اقتصاد۲۴ - همچنین تعداد چک‌های برگشتی نسبت به ماه گذشته از نظر تعدادی ۶/ ۳۱ درصد کاهش و از نظر مبلغی ۷/ ۱۱ درصد کاهش داشته است. نکته دوم اینکه نسبت تعدادی چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در ماه مذکور، کمترین سطح نسبت چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای از دی‌ماه سال ۹۸ و قبل از شروع پاندمی‌کرونا است. این مورد، نکته مثبتی در روند سطح مبادلات در نخستین ماه زمستان محسوب می‌شود. در نهایت اینکه در ماه مذکور سهم چک‌های برگشتی نیز کاهش ۴/ ۱ واحد درصدی داشته است.
رشد میانگین ارزشی چک‌های مبادله‌ای
بانک مرکزی در گزارشی آمار چک‌های مبادله‌ای دی‌ماه سال جاری را منتشر کرد. در این گزارش، چک‌های مبادله‌ای به مجموع چک‌های وصولی و برگشتی بین بانکی تقسیم‌بندی می‌شوند. چک وصولی، چکی است که صحت آن مورد تایید بانک بوده و بانک نسبت به پرداخت آن اقدام کرده است. اما اگر به علتی، چک برگشتی قابل وصول نباشد، در تقسیم‌بندی چک‌های برگشتی قرار می‌گیرد. در دی‌ماه سال جاری در کشور به میزان حدود ۴/ ۸ میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ۱۸۸ هزار میلیارد تومان مبادله شده است. بنابراین می‌توان عنوان کرد که در ماه مذکور ارزش هر چک مبادله شده به میزان حدود ۲۲ میلیون تومان بوده است. آمارهای این گزارش نشان می‌دهد که از تعداد چک‌های مبادله‌ای در این ماه نسبت به آذر کاسته شده، اما ارزش این چک‌ها رشد کرده است. همچنین این بررسی‌ها حاکی از آن است که تعداد چک‌های مبادله شده در آذر ماه به میزان ۴/ ۹ میلیون فقره بوده است. بنابراین در اولین ماه زمستان نسبت به ماه پایانی پاییز ۱۲ درصد از تعداد چک‌های مبادله شده کاسته شده است، اما از نظر ارزش نسبت به ماه گذشته۳/ ۱ درصد به ارزش چک‌های مبادله شده افزوده شده است. بر اساس این آمارها نسبت به مدت مشابه سال قبل چک‌های مبادله‌ای ۲۵/ ۰ درصد در تعداد و ۳/ ۴۱ درصد در ارزش رشد داشته است. افزایش خفیف ارزش و تعداد چک‌های مبادله‌ای در دی‌ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان از تغییر کم فعالیت‌های اقتصادی در سال جاری است، زیرا در زمانی که فعالیت‌های اقتصادی روند بهبودی داشته باشد، انتظار بر این است که تعداد چک‌ها نیز رشد کند. از سوی دیگر، یکی از شاخص‌هایی که می‌توان عنوان کرد فعالیت‌های اقتصادی روند بهتری را ثبت کردند، کاهش چک‌های برگشتی و مقایسه آن با چک‌های مبادله‌ای است.
بیشتر بخوانید: محدودیت جدید صادرکنندگان چک‌های برگشتی چیست؟
افزایش میانگین ارزشی چک‌های برگشتی
از جمله شاخص‌هایی که منعکس‌کننده وضعیت فعالیت‌های اقتصادی است، تعداد و میزان چک‌های برگشتی و مقایسه آن با چک‌های مبادله‌ای است؛ به‌نحوی که اگر چک‌های برگشتی و همچنین نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای روند کاهشی داشته باشند، دلالت بر بهبود در روند فعالیت‌های اقتصادی دارد. این میزان چک‌ها به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده‌اند. آمارهای گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد در دی‌ماه سال‌جاری در کل کشور بالغ بر ۶۷۸ هزار فقره چک به ارزش حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برگشت داده شده که نسبت به ماه گذشته از نظر تعدادی ۶/ ۳۱ درصد کاهش و از نظر مبلغی ۷/ ۱۱ درصد کاهش داشته است. طبق آمارهای بانک مرکزی در آذر ماه سال‌جاری تعداد چک‌های برگشتی ۸۹۲ هزار فقره و ارزش کل این چک‌ها بالغ بر ۲۳ هزار میلیارد تومان ثبت شده است، بنابراین کاهش ماهانه چک‌های برگشتی نشان‌دهنده این موضوع است که افراد توانایی بیشتری برای پاس کردن چک‌های خود داشته‌اند. نکته دیگر اینکه گرچه تعداد و ارزش این چک‌های برگشتی به نسبت ماه گذشته کاهشی بوده است اما میانگین ارزش این چک‌ها افزایش یافته است. براساس این آمارها در اولین ماه زمستان سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ معادل۲/ ۲ درصد در تعداد چک‌های برگشتی کاهش و به میزان ۵/ ۴۶ درصد در ارزش این چک‌ها رشد داشته است.
کاهش محسوس سهم چک‌های برگشتی
بررسی تعداد و ارزش چک‌های برگشتی، شاید نتواند تصویر مناسبی از روند بازار ارائه دهد؛ زیرا این احتمال وجود دارد که کاهش چک‌های برگشتی در ماه به‌دلیل این باشد که در کل، روند چک‌های مبادله شده کاهش یافته باشد، بنابراین باید تحلیل دقیق‌تری از نسبت چک‌های مبادله شده و برگشتی ارائه کرد. بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد از کل چک‌های مبادله‌شده در دی‌ماه به میزان ۸ درصد در تعداد و ۱/ ۱۱ درصد در مبلغ برگشت داده شده است، درحالی‌که درصد تعداد چک‌های برگشت داده شده در آذرماه به میزان ۴/ ۹ درصد در تعداد و ۵/ ۱۲ درصد در مبلغ بوده است. این آمارها حاکی از آن است که نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در نخستین ماه زمستان نسبت به ماه پایانی زمستان نزدیک به ۵/ ۱۷ درصد در تعداد کاهش و نیز حدود ۶/ ۱۲ درصد در ارزش کاهش داشته است. همچنین در دی‌ماه سال ۹۸ معادل ۲/ ۸ درصد در تعداد و نیز ۱/ ۱۰ درصد از کل چک‌های مبادله‌ای، برگشت خورده است. در این آمار که نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای نسبت به ماه قبل وضعیت بهتری را نشان می‌دهد. همچنین نسبت مذکور نسبت به مدت زمان مشابه در سال قبل از لحاظ تعدادی ۲/ ۰ کاهش ولی به لحاظ ارزشی یک درصد رشد داشته است. نکته قابل‌ذکر این است که نسبت تعدادی چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در ماه مذکور، کمترین سطح نسبت چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای از دی‌ماه سال ۹۸ و قبل از شروع پاندمی‌کرونا است. به بیان دیگر، از میزان کل چک‌های مبادله شده، سطح کمتری از چک‌ها در دی‌ماه سال‌جاری برگشت خورده است. این مورد، نکته مثبتی در روند سطح مبادلات در نخستین ماه زمستان محسوب می‌شود.
نسبت مبلغ چک‌های وصولی و برگشتی به مبادله‌ای
آمارهای رسمی از روند نسبت مبلغ چک‌های وصولی به مبادله‌ای در کل کشور از دی ۹۸ تا دی‌ماه سال‌جاری نشان می‌دهد از دی تا بهمن‌ماه این روند صعودی بوده به‌طوری‌که از ۹/ ۸۹ درصد در مهر به ۵/ ۹۰ درصد در بهمن سال ۹۸ رسید. بعد از بهمن روند این نسبت نزولی شد به‌طوری‌که در ماه‌های اسفند و فروردین افت قابل‌توجهی داشت به نحوی که در فروردین ۹۹ این نسبت به ۸۰ درصد رسید. بعد از فروردین این روند صعودی ادامه داشت و در دو ماه پایانی تابستان با کاهش مواجه شد، به نحوی که در شهریور ماه سال جاری به ۹/ ۸۹ درصد رسید. در ماه نخست پاییز دوباره این نسبت افزایشی شده به‌طوری‌که نسبت مبلغ چک‌های وصولی به مبادله‌ای به رقم ۱/ ۹۰ درصد رسیده است. در دو ماه پایانی پاییز این نسبت به روند نزولی خود ادامه داد اما در نخستین ماه زمستان افزایشی ۴/ ۱ واحد درصدی داشت و به میزان ۹/ ۸۸ درصد رسید. همچنین این آمارها برای روند نقطه‌ای نسبت مبلغ چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در کل کشور نشان می‌دهد این نسبت از دی۹۸ تا بهمن ۹۸ روندی نزولی به خود گرفت به‌طوری‌که از ۱/ ۱۰درصد در دی به ۵/ ۹ درصد در بهمن رسید. بعد از بهمن این روند صعودی شد و این روند صعودی تا فروردین ماه ۹۹ ادامه داشت به‌طوری‌که از ۵/ ۹ درصد در بهمن ماه به ۲۰درصد در فروردین ۹۹ رسید. شاید یکی از دلایل افزایش این نسبت در نخستین ماه سال جاری به دلیل شیوع پاندمی کرونا و توقف برخی کسب‌وکارها به‌دنبال آن باشد. از اردیبهشت‌ماه تا تیر ماه این روند نزولی بود به نحوی که این نسبت از ۳/ ۱۲ درصد در اردیبهشت به ۵/ ۹ درصد در تیر ماه رسید. بعد از تیر در دو ماه پایانی تابستان این روند صعودی بود به‌طوری‌که در مرداد این نسبت به ۸/ ۹ درصد و در شهریور ماه به میزان ۱/ ۱۰رسید. اما در نخستین ماه پاییز دوباره با کاهشی ۲/ ۰ واحدی روبه‌رو شد. در دو ماه پایانی زمستان این روند صعودی بود. در نهایت در نخستین ماه زمستان با کاهش ۴/ ۱ واحد درصدی نسبت به آذر این میزان به سطح ۱/ ۱۱ درصد رسید. نکته قابل ذکر اینکه دو نسبت مبلغ چک‌های وصولی و برگشتی به مبادله‌ای مکمل یکدیگرند و با افزایش هرکدام دیگری کاهش می‌یابد.