اقتصاد۲۴ -طی ماه‌های اخیر تورم پلکانی و قیمت‌های هیجانی و مختلف دلار موجود در جامعه، موجب به وجود آمدن نظرات مختلفی از جمله استقلال بانک مرکزی برای نجات کشور از مسائل ذکر شده بود.
موضوعی که سه شنبه هفته گذشته همتی رئیس کل بانک مرکزی در برنامه تلویزیونی به آن اشاره کرده و می‌گوید: تورم و نرخ ارز اگر در تصمیمات بانک مرکزی مورد اهمیت واقع نمی‌شد شاید شاهد تورم بالا ۱۵۰ درصد و دلاری ۵۰ هزار تومانی می‌بودیم!
رئیس کل بانک مرکزی اظهار کرد: برای تحقق سیاست مالی بر اساس یک قاعده مشخص و سیاست پولی مستقل و متمرکز بر اهداف قانونی، در کشور‌هایی که توفیقات مهمی در مهار و کنترل تورم داشته‌اند، نهاد‌های قانون‌گذار اجازه هرگونه دخالت و سلطه بر سیاست گذاری پولی را از نهاد‌های مختلف گرفته است و به طور مشخص، بانک مرکزی را متولی سیاست پولی کرده بنابر این، استقلال بانک مرکزی صورت قانونی و الزام آور به خود گرفته است.
به نظر می‌رسد عبدالناصر همتی دل به دریا زده و خود به طور مستقل خواهان استقلال بانک مرکزی و کوتاه شدن دست دولت است. تا جایی که بار‌ها در گوشه کنار از مخالفتش با ارز ۴۲۰۰ تومانی خبر داده است.
بانک مرکزی در استقلال اهداف مورد نظر موفق نبوده است!
افضلی کارشناس امور بانکی، در خصوص چگونگی استقلال بانک مرکزی اظهار کرد: ساختار بانک مرکزی به دو بخش استقلال در ابزار و استقلال در اهداف تقسیم می‌شود. ساختار نظام سیاسی در کشورما به صورتی است که رئیس کل بانک مرکزی توسط رئیس جمهور انتخاب می‌شود؛ بنابراین می‌توان بانک مرکزی را یک نهاد دولتی خواند و نمی‌توان بانک مرکزی را در بحث استقلال در اهداف موفق دانست.
وی ادامه داد: در حوزه استفاده از ابزار، بانک مرکزی استقلال کافی را دارد. مداخله بانک مرکزی در رونق و رکود اقتصادی کشور نقش ارزنده‌ای دارد. از نمونه‌های بازر آن می‌توان به " عملیات بازار باز " اشاره کرد. در کشور ما استفاده از سیاست گذاری‌های پولی به دلیل شبهات شرعی مختلف، مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
این کارشناس تصریح کرد: خوشبختانه با تلاش بانک مرکزی استفاده از این ابزار مجهز شد و با عملیات بازار باز و بازار بین بانکی به دنبال هدف گذاری مهار و کاهش نرخ تورم رفت؛ بنابراین می‌توان گفت طی چندسال اخیر منشا افزایش تورم، مسائل اقتصادی نبود و بخش عمده آن به مسائل سیاسی و تنش‌های موجود در سیاست خارجی باز می‌گردد. اما با وجود این مسائل بانک مرکزی نقش آفرینی بسیار مفیدی در این زمینه داشته و توانسته نوسانات موجود در جامعه را کنترل کند.
بیشتر بخوانید: منتظر ارز تک نرخی باشیم؟
کنترل پایه پولی از دست بانک مرکزی خارج شد!
کامران ندری عضو پژوهشکده پولی و مالی و کارشناس مسائل اقتصادی ، اظهار کرد: بانک مرکزی برای رسیدن به استقلال با چند مشکل رو به رو است. دولت در شرایط سخت دچار کسری بودجه کوتاه مدت یا بلند مدت می‌شود و هیچ راهکاری برای رفع این کسری بودجه دیده نشده است.
وی ادامه داد: قوه مجریه به طور قانونی نمی‌تواند از بانک مرکزی استقراض کند؛ اما مکانیزم‌هایی برای برطرف کردن کسری بودجه دولت از طریق منابع بانک مرکزی وجود دارد. به طور مثال دولت می‌تواند در صورت مواجه شدن با کسری بودجه هرساله از حساب‌های تنخواه بانک مرکزی استقراض کند. بانک مرکزی مکلف می‌شود در صورت دریافت پول نفت، ریال آن را به دولت پرداخت کند. حتی امکان دارد بخاطر شرایط تحریم، خرید و فروش نفت انجام نشود. اما بانک مرکزی در هرصورت مکلف است، ریال آن را به دولت پرداخت کند.
ندری بیان کرد: کنترل پایه پولی از دست بانک مرکزی خارج است. منابع صندوق توسعه ملی برای بانک مرکزی قابل استفاده نیست، اما زمانی که مجلس تصویب می‌کند بانک مرکزی مکلف به در اختیار گذاشتن ریال است. این مسائل نشان می‌دهد، کنترل پایه پولی به دست دولت انجام می‌شود. این مجلس و دولت است که به بانک مرکزی تکلیف می‌دهد.
عضو پژوهشکده پولی و مالی تصریح کرد: یکی دیگر از مشکلات بر سر راه بانک مرکزی، بانک‌ها هستند. بانک‌ها برای عمل کردن به تعهدات خود، از منابع بانک مرکزی استفاده می‌کنند. ما اگر بتوانیم دخالت دولت را از بانک مرکزی کم کنیم، به بانک‌ها وابسته است. بانک مرکزی نمی‌تواند بانک‌های دیگر را به حال خود رها کند؛ زیرا دچار اختلال می‌شود.
این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه گفت: باید مسئله وابستگی بانک‌ها به بانک مرکزی حل شود و تا زمانی که مسئله بانک‌های مشکل دار برطرف نشود، بانک مرکزی نمی‌تواند سیاست پولی مستقلی اعمال کند. در حال حاضر قانون استقلال بانک مرکزی به نحوی است که اجازه نمی‌دهد بانک مرکزی به وظایف اصلی خود متمرکز شود. به همین دلیل بهتر است قبل از اصلاح قانون پولی و بانکی کمی فکر کنیم و تصمیم درستی بگیریم. به طور مثال اگر حساب تنخواه دولت از بین برود، دولت کسری بودجه خود راچگونه جبران می‌کند؟
وی افزود: در کشور‌های دیگر، مسئولیت اصلی عملکرد بانک‌ها بر گردن نهاد‌هایی است که خارج از بانک مرکزی هستند. زمانی که این بانک زیر نظر بانک مرکزی و با مشکل مواجه شود، مسئولیت حمایت از این بانک برعهده بانک مرکزی است. در این زمان بانک مرکزی هدف کنترل تورم را رها کرده و به کمک این بانک می‌شتابد. باید ساختار‌ها و نهاد‌هایی در کشور ایجاد شود تا عهده دار این وظایف باشد. بعد از آن می‌توان از بانک مرکزی انتظار استقلال داشت.
ندری بیان کرد: استقلال بانک مرکزی در حرف ساده و قابل دفاع است. اما نیازمند مقدماتی است. در اولین قدم رابطه مالی دولت باید اصلاح شود. دولت معتقد است که از بانک مرکزی استقراض ندارد؛ اما باید بدانید که این استقراض قانونی است. حساب تنخواه در قانون، این امکان را برای دولت فراهم کرده است که در صورت کسری بودجه از این حساب استقراض کند. دولت باید تا اخر سال این منابع را تسویه کند. حال باید در نظر گرفت که این مسئله در کوتاه مدت اثرات تورمی برای کشور دارد.
عضو پژوهشکده پولی و مالی در پایان اظهار کرد: استقلال بانک مرکزی نیازمند زیرساخت‌های بنیادین است.
نرخ ارز این روزها از مهم‌ترین مباحثی است که در مجلس و دولت مطرح و اعداد مختلفی اعلام می‌شود. این دعوای بین دو قوه برای تعیین نرخ ارز همچنان باعث ایجاد جوی روانی در بازارهاست.
در پایان گفتنی است؛ استقلال بانک مرکزی امری مهم در اقتصاد است. در حال حاضر بانکداری مدرنِ جهانی در چند دهه گذشته دچار تحولی بنیادین شده، در حالی که چند دهه است در قانون بانکداری مرکزی کشور ما هیچ تجدیدنظر معناداری صورت نگرفته است.