مذاکرات وین در انتظار تصمیمات سیاسی دولت‌ها

اقتصاد۲۴- اولیانوف نماینده روسیه میگوید در وین دور پنجم گفتگو‌ها در حالی پایان یافته که نیاز به تصمیمات سیاسی در پایتخت‌ها احساس می‌شود. به این ترتیب د حالی که بخش عمده‌ای از مسیر گفتگو‌ها طی شده، نمایندگان کشور‌های حاضر در مذاکرات بر سر برجام، به کشورهایشان برگشته اند تا در فرصتی یک هفته‌ای بتوانند برای دور ششم مذاکرات آماده شوند.

همزمان با نماینده روس‌ها و اطلاعات تازه‌ای که او از گفتگو‌ها داده، انریکه مورا معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید معتقد است توافق در خصوص برجام در دور بعدی گفتگو‌ها حاصل خواهد شد.

در هفته‌های گذشته تصور می‌شد که دور پنجم گفتگو‌ها در وین می‌تواند اخرین دور باشد. اما حالا به نظر می‌رسد که هر چند مسیر رو به جلوی گفتگو‌ها ادامه دارد، اما پیچ‌های تند مذاکرات هم فرا رسیده و حالا نقش دولت‌ها و تصمیمات سیاسی شان از قبل هم پر رنگ‌تر شده. همزمان تحریم‌های ایران پابرجاست و تهران هم دست از فعالیت‌های هسته‌ای خود، همانطور که آخرین گزارش اژانس بین المللی انرژی اتمی می‌گوید، بر نداشته است.

پایان مذاکرات نزدیک است؟

در تهران مقامات کشورمان می‌گویند مانع بزرگی بر سر مذاکرات برجام وجود ندارد. حرف‌های مقامات اروپایی هم بعد از گفتگو‌های روز چهارشنبه نشان می‌دهد که بار دیگر موجی از امیدواری برای رسیدن به یک توافق در میان همه حاضران در مذاکرات در وین به وجود آمده است. آنچه که در این پنج دور از گفتگو‌ها در وین مورد مذاکره قرار گرفته، چگونگی برداشته شدن همه تحریم‌ها علیه ایران، راستی ازمایی و جلب اعتماد تهران و البته بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای خود بر اساس توافق سال ۲۰۱۵ است. به نظر می‌رسد که طرفین که هیچ کدام مایل به طولانی شدن گفتگو‌ها نیستند، در موارد فوق به توافقاتی دست یافته اند. چرا که لحن امیدوار نمایندگان حاضر در وین می‌گوید اوضاع از آنچه که انتظار می‌رفت بهتر پیش رفته است. گزارش‌ها حتی می‌گوید که متن‌ها برای توافق نهایی هم اماده شده.

با همه این‌ها آنچه تهران بر آن اصرار دارد برداشته شدن همه تحریم‌ها و راستی ازمایی است. به نظر می‌رسد که در مورد اول اوضاع خوب پیش می‌رود و در مرحله دوم زمان بیشتری نیاز است تا کشور‌های غربی بتوانند ایران را مجاب کنند که آنچه در پسا ۲۰۱۵ بر سر توافق هسته‌ای آمد و با روی کار آمدن ترامپ تبدیل به خروج از برجام و بی اثر شدن توافق شد، دیگر تکرار نمی‌شود. به نظر می‌رسد که دولت فعلی مایل است تا مساله تحریم‌ها را هر چه زودتر حل و فصل کند. اما اینکه راستی ازمایی هم بتواند در همین دو ماهه باقی مانده از دولت، شکل بگیرد، مشخص نیست. اما به نظر می‌رسد که این مرحله از احیای توافق هسته ای، به عهده دولت بعدی قرار گیرد.

گزارش تازه آژانس تاثیری بر روند مذاکرات دارد؟

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گزارش تازه خود مدعی شده که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران طی سه ماه اخیر با افزایش ۲۷۳ کیلوگرمی به ۱۶ برابر سقف تعیین شده در برجام رسیده است. نماینده ایران در وین اقدامات جمهوری اسلامی را در راستای اجرای مصوبه مجلس دانست. کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین المللی در وین، با تایید مفاد گزارش آژانس در این باره گفت: «آنچه که ایران انجام داده است، در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت بوده است.» همزمان خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشت با آنکه ایران و آژانس اتمی در توافق اسفندماه به محدود شدن دسترسی‌های آژانس به دوربین‌های نظارتی در تاسیسات هسته‌ای ایران اذعان کرده بودند، گزارش فصلی جدید نشان می‌دهد محدود شدن دسترسی‌های آژانس فراتر از آن چیزی بوده که تصور می‌شده است. طبق گزارش آسوشیتدپرس، آژانس برای نخستین‌بار گفته که تنها می‌تواند برآوردی از میزان ذخایر اورانیوم ایران ارایه دهد و قادر به اعلام میزان دقیق این مواد نیست.

مذاکرات وین در انتظار تصمیمات سیاسی دولت‌ها

در پاسخی که مقامات ایرانی به گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی داده اند، مشخص می‌شود که تهران خود را محق می‌داند تا همانطور که ایالات متحده و اروپا با خروج و بی عملی توافق برجام را از رسمیت انداخته اند، به ادامه فعالیت‌های صلح امیز هسته‌ای خود بپردازد. چرا که پس از خروج ترامپ از برجام عملا نه تنها هیچ سودی از آن عاید ایران نشد بلکه تحریم‌های ایالات متحده شذتی حتی بیش از زمان انعقاد توافق در سال ۲۰۱۵ رسید.

اولیانوف نماینده روسیه در وین در توییتی که در حساب توییتر خود منتشر کرد در این باره نوشت: «متأسفانه همه چیز در روابط میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بسیار پیچیده است. با این وجود ما قدردان این مسئله هستیم که آن‌ها همچنان به حفظ سطح ضروری از همکاری ادامه می‌دهند. ما دلایلی داریم که بر اساس آن‌ها فکر میکنیم دشواری‌ها و مشکلات کنونی گذرا هستند.»

کاظم غریب‌آبادی در بخش‌های دیگری از سخنانش درباره گزارش جدید رافائل گروسی گفت: این گزارش در پرتو توقف اقدامات داوطلبانه و فراپادمانی از سوی ایران از تاریخ ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ تهیه شده است. مدیرکل در این گزارش تصریح کرده است که فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی آژانس در ارتباط با اجرای برجام، تحت تاثیر تصمیم ایران به توقف اجرای تعهدات هسته‌ای تحت برجام شامل پروتکل الحاقی قرار گرفته است. اقدام ایران در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت بوده است.

آنچه که مشخص است آژانس قدرت اجرایی ویژه‌ای ندارد. گروسی تنها در نقش اعلام کننده وقایع مربوط به انرژی هسته‌ای عمل می‌کند. اما اینکه نتیجه آخرین گزارش او چه اثری بر توافق هسته‌ای بگذارد مورد بحث است. به نظر می‌رسد که این گزارش احتمالا به فشار برخی از کشور‌های حاضر در وین بر روی ایران بی انجامد، مگر اینکه همانطور که پیش از این هم اتفاق افتاد سازمان انرژی اتمی ایران با پذیرش راهی میانه موفق به کاهش فشار‌ها بر روی تهران شود. ازسوی دیگر، اما برخی از ناظران از گسترش فعالیت‌های صلح امیز هسته‌ای ایران به عنوان راهی برای افزایش قدرت چانه زنی ایران یاد می‌کنند. چرا که تهران با این شرایط می‌تواند کشور‌های غربی را در منگنه قرار دهد تا هر چه زودتر برای بازگشت به توافق هسته‌ای اقدام کنند.

به نظر می‌رسد که در غرب دولت‌ها کماکان معتقدند که رسیدن به یک توافق با دولت فعلی ایران، اولویت بالاتری دارد. آن‌ها شاید به همین دلیل است که مقامات آن‌ها یک هفته مانده به دور بعدی گفتگوها، در مورد اینکه احتمالا دور ششم اخرین دوره باشد اصرار دارند. تاکید اولیانوف به تصمیمات سیاسی در پایتخت‌ها هم نشان می‌دهد که گفتگو‌ها وارد فاز تازه و جدی تری شده است که نیازمند برخی تصمیمات اساسی و مهم است. در وین اغلب کشور‌ها مایلند تا هرچه سریع‌تر اوضاع به نفع احیای برجام پیش برود. چون طولانی‌تر شدن زمان مذاکرات تنها وضعیت را پیچیده‌تر کرده و مشکلات تازه‌ای را به روند اغاز شده اضافه می‌کند.