بحران در روابط مسکو و تل‌آویو عمیق‌تر می‌شود

اقتصاد۲۴- بحران در روابط مسکو و تل‌آویو وارد فاز جدید شده است. بعد از آنکه وزارت دادگستری روسیه دستور انحلال و توقف فعالیت‌های آژانس یهود در روسیه را صادر کرد، حالا تل‌آویو قصد دارد اقدامات متقابلی علیه روسیه انجام دهد. اسراییلی‌ها می‌گویند اقدام روسیه برای تحت فشار گذاشتن آژانس یهود یک اقدام تلافی‌جویانه سیاسی در برابر حمایت‌های اسراییل از اوکراین در مقابل تهاجم نظامی روسیه است. اما روس‌ها اقدام خود را یک اقدام قضایی معرفی می‌کنند و تاکید دارند که تاکنون چندین‌بار آژانس یهود در روسیه را به خاطر عدم رعایت حریم خصوصی شهروندان روسیه جریمه کرده است.

بسیاری از کارشناسان و رسانه‌های اسراییلی می‌گویند که هنوز کسی در اسراییل نمی‌داند که این اقدام تند و ستیزه‌جویانه از سوی روسیه دقیقا چه دلیلی دارد. به گفته وزارت دادگستری روسیه دلیل حکم اخیر برای توقف فعالیت‌های آژانس یهود تجسس و جمع‌آوری غیرقانونی اطلاعات شخصی شهروندان روسیه است. در حالی که برخی مقام‌های اسراییلی از واکنش قاطع در مقابل روسیه و اقدامات تقابلی سخن می‌گویند، کارشناسان اسراییلی معتقدند که تل‌آویو توان چندانی برای وارد شدن به یک رویارویی تمام‌عیار سیاسی با روسیه ندارد، به خصوص که در مسائلی مانند پرونده هسته‌ای ایران و حملات هوایی به سوریه، به شدت به دوستی و تایید روسیه نیازمند است.

دولت روسیه چند هفته پیش در نامه‌ای به آژانس یهود خواسته بود به علت فعالیت‌های غیرقانونی، اقدامات خود را در روسیه متوقف کند. پنجشنبه هفته گذشته وزارت دادگستری روسیه رسما به آژانس یهود اعلام کرد که باید دفاتر خود را منحل و تمامی فعالیت‌هایش را متوقف کند. آژانس یهود نسبت به این حکم فرجام‌خواهی کرده و قرار است که پنجشنبه این هفته جلسه استماع برای رسیدگی به این فرجام‌خواهی برگزار شود. آژانس یهود یک موسسه مذهبی است که از دهه ۱۹۲۰ با هدف ترغیب و وادار کردن یهودیان جهان برای مهاجرت به فلسطین فعالیت می‌کند. به روایت رسانه‌های اسراییل در طول سال‌های اخیر دولت روسیه نه تنها تمایلی به اعزام مهاجر به اسراییل نشان نمی‌داد، بلکه به صورت فعالانه برای بازگرداندن مهاجران روس‌تبار در سرزمین‌های فلسطینی تلاش می‌کرد.

بیشتر بخوانید: نگاهی به شطرنج پیچیده مذاکرات احیای برجام

یک مقام ارشد اسراییلی به شبکه ۱۳ تلویزیون اسراییل گفته است که از نظر تل‌آویو، مساله آژانس یهود بر‌خلاف ادعای روسیه یک مساله قضایی نیست، بلکه یک مساله سیاسی است و در واقع واکنش مسکو به مواضع تل‌آویو در‌خصوص تهاجم به اوکراین تلقی می‌شود. اسراییل در روز‌های ابتدایی تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، تلاش کرد تا موضعی بی‌طرفانه درقبال این مساله اتخاذ کند. در همان روز‌های ابتدایی نفتالی بنت، نخست‌وزیر وقت و یاییر لاپید، وزیر خارجه به روسیه سفر و در دیدار با ولادیمیر پوتین در مورد منافع مشترک گفتگو کردند. اسراییل در هفته‌های ابتدایی از ابتکار‌هایی برای میانجیگری بین روسیه و اوکراین سخن می‌گفت، اما فشار امریکا به متحدانش از‌جمله اسراییل برای موضع‌گیری صریح در جنگ اوکراین، باعث شد که اسراییلی‌ها به تدریج مجبور به اظهارنظر‌های ضد‌روسی شوند که روابط مسکو و تل‌آویو را به شدت بحرانی کرد. در ماه‌های اخیر با سقوط دولت بنت و روی کار آمدن یاییر لاپید، روابط به تدریج سردتر شده و به نظر می‌رسد که مسکو دل چندان خوشی نسبت به سیاست‌های لاپید ندارد.

یاییر لاپید، نخست‌وزیر رژیم اسراییل روز یکشنبه در واکنش به تحولات اخیر در رابطه با مسکو تاکید کرد که انحلال آژانس یهود در روسیه یک «واقعه بزرگ» در رابطه دو دولت است و به شدت بر رابطه دیپلماتیک میان مسکو و تل‌آویو تاثیر می‌گذارد. وی گفت: «روابط با روسیه برای ما بسیار مهم است. اما جامعه یهودیان در روسیه بسیار بزرگ و مهم است و در هر گفت‌وگوی دیپلماتیکی با دولت مسکو مورد بحث قرار می‌گیرد.» برخی مقام‌های اسراییل گفته‌اند که با توجه به توفیق‌های اسحاق هرتزوگ، رییس این رژیم در حل و فصل اختلافات با ترکیه و لهستان در ماه‌های گذشته، بهتر است که او برای رایزنی با مسکو وارد عمل شود.

اقدامات تقابلی اسراییل

به نوشته جروزالم پست، اسراییل چند اقدام تقابلی در برابر تحولات اخیر در‌نظر گرفته است که شامل تاخیر در فرآیند واگذاری مالکیت باغ الکساندر در قدس اشغالی به دولت روسیه، افزایش اقدامات برای حمایت از اوکراین در جنگ با روسیه و در گام آخر فراخواندن احتمالی الکساندر بن-زاوی سفیر رژیم اسراییل در روسیه خواهد بود. باغ الکساندر، ملکی است که کنسول روسیه در قرن نوزدهم در سرزمین فلسطین خریدار کرد و بعد‌ها بعد از اشغال سرزمین فلسطین تحت حاکمیت رژیم تازه تاسیس اسراییل در آمد.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر پیشین اسراییل در معامله‌ای برای آزادی نعمه ایسسخار، شهروند امریکایی-اسراییلی که توسط روسیه به حبس محکوم شده بود، به ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه وعده داده بود که مالکیت این باغ به روسیه بازگردانده شود. نعمه ایسسخار، سال ۲۰۱۹ به دلیل به همراه داشتن مقداری حشیش و ماریجوانا در فرودگاه مسکو بازداشت و در دادگاه روسی به ۷ سال و نیم حبس محکوم شده بود. بعد از گذشت نزدیک به سه سال، دولت اسراییل به‌رغم آزادی ایسسخار و بازگشت او به اسراییل، هنوز به وعده خود به روسیه عمل نکرده است.

تعویق چندباره سفر هیات اسراییلی به مسکو

یکشنبه هفته جاری قرار بود یک هیات بلندپایه اسراییلی به مسکو سفر کند تا با مقام‌های روسیه درخصوص تصمیم به توقف فعالیت‌های آژانس یهود در خاک روسیه مذاکره کنند، اما رسانه‌های اسراییلی خبر داده‌اند که این سفر به دلیل عدم صدور ویزا از سوی سفارت روسیه برای چندمین‌بار به تاخیر افتاده است. این هیات که از سوی یاییر لاپید، نخست‌وزیر و وزیر خارجه اسراییل مامور مذاکره با مسکو شده‌اند شامل نماینده دفتر نخست‌وزیر، نمایندگان شورای امنیت ملی، وزارت خارجه، وزارت دادگستری و وزارت مهاجرت و جذب هستند که قرار است تحت ریاست آلون اوشپیز، دبیرکل وزارت خارجه به روسیه سفر کنند. به نوشته رسانه‌های اسراییلی این هیات همچنان منتظر دریافت ویزا برای سفر به روسیه است. مشخص نیست که سفر این هیات اسراییلی تا پیش از جلسه رسیدگی روز پنجشنبه به پرونده آژانس یهود میسر می‌شود یا نه.

مقام اسراییلی: نمی‌دانیم روسیه دقیقا چه می‌خواهد

به گزارش یدیعوت آحرونوت، روز یکشنبه یاییر لاپید، نخست‌وزیر رژیم اسراییل جلسه اضطراری هیات دولت تشکیل داد تا موضوع توقف فعالیت آژانس یهود را در روسیه بررسی کند. منابع آگاه گفته‌اند که در این جلسه دو وزیر کابینه از میان مهاجران یهودی از اتحاد جماهیر شوروی سابق، یعنی زئف الکین اوکراینی‌تبار و آویگدور لیبرمن مولداوی‌تبار و روس‌زبان، از نخست‌وزیر خواسته‌اند که قاطعانه در مقابل مسکو ایستادگی کنند. الکین که اصالت اوکراینی دارد و در شهر خارکیف متولد شده که این روز‌ها شاهد تهاجم نظامی روسیه است، از دولت خواسته است تا در اقدامی متقابل مرکز فرهنگی روسیه در تل‌آویو را تعطیل کند. صهیونیست‌های تندرو، مرکز فرهنگی روسیه را به تلاش نظام‌مند برای بازگرداندن مهاجران یهودی روس از اسراییل به کشورشان متهم می‌کنند. به گفته منابع اسراییلی یکی از مسائلی که در جلسه اضطراری کابینه مورد بحث قرار گرفت، درخواست ولادیمیر پوتین برای بازگرداندن مالکیت باغ سفارت روسیه در قدس اشغالی به روس‌هاست. با این حال یک منبع که با یدیعوت آحرونوت مصاحبه کرده است، می‌گوید: «ما هنوز نمی‌دانیم که روسیه دقیقا چه می‌خواهد.»

کارشناسان اسراییلی: مجبور به خویشتنداری هستیم

یعقوب امیدرور، مشاور پیشین امنیت ملی دولت اسراییل در گفتگو با هاآرتص این بحران را یک آزمایش دیپلماتیک می‌خواند و می‌گوید: «من نمی‌دانم آن‌ها چرا این کار را کرده‌اند و فکر نمی‌کنم کس دیگری هم بداند، اما احتمالا این اقدام به مشکلاتی بین ما و روس‌ها مربوط است و این اقدام به معنای پیامی برای ماست که آن‌ها اقدامات ما را نمی‌پسندند. من فکر می‌کنم ما نباید دست‌مان روی ماشه باشد. باید راهکاری پیدا کنیم که باعث سوءبرداشت و قطع ارتباط میان ما و روس‌ها نشود. اگر وضع بد و بدتر شود، اسراییل می‌تواند تصمیم به برداشتن گام‌های محکم‌تر بگیرد، اما باید در مورد برداشتن هر گامی مراقب باشیم تا شکاف بین دو طرف عمیق‌تر و اوضاع بدتر از این نشود.»

بیشتر بخوانید: دیگر بوی الرحمن برجام بلند شده است

چاک فریلیش، معاون پیشین مشاور امنیت ملی به هاآرتص می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم که توانایی وارد شدن به یک جنگ دیپلماتیک با روسیه داشته باشیم، مجبوریم که خویشتنداری نشان دهیم. روابط با روسیه برای اسراییل حیاتی است. شاید مهم‌ترین مساله مهاجرت باشد، اما منافع استراتژیک ما مانند پرواز آزادانه در آسمان سوریه و مساله هسته‌ای ایران هم که روسیه در آن نقش حیاتی بازی می‌کند، وجود دارند. ما باید با دقت با این مساله برخورد کنیم.»

روسیه به چند سازمان اسراییلی دیگر هشدار توقف فعالیت داد

روزنامه جروزالم پست، در گزارشی اختصاصی خبر داد که چند سازمان یهودی در روسیه نامه‌های تهدیدآمیزی از وزارت دادگستری این کشور در رابطه با کار خود مشابه نامه ارسال شده به «آژانس یهود» در اوایل ماه میلادی جاری دریافت کرده‌اند. به گزارش همشهری آنلاین، جروزالم پست افزود دریافته که چند سازمان فعال در روسیه در وضعیت مشابهی با آژانس یهود هستند که نامه‌ای از دولت روسیه دریافت کرده مبنی بر اینکه ممکن است این سازمان به عنوان یک عامل خارجی درنظر گرفته شود که می‌تواند منجر به تعطیلی اجباری آن شود. طبق این گزارش، یکی از این سازمان‌ها به درخواست این رسانه برای اظهارنظر پاسخ داده و بیانیه‌ای را ارسال کرده و مدعی شده که هیچ تغییری در کار آن در روسیه ایجاد نشده است. با این حال، جروزالم پست نوشته مطلع است که این سازمان‌ها که عمدتا با سرمایه‌های امریکایی یا اسراییلی فعالیت می‌کنند، تصمیم گرفته‌اند فعالیت خود را کاهش دهند و فقط به کار‌های ضروری یا فوری بپردازند.

براساس گزارش جروزالم پست، سازمان‌های یهودی که محلی محسوب می‌شوند و هیچ‌گونه کمک مالی یا نفوذ خارجی در آن‌ها دخیل نیست، نامه‌های مشابهی دریافت نکرده‌اند و می‌توانند آزادانه فعالیت کنند، اگرچه بسیاری از آن‌ها ترجیح می‌دهند که فعالیت عمومی بسیار کمی داشته باشند. به نوشته این روزنامه، منابع روسی-یهودی روز دوشنبه توضیح دادند که آژانس یهود در روسیه سال‌هاست که تحت نظارت بسیار دقیق قرار دارد. یکی از منابع شرکت‌کننده در یکی از کنفرانس‌های آژانس یهود گفت: به یاد دارم که حدود ۷ سال پیش در کنفرانسی در روسیه شرکت کردم که توسط سرویس امنیت فدرال فدراسیون روسیه (FSB RF) تعطیل شد. در واقع عوامل سرویس امنیت فدرال روسیه شرکت‌کنندگان اسراییلی کنفرانس را در پرواز خود به اسراییل (سرزمین‌های اشغالی) همراهی کردند.

منبع: اعتماد