آیا تعامل کشور‌های خلیج فارس با تهران کلید قفل برجام می‌شود؟

اقتصاد ۲۴-کاری دی یانگ در واشنگتن پست نوشت: کشور‌های خلیج فارس که زمانی به شدت با توافق هسته‌ای با ایران مخالف بودند، اکنون می‌گویند که از احیای آن حمایت می‌کنند. این در حالی است که آن‌ها تلاش‌هایشان را برای تعامل با تهران در دوره عدم اطمینان در مورد حفظ قدرت آمریکا در منطقه آغاز کرده‌اند.
به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: یکی از مقامات بلندپایه شرایط منطقه را «کاملا قابل توجه» توصیف و تایید کرده است که این موضوع تا حد زیادی مدیون ارتباطات دیپلماتیک دولت بایدن است. این مقام به بیانیه‌ای اشاره کرد که ماه گذشته پس از مذاکرات بین ایالات متحده و شورای همکاری شش عضوی خلیج فارس صادر شد که در آن اعضا خواستار بازگشت متقابل به پایبندی کامل به برجام شدند. یادآوری این نکته لازم است که توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت‌های جهانی زمانی شروع به فروپاشی کرد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، ایالات متحده را از این پیمان خارج کرد.

اما در حالی که دولت‌های منطقه در تمایل برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای با یکدیگر اتفاق نظر دارند، اشتیاق آن‌ها برای حذف تحریم‌های تهران متفاوت است. به گفته مقامات و کارشناسان منطقه، هر گونه تغییر در دیدگاه آنها، به همان اندازه که به روابطشان با تهران مرتبط است، به ناراحتی آن‌ها از واشنگتن نیز ربط دارد.

بیشتر بخواند: اسرائیل، حاضر غایب مذاکرات وین / برجام چگونه تل آویو را بین گزینه‌های بد و بدتر سرگردان کرده است؟

دولت‌هایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی نگران هستند که عدم دستیابی به توافق برای بازگشت به برجام از طریق مذاکره، می‌تواند منجر به رویارویی مستقیم ایالات متحده و اسرائیل با ایران شود که در چنین سناریویی، آن‌ها بیشترین بار درگیری را متحمل خواهند شد.
اعتقاد اولیه‌ این کشورها، مبنی بر اینکه ایالات متحده از آن‌ها محافظت خواهد کرد، در دوران ترامپ کمرنگ شد. شواهد نشان می‌داد که واشنگتن علاقه‌ای به حمایت از این کشور‌ها ندارد. به نظر می‌رسد این علاقه در دوران پرزیدنت بایدن کمتر هم شده است.

بایدن با این وعده روی کار آمد که ایالات متحده دیگر تسلیحات تهاجمی در اختیار عربستان سعودی قرار نمی‌دهد تا جنگ این کشور علیه شورشیان حوثی مورد حمایت ایران در یمن را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین وی قول داد که بهای بیشتری را برای نقض حقوق بشر عربستان در نظر خواهد گرفت.

بایدن مدت کوتاهی پس از روی کار آمدن خود، حوثی‌ها را از لیست گروه‌های تروریستی ایالات متحده خارج کرد و قول داد تلاش‌ها برای مذاکره به منظور حل و فصل جنگ را تقویت کند. البته این مذاکرات تاکنون دستاورد چندانی نداشته است.

بیشتر بخوانید: اسرائیل در مورد مذاکرات وین چه در سر دارد؟

پیشرفت در فروش هواپیما‌های جنگنده‌ی F۳۵ آمریکا به امارات، که در زمان ترامپ به عنوان انگیزه‌ای برای برقراری روابط با اسرائیل مورد تایید قرار گرفته بود، اکنون در بحبوحه اختلاف نظر‌ها در مورد اینکه ایالات متحده مایل است چه فناوری پیشرفته‌ای در این هواپیما‌ها نصب کند، معلق باقی مانده است. ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه در هفته گذشته درباره خرید معلق امارات گفت: هنوز چیز‌هایی برای حل کردن وجود دارد.

کشور‌های عربی خلیج فارس مدت‌هاست که بیشتر نگران جنگ‌های نیابتی ایران در منطقه و توسعه موشک‌های بالستیک این کشور که می‌توانند به قلمروشان برسند هستند تا برنامه هسته‌ای تهران. این موضوعات در طول بحث بر سر برجام اولیه کنار گذاشته شد، ایالات متحده و شرکای آن در مذاکرات فعلی نیز گفته اند که اولویت اول آن‌ها بازگشت به پایبندی به توافق است و امیدوارند که بعداً به نگرانی‌های دیگر بپردازند. این در حالی است که ایران گفته است، قصد ندارد در هیچ زمانی درباره این موضوعات منطقه‌ای بحث کند.

مقامات منطقه می‌گویند که به دلیل فقدان نگرانی فوری ایالات متحده در مورد نگرانی‌های آنها، کشور‌های منطقه تلاش جدیدی را برای کنار گذاشتن دشمنی‌های چند دهه‌ای که به دامن زدن به درگیری‌ها بین آن‌ها کمک کرده است، آغاز کرده اند.
مهم‌ترین تعامل در هفته گذشته با سفر شیخ طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی امارات به تهران رخ داد. وی توسط ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور جدید ایران مورد استقبال قرار گرفت. این ملاقات، بالاترین سطح تماس بین مقامات ایرانی و اماراتی در یک دهه گذشته بود که یکی از مقامات ارشد ایرانی آن را «فصل جدیدی» در روابط نامید.

بیشتر بخوانید: ریابکوف: شانس توافق برای احیای برجام افزایش یافته است

انور قرقاش، مشاور ارشد سیاست خارجی امارات متحده عربی در کنفرانس مناظره استراتژیک ابوظبی پیش از این نشست گفت: ما اقداماتی را برای تنش زدایی انجام داده ایم، زیرا هیچ علاقه‌ای به رویارویی نداریم. کل منطقه بهای چنین رویارویی‌ای را در دهه‌های آینده پرداخت خواهد کرد.

جنیفر گاویتو، معاون دستیار وزیر امور خارجه در امور ایران و عراق در ماه اکتبر به سی ان بی سی گفت: ایالات متحده از هر گونه گفتگوی مستقیمی که منجر به صلح و ثبات بیشتر در منطقه شود، استقبال می‌کند.

خوب است یادآور شویم که توافق هسته‌ای که اکنون موضوع مذاکره بین طرف‌ها در وین است، محور مذاکرات کشور‌های عربی با تهران نیست. به گفته یک فرد آشنا با تفکرات رهبران خلیج فارس، مقامات عرب به صراحت اعلام کرده اند که آماده نیستند مذاکرات موازی پیرامون توافق هسته‌ای را که می‌تواند روند وین را تضعیف کند، پیش ببرند. این شخص گفت که ایران از آن‌ها خواسته است تا این کار را انجام دهند، اما رهبران کشور‌های عربی با آن مخالفت کرده اند.

بیشتر بخوانید: سالیوان: بایدن و پوتین درباره ایران گفتگو کردند

ریاض کهویجا، مشاور دفاعی مستقر در دبی گفت که کشور‌های حاشیه خلیج فارس تصمیم گرفته اند به طور مستقل راه‌های جلوگیری از درگیری را دنبال کنند.
علاوه بر ایران، اماراتی‌ها به ترکیه و سوریه که سال‌ها از آن‌ها دور بوده‌اند و قطر نیز سفر می‌کنند. لازم به ذکر است که امارات متحده عربی در سال ۲۰۱۷ در کنار آمریکا و عربستان سعودی قرار گرفت و به قطع روابط دیپلماتیکش با قطر پرداخت.
هفته گذشته، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و حاکم بالقوه‌ی سعودی، سفری به دوحه، پایتخت قطر داشت که بخشی از یک تور در سراسر خلیج فارس بود. برخی تحلیلگران این سفر وی را اقدامی برای تحکیم سلطه سعودی در منطقه تفسیر کردند.

کهویجا گفت: خروج بی نظم ایالات متحده از افغانستان، انفعال آمریکا در پاسخ به حملات پهپادی حوثی‌ها علیه تأسیسات نفتی عربستان و ریاض همراه با سیگنال‌های بی توجهی واشنگتن به خاورمیانه، همگی به ایجاد این احساس برای کشور‌های عربی کمک کرده اند که باید اقدام پیشگیرانه انجام داد. وی گفت: هر کشوری در تلاش است تا سیاست‌هایی اتخاذ کند که منافع خودش را تأمین کند. این کشور‌ها دیگر به امید ایالات متحده نیستند.

بیشتر بخوانید: پیشرفت خوبی در مذاکرات حاصل شده است

عبدالخالق عبدالله، یکی از تحلیلگران سیاسی ساکن دوبی گفت: اگرچه کشور‌های خلیج فارس از عدم مشورت دولت اوباما با آن‌ها در مورد شرایط برجام خشمگین شدند، اما با رایزنی‌های منطقه‌ای گسترده‌ای که بایدن در مورد احیای مذاکرات هسته‌ای انجام داد تا حدودی این موضوع تسکین یافته است.

اما ارتباط کشور‌های عربی با ایران مبتنی بر سیاست‌های آمریکا نیست. این چیزی است که منطقه بدون توجه به اینکه توافق هسته‌ای وجود دارد یا خیر، روی آن سرمایه گذاری می‌کند. کشور‌های منطقه سعی دارند اعلام کنند که دیگر از واشنگتن دستور نمی‌گیرند.
مقامات آمریکایی معتقدند که وعده افزایش روابط اقتصادی با سایرین در منطقه انگیزه‌ای برای ایران در راستای موفقیت مذاکرات وین است. یکی از چندین مقام ارشد دولت که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد، گفت: بسیاری از کشور‌های منطقه آماده تجارت با ایران هستند. تحریم‌ها به عنوان بخشی از یک توافق برداشته می‌شود و به روابط کشور‌های منطقه با ایران کمک می‌کند.