اقتصاد۲۴ - بازنشستگان تامین اجتماعی که جامعه‌ای بسیار گسترده هستند و بیش از ۶۰ درصد بازنشستگان کشور را تشکیل می‌دهند، در سال جاری در مقوله همسان‌سازی، شاهد تبعیضات و مشکلات بسیار بودند.
از یکسو، دولت که نزدیک به ۲۰ هزار میلیارد تومان اعتبار برای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان صندوق‌های کشوری و لشگری اختصاص داد، ریالی بابت اجرای همسان‌سازی به تامین اجتماعی نپرداخت و از سوی دیگر، سازمان با بخشی از مطالبات دریافتی خود (۱۷ هزار میلیارد از ۳۲ هزار میلیارد پرداختی توسط دولت در تیرماه)، به جای «همسان‌سازی»، متناسب‌سازی را اجرایی کرد. نتیجه این شد که دریافتی بازنشستگان کشوری و لشگری به پایه ۹۰ درصد حقوق شاغلان همتراز رسید و این بازنشستگان از کف حقوق ۴ میلیون تومانی بهره‌مند شدند، اما حقوق کارگران بازنشسته با اجرای متناسب‌سازی که همان همسان‌سازیِ بی‌یال و دم و اشکم بود، فقط چند صد هزار تومان افزایش یافت. به دنبال این تبعیض‌ها، مستمری‌بگیران حداقل‌بگیر سازمان تامین اجتماعی در سال جاری، فقط ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان حقوق گرفتند.
بازنشستگان چه می‌خواهند؟
در ماه‌هایی که گذشت، این تبعیض آشکار در تخصیص بودجه‌های عمومی و دولتی و بی‌توجهی دولت به معیشت بزرگترین گروه از بازنشستگان کشور، بار‌ها مورد انتقاد قرار گرفت؛ بازنشستگان کارگری و فعالان صنفی آن‌ها، بار‌ها خواستار تغییر سیاست‌های توزیعی و در نظر گرفتن سهم قانونی خود در لایحه بودجه سال آینده شدند.
بازنشستگان دو خواسته اصلی و کلیدی دارند؛ یکی، پرداخت بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی به میزان کافی و عادلانه تا سازمان بتواند تعهدات قانونی خود را در سطوح مختلف – از پرداخت مستمری‌ها گرفته تا ارائه خدمات درمانی به بیمه‌شدگان- به خوبی انجام دهد و دیگری، در نظر گرفتن بودجه علیحده و متناسب برای
اجرای همسان‌سازی واقعی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی
حالا به نظر می‌رسد گام اول برای تحقق این خواسته‌ها برداشته شده و کمیسیون تلفیق مجلس در بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰، رای به تخصیص اعتبار برای اجرای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی داده است. هرچند باید در نظر گرفت که اعداد و ارقام مندرج در لایحه بودجه، نمی‌توانند خود به خود تبدیل به نقدینگی شوند و تا زمانی‌که دولت و سازمان برنامه و بودجه، به آن اعتبار ریالی اختصاص ندهند، صرفاً اعداد و ارقامی روی کاغذ باقی خواهند ماند، کما اینکه در قانون بودجه سال جاری، دولت مکلف به پرداخت ۵۰ هزار میلیارد تومان از دیون خود به سازمان شده است، اما تا امروز که وارد یازدهمین ماه از سال ۹۹ شده‌ایم، فقط ۳۲ هزار میلیارد تومان از این ۵۰ هزار میلیارد آنهم در قالب سهام شرکت‌هایی که چندان سر پا و سودده نیستند، پرداخت شده است.
چه تغییراتی در لایحه بودجه اعمال شده است؟
با این حال، می‌توان رای کمیسیون تلفیق بودجه مجلس در شبانگاهِ دوم بهمن ماه را به خودی خود، یک گام رو به جلو و به نفع بازنشستگان به حساب آورد. پنج شنبه (دوم بهمن ماه ۱۳۹۹)، اعضای کمیسیون تلفیق، اعتبار بند (و) تبصره ۲ لایحه بودجه ۱۴۰۰ را افزایش داده و از ۹۰ هزار میلیارد تومان به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان رسانیدند؛ بند و تبصره ۲ در قوانین بودجه سالانه، مربوط به پرداخت بدهی‌های دولت به سازمان تامین اجتماعی است که اعتبار آن در سر پا ماندن سازمان و تامین نقدینگی مورد نیاز آن، اهمیت بسیار دارد.
حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون تلفیق بودجه که خود پیشنهاد دهنده این افزایش بوده است؛ در این رابطه اظهار داشته است: «اعتبار پیش‌بینی شده در بند (و) تبصره (۲) لایحه بودجه از ۹۰ هزار میلیارد تومان به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافت. قرار است ۹۰ هزار میلیارد تومان از این ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از این منابع که از واگذاری سهام شرکت‌های دولتی به سازمان تامین اجتماعی بابت مطالبات این سازمان واگذار می‌شود، صرف تداوم و اجرای مرحله دوم متناسب‌سازی حقوق و مستمری کارگران بازنشسته تامین اجتماعی شود.»
آیا می‌توان به آینده امیدوار بود؟
افزایش اعتبار بند و، خود یک گام مثبت است، البته اگر اجرایی شود و صرفاً روی کاغذ باقی نماند؛ اما در نظر گرفتن ۹۰ هزار میلیارد تومان اعتبار برای اجرای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی، می‌تواند تاثیر مثبت بسیاری در بهبود معیشت بازنشستگان کارگری داشته باشد؛ بازنشستگانی که امسال شاهد تبعیض بسیار بودند و بحران معیشتی آن‌ها به تبع این سیاست‌های تبعیض‌آمیز، به شدت عمیق شد. حالا اگر در سال آینده واقعاً ۹۰ هزار میلیارد تومان اعتبار فقط برای اجرای متناسب سازی اختصاص دهند، دور دوم متناسب‌سازی با قدرت و توانمندی می‌تواند اجرایی شود و در نتیجه، فاصله میان دریافتی بازنشستگان کارگری و حقوق بازنشستگان کشوری، می‌تواند کاهش بیابد. در صورت اختصاص این بودجه، «متناسب‌سازی» به واقع به «همسان‌سازی» بدل خواهد شد.
بیشتر بخوانید: هشدار درباره طرح مجلس برای بازنشستگی پیش از موعد
اما آیا این رای، می‌تواند تجسم بخشِ آینده‌ای روشن‌تر باشد؛ فاصله آن تا اجرا چقدر است؛ علی دهقان کیا (رئیس کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تهران) در ارتباط با رای پنج شنبه شب کمیسیون تلفیق و روند تصویب آن به ایلنا می‌گوید: افزایش اعتبار بند (و) از خواسته‌های بازنشستگان، کانون‌ها و سازمان تامین اجتماعی بود؛ ما در روز‌های قبل به نمایندگی از جانب بازنشستگان، پیگیر این موضوع بودیم و با نمایندگان مجلس، رایزنی بسیار کردیم. به همه کانون‌های بازنشستگی استان‌ها اعلام کردیم با نمایندگان خودشان در کمیسیون تلفیق بودجه، ارتباط بگیرند و درخواست کنند که به پیشنهاد آقای حاجی دلیگانی، رای مثبت بدهند که در نهایت در ساعت ۷ عصرِ پنج شنبه، افزایش اعتبار بند (و) از ۹۰ هزار میلیارد به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان، در کمیسیون تلفیق مصوب شد. البته این مصوبه باید در صحن علنی مجلس نیز به تصویب برسد تا قابلیت اجرایی بیابد.
وی ضمن ابراز تشکر از نمایندگان مجلس بابت تصویب این افزایش، اضافه می‌کند: در حال حاضر، اعتبار بند (و) به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده است که در نوع خود، اقدام مثبتی است. اما در تقسیم این ۱۵۰ هزار میلیارد تومان، دولت هم باید نظر بدهد و اظهارنظر کند؛ در همین راستا، کانون‌های بازنشستگی مذاکراتی با آقای نوبخت (رئیس سازمان برنامه و بودجه) داشتند و مقرر شد در هفته پیش رو، کمیته‌ای مرکب از آقای نوبخت، اعضای کانون عالی بازنشستگان و مدیران سازمان تامین اجتماعی تشکیل شده و در ارتباط با تقسیم ۱۵۰ هزار میلیارد تومان تصمیم‌گیری شود. مساله اینجاست که پیشنهاد کمیسیون تلفیق بودجه مجلس، تخصیص ۹۰ هزار میلیارد تومان از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای متناسب‌سازی است، اما اینکه چه درصدی از این ۱۵۰ هزار میلیارد تومان، واقعاً بابت اجرای متناسب‌سازی به سازمان پرداخت شود، به جز نظر نمایندگان مجلس، نیاز به تصویب دولت هم دارد و امیدواریم دولت و سازمان برنامه نیز با اختصاص ۹۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان کارگری موافقت کنند.
دهقان کیا با تاکید بر ضرورت رفع تبعیض میان بازنشستگان صندوق‌های مختلف کشور به وسیله اختصاص اعتبار کافی برای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان کارگری، اضافه می‌کند: امیدواریم اختصاص ۹۰ هزار میلیارد تومان برای متناسب‌سازی، همین هفته به تایید دولت نیز برسد و این اعتبار را به سازمان بدهند تا صرف همسان‌سازی شود.
اگر این اعتبار تایید و پرداخت شود، چه خواهد شد؛ آیا دور جدیدی از اجرای متناسب‌سازی در راه خواهد بود؛ رئیس کانون کارگران بازنشسته تهران در این رابطه می‌گوید: با تخصیص این اعتبار، در اوایل سال آینده، دور جدید متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی اجرا خواهد شد و دریافتی بازنشستگان به تبع آن، افزایش خواهد یافت.
آیا به این وسیله فاصله و تبعیض میان بازنشستگان رفع خواهد شد؛ دهقان کیا در پاسخ به این سوال می‌گوید: نمی‌توانم بگویم با اختصاص ۹۰ هزار میلیارد تومان، فاصله دریافتی بازنشستگان کارگری و بازنشستگان کشوری به صفر خواهد رسید؛ چون هم اکنون این فاصله و شکاف بسیار عمیق است؛ اما با قاطعیت می‌توانم بگویم با تخصیص این اعتبار، دریافتی بازنشستگان کارگری به پایه دریافتی بازنشستگان کشوری و لشگری نزدیک خواهد شد.
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد حالا همه چیز به همت و اراده دولت و سازمان برنامه بستگی دارد؛ اگر دولت به پرداخت ۹۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی برای اجرای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان کارگری در سال ۱۴۰۰ رای بدهد، این بازنشستگان بعد از مدت‌ها عسرت و تحملِ تبعیض، می‌توانند تا حدودی آسایش و رفاه نسبی را تجربه کنند.
اما در این بین، مساله مهم دیگری هم وجود دارد؛ اگر این اعتبار را دادند و قرار بر اجرای دور دوم متناسب‌سازی شد، باید فرمول‌ها و محاسبات اجرایی آن با مشارکت واقعی خود بازنشستگان تدوین شده و در دستور کار قرار بگیرد تا بار دیگر شاهد نارضایتی و ناخشنودی بازنشستگان نباشیم؛ در سال جاری گروه‌های مختلف بازنشستگان از مستمری‌بگیران سایر سطوح گرفته تا از کارافتاده‌ها و بازماندگان و از همه مهمتر، بازنشستگان سخت و زیان آور، از نحوه اجرای متناسب‌سازی نارضایتی داشتند؛ آیا سال بعد، همه این نارضایتی‌ها رفع خواهد شد؟!