جست وجوی مسیر‌های کاهش تنش از سوی ایران و عربستان

اقتصاد۲۴- نیویورک تایمز در گزارش خود نوشت: چهار سال پیش محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در یک مصاحبه تلویزیونی، این ایده را رد کرد که کشورش می‌تواند با توجه به سوابق، برخی نقاط توافق با ایران را پیدا کند. او در این خصوص گفت: چگونه ارتباط برقرار کنیم؟ نقاط مشترکی که بتوانیم با ایران توافق کنیم، تقریبا وجود ندارد.

اما اکنون، شاهزاده محمد در حالی که در تلاش دیپلماتیک برای از بین بردن تنش میان دو قدرت منطقه‌ای است، می‌خواهد این نقاط را پیدا کند.

در حالی که هنوز نشانه‌های مشخصی از تفاهم جدید بین عربستان سعودی و ایران ظاهر نشده و ممکن است مدت زیادی طول بکشد، اما اگر این اتفاق بیفتد حتی می‌تواند منجر به سرد شدن درگیری‌ها در کشور‌هایی مانند لبنان، سوریه، عراق و یمن شود که دشمنی‌ها در آنجا به اختلافات سیاسی و درگیری مسلحانه دامن می‌زند.

بیشتر بخوانید: چرایی تمایل عربستان به عادی‌سازی روابط با ایران

این روزنامه آمریکایی در ادامه با اشاره به برخی گزارشات ادعایی درباره رایزنی‌های تهران و ریاض در پایتخت عراق نوشت: این مذاکرات در بغداد در شرایطی آغاز شد که شرایط به طور گسترده‌ای در خاورمیانه در حال تغییر است. در حالی که منطقه با تغییر سبک و سیاست از رئیس جمهور ترامپ به رئیس جمهور بایدن سازگار می‌شود، به نظر می‌رسد این تغییرات عربستان سعودی را برای دیپلماسی منطقه مشتاق‌تر کرده است.

در حالی که آقای ترامپ از نزدیک با کشور‌های حاشیه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی متحد شد و سیاست "فشار حداکثری" را با هدف تحت فشار قرار دادن و امتیاز گیری از ایران دنبال کرد، آقای بایدن روابط ایالات متحده با عربستان را سرد کرده و دیپلماسی را با هدف بازگرداندن توافق بین المللی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران از سر گرفته است.

جو بایدن همچنین به شدت از سوابق حقوق بشر عربستان سعودی در جریان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری انتقاد کرد و متعهد شد که رابطه آمریکا و پادشاهی را دوباره ارزیابی کند. وی پس از حضور در دفترش دستور آزادی ارزیابی اطلاعاتی را صادر کرد که نشان می‌داد شاهزاده محمد به احتمال زیاد دستور کشته شدن جمال خاشقچی روزنامه نگار مخالف سعودی را صادر کرده است، اگرچه وی از مجازات مستقیم شاهزاده خودداری کرد.

ماه گذشته، کاخ سفید اعلام کرد که در تلاش برای عدم پشتیبانی آمریکا از جنگ فاجعه بار عربستان در یمن، فروش سلاح‌های تهاجمی به عربستان را متوقف می‌کند. به نظر می‌رسد عربستان سعودی رفتار خود را تغییر داده تا با فضای جدید مطابقت داشته باشد.

نه ایران و نه عربستان سعودی مذاکرات را به طور علنی تائید نکرده اند. مقامات سعودی حتی آن را آشکارا تکذیب کردند، اما مقامات عراقی و ایرانی در محافل خصوصی وجود آن را مورد تائید قرار دادند.

تحلیلگران می‌گویند که تغییرات اخیر در دولت آمریکا، علاوه بر کاهش تمرکز واشنگتن بر خاورمیانه، موقعیت عربستان را تضعیف کرده و آن را مجبور ساخته تا رویکردی کمتر جنگ طلبانه را درقبال ایران در پیش بگیرد.

علی قلی زاده تحلیل گر سیاسی در این باره گفت: تمرکز آمریکا از خاورمیانه کمتر می‌شود و بیش‌تر توجه و نیروهایش به سمت آسیا متمرکز می‌شود و داشتن توازن قوا بین عربستان و ایران این خروج را آسان‌تر خواهد کرد. ایران از این فرصت استراتژیک استفاده می‌کند.

یاسمین فاروک، محقق مدعو در بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی نیز که در حوزه عربستان سعودی مطالعه می‌کند، انتظار دارد که اولویت اول دستیابی به نوعی توافق امنیتی منطقه‌ای مانند گذشته باشد. وی اظهار داشت: آن‌ها باید این کار را انجام دهند قبل از اینکه به نقطه صحبت در مورد تقسیم نفوذ خود در منطقه برسند. صرف تصمیم برای گفت وگوی مستقیم با ایران نشانگر تغییر سیاست سعودی است، با توجه به اینکه سعودی‌ها قبلاً از بحث درباره یمن با ایران خودداری کرده بودند، زیرا آن‌ها دخالت ایران در آنجا را غیرقانونی می‌دانستند.

به نوشته نیویورک تایمز، لحن و ادبیات محمد بن سلمان در مصاحبه اخیرش تفاوتی آشکار داشت. هرچند که او وجود مذاکرات با تهران را تائید نکرد، اما گفت که "ایران کشور همسایه است که ما خواهان رشد و پیشرفت آن هستیم. "

وی ادامه داد: ما منافعی در ایران داریم، ایران نیز منافعی در عربستان دارد که هدف آن برقراری رفاه و رشد در منطقه و جهان است.

در نهایت دو کشور می‌توانند درباره بازگرداندن روابط دیپلماتیک که در سال ٢٠١٦ پس از اینکه سعودی‌ها یک رهبر برجسته شیعه را اعدام و جمعی از معترضان ایرانی به سفارت ریاض در تهران تعرض کردند، پایان یافت.