنجال برانگیز بازار سرمایه را با شوک منفی همراه کردند. کاهش قیمت شمش فولاد در بورس کالا آن هم به صورت دستوری از ۸۰ درصد قیمت فولاد در کشور‌های مشترک المنافع (CIS) به ۷۰ درصد، سبب شد بازار سرمایه از فردای اعلام این تصمیم وارد فاز منفی شود.
کاهش ۱۴ درصدی شاخص در ۹ روز معاملاتی
از روز سه شنبه که تصمیم وزارت صمت مبنی بر کاهش قیمت شمش فولاد اعلام شده است تا پایان معاملات روز شنبه یعنی تنها در ۹ روز معاملاتی شاخص کل بازار سرمایه حدود ۱۴ درصد کاهش را تجربه کرده است. این مساله نشان می‌دهد بازار باز هم وارد فاز منفی شده است.
به نظر می‌رسد دولتمردان مهمترین علت ریزش بورس در ماه‌های گذشته بوده اند و تصمیمات آنها سبب شده است، سهامداران خرد در این مدت اعتمادشان به آنها و سپس به بازار سرمایه به شدت کاهش پیدا کند. افزایش میزان خروج پول حقیقی و کاهش حجم خرید سهامداران حقیقی در هفته گذشته نشانه این مساله است. هنوز هم مشخص نشده است، این تصمیم وزارت صمت ملغی شده است و یا اجرایی خواهد شد. عدم شفافیت در اجرا کردن یا اجرا نکردن این تصمیم، تاثیر منفی به سزایی بر بورس داشته است.
رشد بی‌سابقه خروج پول حقیقی از بورس
در هفته اخیر خالص ورود پول حقیقی به بورس منفی بوده و به عبارت دیگر بورس شاهد خروج پول‌های حقیقی بود. به استثنای روز یکشنبه در باقی روزهای هفته گذشته شاهد خروج پول حقیقی از بورس بوده ایم. در مجموع کل هفته، ۵ هزار و ۲۲۴ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد که نسبت به هفته پیشین رشد ۱۷ درصدی داشته است.
نکته جالب اینکه در روز سه شنبه ۱۹۰۲ میلیارد تومان، چهارشنبه ۲۰۳۱ میلیارد تومان و روز گذشته نیز ۲۵۱۶ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است که به نوعی یک فاجعه برای بازار محسوب می‌شود. در کنار آن کاهش حجم معاملات خرد در بازار به زیر ۱۰ هزار میلیارد تومان نیز به عامل دیگری برای بی رمق شدن بازار تبدیل شده است. میانگین ارزش معاملات خرد در هفته‌های اخیر حدود ۱۳ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان در هر روز بوده است.
کدام چشم انداز برای بورس رخ می دهد؟
از یک سو دلایل زیادی وجود دارد که سهامداران نتوانند چشم انداز روشنی از آینده بورس برای خود ترسیم کنند و از سوی دیگر ریسک های اقتصادی و غیراقتصادی متعدد باعث شده مسیر صعودی بورس تا حدود زیادی با سنگلاخ مواجه باشد. اما در این میان نکته قابل تاملی وجود دارد که سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه را با دیگر بازارها متمایز می‌کند. این روزها چشم‌انداز سرمایه‌گذاران در همه بازارها مبهم است. به عبارت دیگر، فعالان بازار ارز، طلا، مسکن و خودرو نیز نمی توانند تحلیل درستی از روند قیمت‌ها داشته باشند.
از مسائل بین المللی مانند تحلیف بایدن در آمریکا گرفته تا مسائل داخلی مانند بازگشت پول های بلوکه شده و گزارش های مثبت شرکت های بورسی، همچنان بورس را به عنوان نسبت به سایر بازارها جذاب تر نگه داشته است. با این حال سرمایه‌گذاران در همه بازارها اغلب سعی کرده‌اند از معاملات هیجانی در روزهای گذشته خودداری کرده و منتظر بمانند تا با شفاف شدن شرایط، تصمیم مطمئن‌تری بگیرند. البته نباید کاهش قیمت دلار از کانال 25 هزار تومانی به کانال 22 هزار تومانی را نیز در این موضوع بی تاثیر دانست.
لزوم تغییر در استراتژی سهامداران خرد
رفتار سهامداران نشان می دهد، عنصر هیجان و گرفتن سیگنال از فضای مجازی به یک رفتار قالب در میان آنها تبدیل شده است. به غیر از عده‌ای که به صورت حرفه‌ای و طبق استراتژی از قبل تعیین شده به معامله در بورس می پردازند، اغلب سهامداران خرد به دلیل نداشتن دانش کافی در روزهایی که بازار به شدت منفی است، سهام خود را عرضه کرده و در روزهایی که بازار به یک قله کوتاه مدت می رسد و روند صعودی دارد، اقدام به خرید می کنند. این شیوه خرید و فروش سبب افزایش ضرر و زیان آنها می شود. به عبارت دیگر، این استراتژی هیجانی برای سهامداران چیزی جز ضرر و زیان به همراه ندارد. شاید بهترین کار در این روزهای هیجانی، پرهیز از معاملات احساسی باشد.
شرکت های حقوقی از بازار حمایت می کنند؟
یکی از نکات اصلی در معاملات این روزهای بازار سرمایه، می توان به حمایت های نه چندان موثر شرکت های حقوقی از بورس اشاره کرد. شرکت های حقوق دقیقا 45 تا 30 دقیقه مانده به پایان بازار شروع به حمایت از نمادهای شاخص ساز می کنند. این حمایت تنها بر جمع شدن صف های فروش خود این نمادها تاثیر می گذارد و به مابقی نمادهای بازار سرایت نمی کند.
البته بازارگردان ها نیز در این روزها کمکی به بازار نمی کنند. در معاملات امروز ارزش صف‌های فروش ۱۰ برابر ارزش صف‌های خرید بود، به عبارت دیگر فروش‌ها هزار درصد بیشتر از خریدهای بازار سهام بود. این مساله نشان می دهد، باز هم صف های چند میلیونی و در برخی نمادها چند ده میلیونی در بازار شکل گرفته است و نقدینگی بازار نیز به شدت افت پیدا کرده است.
حال باید دید، دولت که با تزریق عدم اطمینان، بلاتکلیفی و بی‌ثباتی مسبب اتفاقات اخیر در بازار سرمایه است، چه تدبیری جهت کاهش ضرر سهامداران خرد در نظر خواهد گرفت.