اقتصاد۲۴ -بنادر نسل سوم از طریق حمل و نقل چند وجهی و گسترش ملزومات رو به رشد تجارت و پرداختن به فعالیت‌های بازاریابی و ارزش افزوده کالا، نقش مهمی در زنجیره حمل و نقل یکپارچه دارند که بر پایه تولید و توزیع بنا شده است. هزینه‌های گزاف حمل و نقل در قیمت تمام شده کالا‌ها اثر می‌گذارد و توان رقابتی کالا را در مقایسه با محصولات مشابه کاهش می‌دهد. از این رو بنادر نسل سوم با تمرکز بر نزدیک کردن کارخانه و دریا افقی برای کاهش هزینه‌های حمل و نقل کالا روشن می‌کند. بندر شهید رجایی، در ۲۳ کیلومتری غرب بندرعباس در شمال جزیره قشم و تنگه هرمز به عنوان منطقه ویژه اقتصادی شناخته می‌شود و در سال ۶۴ در شرایط سخت جنگی با هدف به توسعه ایران بهره برداری رسید. بندر بزرگی که این روز‌ها برای تبدیل شدن آن به بندر نسل سوم برنامه‌ریزی شده است.
توسعه پسکرانه و پایانه‌های کانتینری
با توجه به برنامه‌های دولت در راستای تبدیل بندر شهید رجایی به بندر نسل سوم، محمد راستاد، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در اخیراً از افتتاح ۹۰۰ متر از پایانه کانتینری در بندر شهید رجایی تا پایان امسال خبر داده است.
بیشتر بخوانید: صادرات و واردات ۴.۵ میلیون تن کالا از طریق خطوط ریلی در بندر شهید رجایی
محمد کرجی ران، مدیرکل بنادر و دریانوری هرمزگان در اینباره توضیح داد: مرحله ۳ توسعه پایانه کانتینری این بندر در مجموع شامل احداث ۱۴۰۰ متر اسکله، ۴ میلیون متر مکعب لایروبی و احداث ۱۱۳ هکتار محوطه کانتینری پسکرانه است که با حداکثر توان داخلی در دست اجراست و تکمیل این مرحله شرایط برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ کانتینری با ظرفیت ۱۸ هزار TEU در بندر شهید رجایی را فراهم و ۲.۲ هزار TEU کانتینر به ظرفیت این بندر اضافه می‌شود.
با اینحال پروژه تبدیل کردن بندر شهید رجایی به بندر نسل سوم از آذر ماه امسال کلید خورد. وقتی که تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری در اراضی ۲۴۰۰ هکتاری بندر شهید رجایی به ارزش ۱۰۰ هزار میلیارد ریال و ۸۰۰ میلیون یورو با حضور وزیر راه و شهرسازی امضا شد. براساس این تفاهم نامه قرار است که بندر شهید رجایی از نسل دوم به سوم تبدیل شود. در واقع با الحاق ۲۴۰۰ هکتار به اراضی پسکرانه بندر به تنهایی ظرفیت بندرشهید رجایی را به ۲ برابر ارتقا داده می‌شود. در کنار این اراضی زمین‌های دیگری بود که به منطقه ویژه اقتصادی تبدیل شد و در اتصال با بندر شهید رجایی است. طبق تفاهم نامه قرار است این زمین‌ها کاملا جزو اراضی بندر شود و جهت اتصال کامل یک بزرگراه از میان آن رد می‌شود. به این ترتیب در واقع مقدار اراضی به ۴۸۰۰ متر افزایش پیدا کند. به گفته راستاد؛ قرار است که به هیچ عنوان زمینی به این سرمایه‌گذاران واگذار نشود و تنها زمین‌ها به آن‌ها اجاره داده شود.
تبدیل کردن بنادر مهم کشور به نسل سوم بنادر، آنهم در شرایطی که ایران در شرایط تحریمی قرار دارد، می‌تواند ارزآوری خوبی برای کشور و توسعه صادرات داشته باشد. چراکه کالایی قابلیت صادرات را دارد که بتواند با نمونه‌های خارجی رقابت داشته باشد.
برج کنترل ترافیک دریایی در بندر شهید رجایی
از سوی دیگر از آجا که بخش بزرگی از تجارت در ایران همواره به نفت خام و محصولات و فرآورده‌های نفتی مربوط بوده است، ساخت اسکله‌های نفتی اهمیتی دو چندان در توسعه بنادر دارد. مسئله‌ای که در بندر شهید رجایی نیز در حال پیگیری است. چنانکه به گفته مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی اسکله نفتی هم در بندر شهید رجایی در حال احداث است.
طرح "برج کنترل ترافیک دریایی" نیز یکی از طرح‌های توسعه‌ای بندر شهید رجایی است که سعی شده در زودترین زمان ممکن به بهره برداری برسد. بر اساس پیش بینی‌های صورت گرفته این طرح مهم در خرداد ماه ۱۴۰۱ اتمام و مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. بندر شهید رجایی از حساس‌ترین و پرترافیک‌ترین مراکز دریایی کشور است. جایی که بالغ بر ۶۰ درصد از عملیات‌های جستجو و نجات دریایی و شرایط استقرار را در پهنه‌های آبی کشور به خود اختصاص داده است. عملیات ساخت این برج به صورت ۲۴ ساعته و بر اساس برنامه زمانبندی تحت نظارت مستقیم واحد مهندسی و عمران اداره کل و اداره HSE بندر در حال پیشروی است.
پیشتر نیز مدیرکل بنادر و دریانوری هرمزگان از بهره برداری هشت طرح سرمایه‌گذاری با اعتبار ۲ هزار و ۶۹۰ میلیارد ریال تا پایان سال جاری در مجتمع بندری شهید رجایی خبر داده بود. این طرح‌ها نیز با هدف توسعه مجتمع بندری شهید رجایی و تبدیل آن به بندر نسل سوم آغاز می‌شوند. هزینه انجام این طرح‌ها از محل جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی و با مشارکت سازمان بنادر و دریانوردی بوده است. احداث ۳ پایانه نگهداری فرآور ده‌های نفتی، احداث دو پایانه ترانزیتی و یک پایانه کالای خطرناک و همچنین احداث ۲ مرکز ارائه خدمات اداری و خدماتی را از جمله طرح‌های قابل افتتاح در حوزه سرمایه‌گذاری است.
هرچه هست موقعیت ممتاز جغرافیایی، دسترسی به آب‌های آزاد جهان از طریق خلیج فارس، اتصال به شبکه بین‌المللی راه آهن و جاده ابریشم، برخورداری از تجهیزات و امکانات مدرن، نزدیکی به مناطق آزاد کیش و بنادر حوزه خلیج فارس این بندر را به پایگاهی راهبردی تبدیل کرده است که در سال‌های آتی می‌تواند نقش مهمی در سهم افزایش کالا‌های صادراتی کشور داشته باشد.