اقتصاد۲۴ - بازگشت تحریم‌ها همچنین لغو معافیت خرید نفت مشتری‌های نفتی ایران، تنوع سبد تجارت خارجی کشور را تحت تاثیر قرار داد. با نگاهی به آمار‌های ارایه شده توسط گمرک ایران، در سال ۹۶ ترکیب شرکای تجاری ایران تقریبا ۵ قاره جهان را در بر می‌گرفت. اما پس از اعمال تحریم‌ها، سبد تجارت خارجی به سمت «تمرکز بر همسایگان» تغییر مسیر داد. هر چند برخی کارشناسان و فعالان تجاری معتقدند ایران نتوانسته از فرصتی که بازار‌های کشور‌های همسایه دارد، استفاده کند. به همین دلیل حجم تجارت خارجی‌اش پس از تحریم‌ها، کم و کمتر شد. جزییات تجارت خارجی ایران در سال ۹۶ و پیش از شروع تحریم‌ها نشان می‌دهد که ۴۶ میلیارد و ۴۲ میلیون دلار کالا به خارج از کشور صادر شده بود که در سال ۹۸ به ۴۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید. در این مدت وزن و ارزش کالا‌های صادراتی نیز کاهش یافته بود. به نظر می‌رسد با روی کار آمدن بایدن در کاخ سفید، احتمال افزایش حجم مبادلات جهانی نه فقط با همسایگان بلکه با سایر کشور‌ها همچنین تنوع در سبد تجارت خارجی قوت بیشتری بگیرد. هر چند هنوز زمان زیادی از حضور بایدن و تیمش در کاخ سفید نمی‌گذرد، اما موضع‌گیری‌های واشنگتن در قبال ایران، مانند ترامپ سختگیرانه نیست. با این وجود کارشناسان بر این باورند که افزایش حضور کشور‌هایی که زمانی طرف تجاری ایران بودند و پس از تحریم‌ها، مراودات خود را کاهش دادند در سبد تجاری کشور، بستگی به سیاست‌های امریکا دارد. عضو هیات رییسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و پاکستان بر این باور است که سال آینده و به دلیل نزدیکی انتخابات ایران، روند تجارت ایران تغییر محسوسی نکند. هر چند زمزمه‌های بازگشت به برجام با حرف‌های اخیر تیم سیاستی کاخ سفید، محتمل‌تر است، اما تهی‌دست شرایط را برای هر گونه پیش‌بینی درخصوص افزایش یا تغییر در سبد تجاری ایران زود می‌داند.
سیاست‌های امریکا در قبال ایران مبهم است
محمود تهی‌دست، عضو هیات‌مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و پاکستان معتقد است با توجه به انتخابات پیش روی ایران در سال ۱۴۰۰ و غیرقابل پیش‌بینی بودن تصمیمات امریکا در قبال ایران به نظر می‌رسد سال آینده همین روالی که امسال در حوزه تجارت داشته‌ایم ادامه پیدا کند و وضعیت تجارت ایران با کشور‌های دیگر چندان تغییری نخواهد داشت. تهی‌دست در این باره به «اعتماد» گفت: هر چند زمزمه‌های برگشتن به برجام وجود دارد، اما هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و سیاست‌های «جو بایدن» به عنوان رییس‌جمهور جدید امریکا درخصوص ایران هنوز مشخص نیست و لازم است امریکایی‌ها در ابتدای امر هدف‌شان از برگشتن به برجام را مشخص کنند. این عضو اتاق بازرگانی ایران و پاکستان با بیان اینکه اهداف و خواسته‌های امریکا در این خصوص هنوز شفاف نشده گفت: اینکه امریکا چه روشی را مد‌نظر دارد هنور روشن نیست و در حالی که یک ماه از روی کار آمدن دولت جدید در امریکا گذشته هنوز سیاست‌شان در قبال ایران معلوم نشده و این موضوع نشان می‌دهد که دولت امریکا اولویت اولش موضوع برجام نیست و اولویت اولش مسائل داخلی خود امریکاست.
بیشتر بخوانید: انتخاب شرکای شایسته تجاری
احتمال کاهش محدودیت‌های بانکی در سال جدید
تهی‌دست ضمن اشاره به این موضوع که ایران در جامعه جهانی ارتباطات خود را گسترش دهد، شاید در برگشت به برجام گشایش‌هایی درخصوص لغو محدودیت‌های برخی از مراودات بانکی ایران رخ دهد، گفت: به نظر نمی‌رسد در سال جدید بتوانیم به صورت آزادانه مبادلات ارزی داشته باشیم. او با اشاره به انتخابات سال آینده افزود: در سال ۱۴۰۰ دولت ایران تغییر می‌کند و تا زمانی که رییس‌جمهور جدید کشور بتواند سیاست‌های خاص خود را مطرح کند چند ماهی طول خواهد کشید و در نیمه اول سال جدید باتوجه به برگزاری این رویداد سیاسی در کشور بعید است اتفاقات اساسی در حوزه مذاکرات با غرب صورت گیرد. تهی‌دست خاطرنشان کرد: در بحث تهاتر با کشور‌های منطقه باید گفت اکثر این کشور‌ها از سیستم جهانی تبعیت می‌کنند و کشور‌های شرقی ایران یعنی پاکستان و افغانستان تحت سلطه سیاست‌های امریکا هستند. کشور‌های حوزه خلیج‌فارس، عراق و ترکیه نیز به همین منوال عمل می‌کنند و هر کدام از این کشور‌ها منافع داخلی خودشان برای‌شان مطرح است و همه این کشور‌ها اولویت اول‌شان مسائل داخلی خودشان است و مراوده با ایران برای‌شان در اولویت‌های بعدی قرار دارد ضمن آنکه طی سال‌های گذشته سعی در گسترش ارتباط با ایران نداشته‌اند.
الزام بر گسترش ارتباطات با کشور‌های توسعه‌یافته
این عضو اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: کشور‌های اطراف ایران هیچ کدام صنعت قوی ندارند و جزو کشور‌های توسعه‌یافته محسوب نمی‌شوند که ما بخواهیم نیاز‌های خود را تامین کنیم. اگر قرار است مراوده‌ای با کشوری باشد ابتدا باید برآورد کنیم که چقدر می‌توانند نیاز ما را برطرف کنند، ضمن آنکه این کشور‌ها اغلب خودشان نیازمند توسعه هستند و تنها موضوع مهم برای ما که می‌توان به آن اشاره کرد بهره‌مندی ما از این کشور‌ها در حوزه کالا‌های کشاورزی و صنایع معدنی است، اما در صنعت نفت و پتروشیمی اغلب حرفی برای گفتن ندارند و اغلب کالا‌ها به صورت قاچاق از این کشور‌ها به ایران می‌آیند. او ادامه داد: باید ارتباط ایران با کشور‌هایی باشد که دارای تکنولوژی پیشرفته هستند و قابلیت‌هایی داشته باشند که بتوانیم با ارتباط با آن‌ها صنایع کشورمان را توسعه دهیم.
تا زمانی که نفت می‌فروشیم محدودیت در خام‌فروشی بی‌معنی است
تهی‌دست در پاسخ به این پرسش که یکی از موضوعاتی که همواره در بحث صادرات مطرح بوده محدودیت‌ها در خام‌فروشی و گسترش صادرات غیرنفتی بوده در سال‌های اخیر ایران چقدر در این موضوع موفق عمل کرده است؟ افزود: بنده کلا با کلمه خام‌فروشی مخالفم، زیرا مهم‌ترین کالایی که ایران می‌فروشد نفت است که یک نوع خام‌فروشی است، اگر امروز نفت نتوانیم بفروشیم شاید در سال‌های آتی امکان فروش آن را نداشته باشیم، زیرا کشور‌های دنیا به دنبال جایگزینی این ماده با سایر مواد هستند، خام‌فروشی ایران به این دلیل بوده که تکنولوژی تبدیل نفت به مواد دیگر را نداشته‌ایم و منظور اصلی از خام‌فروشی مشخص نیست. او در مورد تعیین نرخ ارز در بودجه بر این باور است که دولت باید بپذیرد که بخش خصوصی قوی می‌تواند به توسعه کشور کمک کند اینکه هر ساله رقم دلار در بودجه مشخص می‌شود کاملا روش اشتباهی است و این موضوع را باید از بودجه کنار بگذارند، زیرا ارز را باید بازار آزاد تعیین کند و قیمت آن در بازار و با عرضه و تقاضا مشخص شود تا این مشکلات فعلی به وجود نیاید.
این عضو اتاق بازرگانی ایران و پاکستان گفت: زمانی در حوزه نفت موفق‌تر خواهیم بود که بتوانیم آن را با قیمت مناسب بفروشیم. امروز شاهد آنیم که کووید۱۹ اقتصاد بسیاری از کشور‌ها را تحت‌تاثیر قرار داده و فلج کرده است و مصرف انرژی و نفت هم کم شده، اما تولید کشور‌ها تغییری نکرده است و ما اگر قصد فروش نفت را داریم باید بازار‌های جدید را پیدا کنیم و نفت و درآمد‌های نفتی را از بودجه کنار بگذاریم و روی مالیات و عوارض برنامه‌ریزی کنیم و براساس آن بودجه‌ریزی‌ها را انجام دهیم تا اگر اتفاقات غیر قابل پیش‌بینی مانند کووید۱۹ رخ داد بتوانیم آن را مدیریت کنیم.