پرنده زمین‌گیر ونزوئلایی با خدمه ایرانی در آرژانتین

اقتصاد۲۴- سیزده روز بعد از توقیف یک هواپیمای ونزوئلایی در آرژانتین که به ایران منتسب شده است، هنوز دلایل توقیف این هواپیما و وضعیت خدمه آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. ابهام‌ها در مورد وضعیت این هواپیما و خدمه آن در طول هفته گذشته، به تدریج افزایش یافته است. تازه‌ترین اظهارات در این مورد روز گذشته توسط رییس‌جمهور آرژانتین بیان شد که تاکید کرده هواپیمای ونزوئلایی دچار هیچ مشکل و نقض مقرراتی نبوده است. دولت پاراگوئه که از آرژانتین خواسته است تا این هواپیما را توقیف کند، هنوز نتوانسته است دلایل محکمه‌پسندی برای ادعای خود مبنی بر وابستگی یا ارتباط این هواپیما یا خدمه‌اش با نیرو‌های قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ارایه کند. توقیف این هواپیمای باربری بویینگ ۷۴۷ نخستین‌بار توسط آنیبال فرناندز، وزیر اطلاعات آرژانتین در شبکه اجتماعی توییتر اعلام شد.

رسانه‌های آرژانتینی ابتدا اعلام کردند که هواپیمای توقیف‌شده یک هواپیما متعلق به خطوط هوایی ماهان و متعلق به جمهوری اسلامی ایران است. ادعای تعلق این هواپیما به ایران، با چند روز تاخیر توسط سخنگوی هواپیمایی ماهان تکذیب شد. هر چند ابتدا تصور می‌شد که دولت آرژانتین این هواپیما را به دلیل تعلق به یک شرکت ایرانی تحت تحریم‌های امریکا توقیف کرده است، اما در هفته دوم از توقیف هواپیما و ضبط گذرنامه‌های خدمه آن، یک ادعای جدید مطرح شد. ادعای تازه این بود که خلبان هواپیما، غلامرضا قاسمی از اعضای سپاه قدس است. با این حال دلایل دیگری هم برای توقیف این هواپیما عنوان شده است. برخی رسانه‌ها نوشته‌اند که این هواپیما در طول مسیر پرواز خود، مسیر‌های عجیبی را انتخاب کرده است و در بخشی از مسیر تراسپاندر خود را بر خلاف قوانین هوانوردی خاموش کرده است. این هواپیما که از مکزیک به مقصد آرژانتین در حرکت بود، حامل قطعات خودرو بود و قصد داشت به اروگوئه پرواز کند که به دلیل بسته‌بودن آسمان اروگوئه، مجبور به باقی ماندن در آرژانتین می‌شود.

هیچ تخلفی وجود نداشت

آلبرتو فرناندز، رییس‌جمهوری آرژانتین، روز گذشته برای نخستین‌بار در خصوص جنجال توقیف هواپیمای ونزوئلایی سخن گفت و تاکید کرد که در پرونده این هواپیما هیچ تخلفی وجود ندارد. رییس‌جمهور آرژانتین گفت: «این هواپیما یک محموله را از مکزیک برای یک شرکت آرژانتینی منتقل می‌کرد، پنج ایرانی در این پرواز حضور داشتند که هیچ‌یک از آن‌ها تحت تعقیب نیستند و محدودیتی متوجه آن‌ها نیست.» او در ادامه با متهم کردن اپوزیسیون دولت برای سوءاستفاده از این پرونده گفت: «آن‌ها می‌خواستند جنبه تاریکی از یک واقعه نشان بدهند که در واقع تاریک نبود. اپوزیسیون تلاش کرد که از این موضوع با استفاده از یک واقعه دردناک مانند آمیا با محکوم کردن تروریسم، سوءاستفاده کند. این بخشی از جنون است که در سیاست وجود دارد.»

اصرار پاراگوئه

لوماس د سامورا، یک قاضی آرژانتینی که مسوولیت رسیدگی به پرونده را بر عهده دارد، گفته است که درخواست پاراگوئه بر مبنای یک شباهت اسمی بوده است و فردی که پاراگوئه ادعا می‌کند از فرماندهان سپاه قدس ایران است، با فردی که به عنوان خلبان این هواپیما در آرژانتین محصور است، یکی نیستند. فدریکو ویلنا، قاضی فدرال آرژانتینی نیز از وزارت خارجه آرژانتین خواسته است تا از طریق دولت امریکا به گزارش اطلاعاتی در مورد غلامرضا قاسمی، خلبان این پرواز دست پیدا کند. مارک استنلی، سفیر امریکا در آرژانتین گفته است: «با علاقه بسیار تحقیقات پلیس و دستگاه قضایی در خصوص هواپیما و خدمه آن را دنبال و از تلاش‌های مقام‌های آرژانتینی برای روشن کردن وضعیت تشکر می‌کنیم.»

به گفته وزیر اطلاعات آرژانتین از ۱۹ خدمه ونزوئلایی و ایرانی این پرواز، هیچ‌یک در فهرست اینترپل قرار نداشته‌اند. با این حال استبان آکوئینو، وزیر اطلاعات پاراگوئه اصرار دارد که خلبان این هواپیما با سپاه قدس ایران مرتبط است. این وزیر دولت پاراگوئه با خطاب کردن نام نیرو‌های قدس سپاه پاسداران با عنوان «القدس» می‌گوید: «این فرد قطعا به القدس ارتباط دارد. او شباهت ظاهری یا اسمی ندارد.» در واکنش به این اظهارات روز جمعه آنیبال فرناندز، وزیر اطلاعات آرژانتین گفت: «حق دارد هر چه می‌خواهد بگوید... من در مورد حدس و گمان صحبت نمی‌کنم.» استبان آکویینو، رییس سازمان اطلاعات پاراگوئه به خبرگزاری فرانسه گفت غلامرضا قاسمی فقط با یک عضو سپاه قدس تشابه اسمی ندارد بلکه او همان فرد ادعایی در این سازمان است. اما آقای فرناندز گفت «ما به روند قانونی پایبند هستیم و طبق اسناد رسمی، طبق تمام پایگاه‌های اطلاعاتی، هیچ رابطه خاصی با سازمان‌های تروریستی وجود ندارد.»

شباهت احتمالی اسمی

برخی رسانه‌ها گمانه‌زنی کرده‌اند که دولت پاراگوئه نام این خلبان ایرانی را با نام مدیرعامل پیشین هواپیمایی قشم‌ایر، حسن قاسمی اشتباه گرفته‌اند. بی‌بی‌سی فارسی می‌نویسد: «درز این نکته که اداره اتباع خارجی فردی را که در آرژانتین است ۱۰ سال جوان‌تر از مدیرعامل فارس ایر قشم یافته، باعث سروصدای بیشتری شد هرچند که اصالت گذرنامه تایید شد. آیا او را با هم‌فامیلی‌اش، مدیرعامل قشم‌ایر که شش سال جوان‌تر است، اشتباه گرفتند؟ قشم‌ایر و فارس‌ایرقشم دو شرکت مختلفند.» دولت ایالات متحده امریکا، خطوط هوایی فارس ایر قشم و دو هواپیمای متعلق به آن را با این ادعا که وابسته به هواپیمایی ماهان است و در انتقال پرسنل و تجهیزات به سوریه نقش دارد، تحریم کرده است. با این حال هیچ‌یک از مدیران این شرکت هوایی در فهرست تحریم‌های امریکا نیستند.

بیشتر بخوانید: ایران و آمریکا از توافق دور و دورتر می‌شوند

به نظر می‌رسد خلبان غلامرضا قاسمی که در پرواز بویینگ هواپیمایی کونویاسا ونزوئلا حضور داشت، یک خلبان کهنه‌کار ایرانی است که در گذشته نیز مسوولیت مدیریت خطوط هوایی را در ایران بر عهده داشت. او پیش از واگذاری هواپیمایی نفت متعلق به صندوق بازنشستگی صنعت ملی نفت، مدیرعامل این شرکت بود که بعدا به هواپیمایی کارون تغییر نام داد و سال ۱۳۹۸ به بخش خصوصی واگذار شد. با این حال رسانه‌های آرژانتینی مدعی شده‌اند که غلامرضا قاسمی، مدیرعامل هواپیمایی «فارس ایر قشم» بوده است. دولت پاراگوئه، غلامرضا قاسمی را مدیرعامل ماهان معرفی کرده است. با این حال در فهرست مدیران این دو شرکت هوایی، نام غلامرضا قاسمی به چشم نمی‌خورد و نزدیک‌ترین نام مشابه به او، کاپیتان حسن قاسمی است که پیش از این مدیرعامل قشم‌ایر بود که زمستان گذشته جای خود را به رامین حمزه داد.

تکذیب با تاخیر

هر چند نخستین اخبار مربوط به توقیف هواپیمای باربری بویینگ ۷۴۷ هواپیمای کونویا، دوشنبه ۱۶ خردادماه منتشر شده‌بود، اما نخستین واکنش از سوی یک مقام ایرانی به این موضوع، ۲۲ خرداد ماه منتشر شد. امیرحسین ذوالانواری، مدیر روابط عمومی شرکت هواپیمایی ماهان در گفتگو با مهر اظهار کرد: «مالکیت بویینگ ۷۴۷ توقیف شده در آرژانتین هیچ ارتباطی با هواپیمایی ماهان ندارد.» وی با رد خبر مربوط به توقیف هواپیمایی ماهان که در اجاره شرکت دولتی ونزوئلا قرار دارد، افزود: «مالکیت این هواپیما یک سال است که واگذار شده و این هواپیما به شرکت ونزوئلایی فروخته شده و در اجاره شرکت هواپیمایی نبوده است.» مقام مسوول در ماهان‌ایر یادآور شد: «یک سال است که از زمان فروش این هواپیما به شرکت ونزوئلایی می‌گذرد و توقیف این هواپیما با نام هواپیمایی ماهان اهداف سیاسی دارد.» وی خاطرنشان کرد: «خدمه این هواپیما در اختیار شرکت هواپیمایی ونزوئلایی بوده و هیچ ارتباطی با هواپیمایی ماهان ندارند.» بر اساس گزارش‌ها این هواپیما با نشان خطوط هوایی دولتی کونویاسای ونزوئلا پرواز می‌کرد.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران هم در نشست خبری هفته گذشته خود بر همین نکته تاکید کرد و گفت که هیچ‌یک از هواپیما‌های متعلق به جمهوری اسلامی ایران توقیف نشده است و هواپیمای توقیف‌شده، یک سال پیش به ونزوئلا فروخته شده است.

بیشتر بخوانید: برجامی که مرده و دولتی که جرات دفن آن را ندارد

وی گفته بود: «هیچ هواپیمایی از ایران متعلق به شرکت‌های ایران در هیچ کجایی چنین اتفاقی برای آن نیفتاده است. این چند هفته اخیر مدام پر از خبرسازی و عملیات روانی است و برخی اظهارات برای ایجاد حس ناامنی است. براساس اعلام ماهان این هواپیما به ونزوئلا فروخته شد و خدمه آن هم ایرانیِ تنها نیستند و اتباع کشور‌های دیگر هم هستند.» مقام‌های امنیتی آرژانتین، گذرنامه‌های ۵ خدمه ایرانی این هواپیما را توقیف کرده‌اند و هفته گذشته ضمن هجوم به هتل محل اقامت آن‌ها در بوینوس آیرس، وسایل شخصی آن‌ها را توقیف و بازرسی کردند. سخنگوی وزارت خارجه، توضیحی در مورد اقدامات دستگاه دیپلماسی برای پیگیری سرنوشت اتباع ایرانی که در پی توقیف این پرواز در آرژانتین گرفتار شده‌اند، نداده است.

قدردانی اسراییل از اقدام آرژانتین

سفارت اسراییل در بوینوس آیرس، هفته گذشته با انتشار بیانیه‌ای در مورد پرونده هواپیمای توقیف‌شده توسط دولت آرژانتین در فرودگاه اسی‌سا در بوینوس‌آیرس، ابراز نگرانی کرده بود. در این بیانیه آمده‌بود: «… [رژیم]اسراییل به شکل ویژه نسبت به فعالیت‌های خطوط هوایی ماهان و فارس ایر قشم در امریکای لاتین، نگران است. این کمپانی‌ها خودشان را برای قاچاق اسلحه و افراد و تجهیزاتی برای نیرو‌های قدس که توسط ایالات متحده امریکا به دلیل مشارکت در فعالیت‌های تروریستی تحریم شده است، وقف کرده‌اند.»

سفارت اسراییل با تکرار اتهام‌زنی‌های واهی ضدایرانی در مورد پرونده‌های مشکوک انفجار آمیا و سفارت اسراییل در بوینوس آیرس در دهه ۱۹۹۰ میلادی نوشته است: «از آنجا که جمهوری آرژانتین قربانی دو حمله تروریستی با پشتیبانی ایران بوده است، … [رژیم]اسراییل باور دارد که موضع‌گیری قاطع آرژانتین پیام مهمی را به تهران می‌رساند که از خاک آرژانتین یا هر کشور دیگری در منطقه برای اقدامات مشابه استفاده نکند.» در این بیانیه ادامه داده است: «… [رژیم]اسراییل علاقه‌مند است که قدردانی خود را برای اقدام فوری، موثر و قاطع نیرو‌های امنیتی آرژانتین جهت شناسایی تهدید بالقوه این هواپیما بر اساس تحریم‌هایی که علیه آن وجود دارد، اعلام کند.»