با توجه به اینکه تولید برنج تقریباً وابستگی ارزی ندارد، فعالان بازار افزایش قیمت برنج وارداتی و تأثیر تغییر قیمت کالا‌های دیگر را علت افزایش قیمت برنج در بازار عنوان می‌کنند در حالی که کمبودی برای این کالا در بازار نیست.
کاهش تقاضا
افزایش قیمت برنج از آنجا که تقاضا هم کاهش پیدا کرده است باعث شده فعالان بازار، قیمت آن را کاذب بدانند. قاسمعلی حسنی، رئیس اتحادیه بنکداران از کاهش ۷۰ درصدی تقاضا برای کالا در بازار خبر داد و گفت: با وجود کاهش تقاضا، اما قیمت کالا‌هایی مانند برنج، شکر، چای و... افزایش یافته است. به گفته حسنی از ابتدای سال شکر ۷۵ درصد، چای ۴۵ درصد و برنج ۴۰ درصد افزایش قیمت داشته است.
او افزود: قیمت برنج ایرانی با توجه به کیفیت آن از ۲۴ تا ۳۷ هزار تومان در سطح بنکداری به فروش می‌رسد که در خرده فروشی ۱۲ تا ۱۵ درصد به این قیمت افزوده می‌شود.
حسنی در مورد افزایش تقاضا در شب عید و احتمال افزایش دوباره قیمت برنج گفت: با توجه به ادامه شیوع کرونا و کاهش مراسم، میهمانی و مناسبت‌ها، انتظار افزایش تقاضا را نداریم و از سوی دیگر هم، چون قیمت‌ها در ۳ سال گذشته بار‌ها افزایش یافته، اکنون جو روانی برای افزایش دوباره قیمت وجود ندارد. بر‌اساس شواهد، نباید قیمت برنج دوباره بالا برود مگر اینکه فروشندگان تخلفی مرتکب شوند.
برنج خارجی برای جبران کسری برنج داخلی و تأمین نیاز بازار وارد می‌شود که تا ابتدای سال جزو کالا‌هایی قرار داشت که ارز ۴۲۰۰ تومان دریافت می‌کرد، اما از این لیست کنار گذاشته شد و با نرخ سامانه نیما که حدود ۲۶ هزار تومان در هر دلار است تأمین ارز می‌شود که این موضوع از عوامل مورد اشاره فعالان بازار برای افزایش قیمت برنج بود.
به گفته کشاورز از میزان برنج‌های وارداتی در حال حاضر ۱۰۰ هزار تن در گمرکات است که اگر ترخیص شود احتمال کاهش قیمت برنج خارجی وجود دارد.
افزایش قیمت برنج خارجی
در کنار برنج ایرانی، برنج خارجی هم افزایش قیمتی البته بسیار بیشتر از برنج ایرانی را تجربه کرده است. در فروردین امسال متوسط قیمت هر کیلو برنج خارجی ۱۰ هزار و ۳۰۰ تومان بود، اما این قیمت در دی ماه به ۲۳ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است.
فعالان بازار افزایش قیمت و شیوع کرونا را دو عامل کاهش تقاضا برای برنج خارجی در بازار عنوان می‌کنند. مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج نیز قیمت انواع برنج خارجی در بازار را از ۲۲ تا ۳۰ هزار تومان اعلام کرد.
کشاورز همچنین گفت: از ابتدای سال تاکنون ۷۵۰ هزار تن برنج وارد شده که نشان می‌دهد واردات کاهش یافته است. از این میزان ۵۰۰ هزار تن توسط بخش خصوصی و ۲۰۰ هزار تن را دولت به منظور ذخایر وارد کرده است. اما با اینکه واردات کاهشی بود و از طرف دیگر کاهش تقاضا هم وجود داشت، ولی باز هم کمبود برنج خارجی در بازار نداریم.
او گفت: پیشنهادی به دولت برای واردات ارقام برنج پرمحصول یا برنجی که درصدی شکستگی دارد را داده‌ایم. اگر مجوز واردات این برنج صادر شود قطعاً قیمت برنج خارجی در بازار کاهش خواهد یافت. واردات این دو نوع برنج در انتظار صدور تأییدیه استاندارد از سوی سازمان استاندارد است.
به گفته دبیر انجمن واردکنندگان برنج، با قطع ارز دولتی، واردات برنج با ارز نیمایی و ارز حدود ۲۶ هزار تومان انجام گرفته که دلیل دیگر برای افزایش قیمت برنج خارجی در بازار است.
بیشتربخوانید:ترخیص اخیر برنج خارجی تاثیری بر بازار نداشت
کشاورز افزود: قیمت برنج خارجی به برنج ایرانی نزدیک شده از این رو تقاضا برای آن هم کمتر شده است، اما این به آن معنی نیست که تقاضای برنج خارجی به سمت تقاضا برای برنج ایرانی تغییر جهت داده بلکه شاهد کاهش مصرف برنج در سبد خانوار هستیم. دبیر انجمن واردکنندگان گفت: با توجه به سیاست دولت مبنی بر تغییر نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی به نیما، امکان عرضه برنج خارجی کمتر از ۲۰ هزار تومان وجود ندارد.
کشاورز با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی واردات برنج گفت: از ۲۷ دی‌ماه به بعد، دیگر ثبت‌سفارش جدیدی نداشته‌ایم و برنج‌های وارداتی همان برنج‌های رسوبی در گمرکات کشور است که به مرور ترخیص و وارد بازار شده‌اند.
با مرور سابقه ۱۰ساله، ۵۰ درصد از نیاز کشور عقب هستیم، اما اقشار آسیب‌پذیر امکان خرید برنج با نرخ بالای ۲۰ هزار تومان را ندارند و در صورتی که تقاضا برای خرید باشد، حداقل تا پایان سال ۵۰۰ هزار تن برنج دیگر باید وارد شود.
نیازی به واردات نیست
اما در مقابل این انتقاد واردکنندگان که کاهش واردات یکی از دلایل کاهش قیمت برنج است، جمیل علیزاده شایق، رئیس انجمن تولیدکنندگان برنج گفت: میزان تولید برنج امسال حدود ۲ و نیم میلیون تن بود و میزان مصرف هم حدود ۳ میلیون تن است.
ما برای رفع نیاز و همچنین افزایش ذخایر استراتژیک به واردات ۷۰۰ هزار تن برنج نیاز داریم که امسال هم این میزان برنج وارد شده است بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که کاهش واردات داریم. واردات ما به اندازه نیاز بوده است.
شایق در‌خصوص روند افزایشی قیمت برنج گفت: هر سال با شروع فصل برداشت از اواخر مرداد و آغاز عرضه برنج در مهر و آبان به بازار، قیمت برنج متعادل و حتی کاهشی می‌شود، اما با پایان فصل برداشت و عرضه، قیمت برنج روند افزایشی دارد. اما در یکی دو سال اخیر قیمت برنج تحت تأثیر شرایط اقتصادی و افزایش قیمت‌ها، افزایش قیمت بیشتری داشته است.
رئیس انجمن تولیدکنندگان برنج افزود: در روز‌های پایانی سال افزایش تقاضا آنقدری نیست که قیمت را دوباره تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین هرگونه افزایش قیمت به بهانه شب عید، تخلف و قیمت کاذب است.
او همچنین ضعف نظارت را دلیل دیگر افزایش قیمت برنج عنوان کرد.
به گفته شایق در حال حاضر قیمت برنج ایرانی در استان‌های مبدأ مانند گیلان و مازندران هر کیلو ۲۸ تا ۲۹ هزار تومان است، اما این برنج در تهران افزایش قیمت پیدا می‌کند حتی در مواردی برنج ایرانی با انواع دیگر برنج یا برنج شکسته مخلوط و به اسم برنج درجه یک با قیمت بالا فروخته می‌شود.
تنها به علت نبود نظارت، گرانی‌هایی در بازار رخ می‌دهد. این در حالی است که در داخل فروشگاه‌ها به علت نبود نظارت، هر کیلو برنج ایرانی که از لحاظ کیفیت هم با برنج شمال قابل مقایسه نیست، با نرخ‌های بالاتری عرضه می‌شود.
دبیر انجمن برنج کشور با اشاره به اینکه قیمت برنج خارجی در حال حاضر نزدیک به برنج داخلی است، گفت: در سال‌های گذشته، برخی افراد به علت پایین بودن قیمت برنج خارجی اقدام به خرید می‌کردند، اما در شرایط فعلی قیمت‌ها تفاوت چندانی ندارد.
دبیر انجمن واردکنندگان برنج افزود: در سال‌های ۹۸ و ۹۹ بخاطر بارش‌های بهاری و پرآبی، استان‌هایی که کشت برنج در آنجا ممنوع بود هم تولیدکننده برنج بودند و برای مثال امسال در خوزستان ۳ برابر سال‌های قبل برنج تولید شده است؛ بنابراین نه تنها کمبودی در تأمین برنج نداریم بلکه امسال با افزایش تولید، عرضه هم بیشتر شده است. اما افزایش قیمت به‌صورت کاذبی ادامه دار بوده است.