سقوط بورس از کجا ناشی می‌شود؟ / ریزش ۲۶ هزار واحدی شاخص ! / خطای پیش بینی‌ها و تحلیل‌ها در چشم انداز مبهم اقتصادی

اقتصاد۲۴- بازار سرمایه این روز‌ها شرایط متلاطمی را از سر می‌گذراند. پیش از سقوط ۳۰ هزار واحدی بورس در سه‌شنبه هفته گذشته امید‌ها برای اجرای مواد دهگانه دولت تحت عنوان بسته حمایت بورسی زیاد بود. اگرچه این امید در قالب رشد بزرگ خود را نشان نداد و همچنان عدم اطمینان سهامداران شرایط نوسانی در بازار بورس را رقم زده بود، با اینحال بورس در آن زمان سطح مقاومت یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد را شکست و وارد این کانال شد و نسبتاً یک خوشبینی در بازار بورس حاکم شد.

با اینحال دو خبر و انتظار گزارش بورسی نماد «ذوب» در کدال حکایت از چشم‌انداز نه چندان مثبت این شرکت داشت که تا حدی بدبینی را بر بازار سرمایه حاکم کرد. چندی بعد لایحه بودجه ۱۴۰۱ خبر از دو تغییر در شرایط سودآوری شرکت‌ها داشت. براین اساس دولت تصمیم بر افزایش نرخ خوراک گاز شرکت‌های معدنی و فولادی و پتروشیمی و وضع مالیات بر صادرات شرکت‌ها داشت.

در درجه اول این تصمیم منطقی به نظر می‌رسید. چراکه به عنوان نمونه شرکت فولاد مبارکه با صادرات ۱۱۴ میلیون دلاری در نیمه نخست سال ۹۹ و مالیات کمتر از ۸ درصد احتمالا می‌تواند بخشی از هزینه‌های دولت از جمله کسری بودجه را رفع کند. با اینحال تصمیمات دولت از آنجا تصمیمات جامعی نبودند و مهم‌تر از همه هزینه‌های بیهوده نهاد‌ها و سازمان‌های بدون بازده و بعضاً ایدئولوژیک را هدف قرار نمی‌دادند، حتی چشم انداز روشنی را به لحاظ بهبود شرایط تورمی ترسیم نمی‌کردند.

تاکنون بسیاری از راهکار‌های دولت برای تامین بودجه تورم‌زا بوده است. از چاپ پول که حداقلی‌ترین آن است تا سیاست‌های دیگر در حوزه حامل‌های انرژی. در حالیکه همین اثرات تورمی، هزینه‌های دولت را هم افزایش خواهد داد و این سیکل معیوب بیش از پیش ادامه خواهد داشت. این است که  شاهین شایان آرانی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد ۲۴ به لزوم کنترل تورم از سوی دولت اشاره می‌کند و معتقد است که تمام تمرکز و توجه دولت باید بر این مسئله متمرکز شود.  

شایان آرانی در این خصوص تصریح کرد: مشکل اساسی در کشور ما تورم مزمن است که به هیچ وجه با استاندارد دنیا نمی‌خواند. کشور ما جزو معدود کشور‌هایی است که چنین تورمی را تجربه می‌کند، تورم بالای ۳۰ درصد، عملاً  همه ساختار اقتصادی من جمله نظام بانکی و بازار سرمایه را متلاطم می‌کند و به هم می‌ریزد؛ چراکه پیش‌بینی‌ها را توام با خطا، برنامه‌های آتی را توام با ابهام و دیدگاه‌ها را به شدت کواته مدت می‌کند.  

او ادامه داد: این از ویژگی‌های تورم بالا است. دلهره و دغدغه همه این است که قیمت‌هایی که با این شیب افزایش می‌یابد؛ هزینه خانوار و سرمایه را افزایش می‌دهد و لذا همه به فکر نگاه کردن به کوتاه مدت و پیدا کردن راه حل برای کوتاه مدت هستند. در چنین شرایطی هم بازار ارز با تلاطم مواجه می‌شود.

بیشتر بخوانید: بورس هم مانند سیل به حل بحران فوری نیاز دارد/ چرا روند شاخص همچنان نزولی است؟

این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: این بحران جدی است که عزم عمومی نیاز دارد و هیچ چیز مهم‌تر از این نیست که تورم را پایین بیاورند. در چنین فضایی بالاخره بورس هم به شدت تحت الشعاع قرار می‌گیرد، از یک طرف نرخ‌های ارز در شرایطی که دولت بخواهد تورم را کنترل کند، سیاستی را انتخاب می‌کند و از طرف دیگر بازار آزاد جور دیگری رفتار می‌کند.

او با بیان اینکه شاهد هستیم که در چنین شرایطی کل هزینه شرکت‌های بورسی با این تورم بالا می‌رود، گفت: از سوی دیگر معلوم نیست، درآمد‌ها بتواند منطبق شود و با افزایش تورم، سوددهی احتمالاً پایین می‌آید. همه این‌ها مسائلی است که ابهام و به هم ریختگی دورنمای اقتصادی را ایجاد می‌کند. در چنین شرایطی طبیعتاً هیچ بورسی نمی‌تواند عملکرد مثبتی داشته باشد.

وی افزود: هر پیام منفی می‌تواند این بورس را دست خوش نوسان کند. در حال حاضر بحث مذاکرات و برجام نیز در هاله‌ای از ابهام است و مسئله آن روشن نیست. همه این‌ها را کنار هم بگذارید. این بورس قرار نیست در چنین شرایطی رشد داشته باشد. اگر بورس الان در شرایط رشد قرار بگیرد، غیرعادی است. این بورس ممکن است پایین‌تر برود. این ابهام و تلاطم و به همریختگی وضعیت بورس را به شدت آلوده و دستخوش شوک کرده است.  

شایان آرانی تصریح کرد: یک بحث اصلاح ساختار حاکمیتی بورس از گذشته مطرح بود. قرار بود بورس از ید دولت خارج شود. اینکه دولت و وزیر اقتصاد و داریی تا این حد در ساختار بورس نفوذ داشته باشد. متاسفانه در این راستا اتفاقی نیفتاده است. اخیراً سازمان بورس ۱۰ بند برای اصلاح ساختار بورس مطرح کردند. به نظرم هیچ کدام از این بند‌ها به معضل دولتی بودن و تحت تاثیر دولت قرار گرفتن سازمان بورس نپرداخته بود.

وی افزود: وقتی دولت آنقدر بر مدیریت و نظارت و ساختار بورس تاثیر دارد، موجب می‌شود تا عکس‌العمل‌های بورس نسبت به فعل و انفعالات بازار کند شود.  این مسئله بازار را از حالت سلامتی و شادابی و عکس‌العمل زنده خارج می‌کند. در چنین شرایطی چه توقعی از بورس داریم. نداشتن دورنمای روشن و ابهام نسبت به آینده به دلیل مسائل مروبط به تورم، ارز و برجام یکی از مسائلی است که با آن مواجه هستیم.  مدیران و نظات‌های بورس باید توسط صنف بازار سرمایه مدیریت شود.  

این کارشناس بازار سرمایه گفت: درست است که افزایش مالیات بر بورس تاثیر منفی دارد، اما نباید فراموش کرد که این کل وضعیت اقتصاد کشور است که به علت تورم در شرایط ناپایدار و نوسانی قرار دارد و همه تمرکز کشور باید بر کنترل تورم قرار بگیرد. اگر بخواهید تورم را کاهش دهید، باید کسری بودجه را کاهش داد. برای نیل به این هدف باید دولت را کوچک کرد و از هزینه‌های دولت کاست. نه اینکه دولت همینطور چاق و فربه نگه داشته شود؛ هزینه‌های سنگین به دولت تحمیل شود و دولت فربه‌تر شود. الان دولت سعی می‌کند کسری بودجه را از طریق مالیات تورمی از مردم بگیرد.

وی در پایان تصریح کرد: از طرفی به دنبال سیاست‌هایی از جمله مالیات بر صادرات پتروشیمی‌ها و گرانی نرخ گاز شرکت‌های بورسی رفته است. ریشه اصلی را در معضل تورم می‌دانم و کوچک شدن دولت یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها در این زمینه است که کسری بودجه اش را از بین ببرد. در گذشته درآمد نفتی در سیستم می‌آمد. این مشکلات وجود نداشت. الان که درآمد نفتی ظهور کرده است، این مشکلات خود را نشان می‌دهد.