بیم و امید‌ها برای احیای برجام

اقتصاد۲۴- خبر‌ها و تحلیل‌های رسانه‌ای در کنار پیام‌های دیپلمات‌های ایرانی و غربی از نزدیک شدن مواضع ایران و آمریکا و در نتیجه نوعی خوشبینی توام با احتیاط نسبت به اعلام پایان موفقیت آمیز مذاکرات و احیای توافق هسته‌ای حکایت دارد. دو طرف با درک اهمیت گفتگو‌ها و بدون جایگزین بودن برجام می‌کوشند با ابزار دیپلماسی به عنوان مسیری با کمترین هزینه و بیشترین منفعت امتیازات مورد نظر خود را بدست آورند تا با تکیه بر نوع قرائت خود از مذاکرات در مسیر اقناع مخالفان داخلی و حفظ پایگاه حامیان خود ندای کامیابی سر دهند. اگرچه به دلیل تجربه پیشین به بن بست رسیدن مذاکرات در اوج خوشبینی‌ها نسبت به حصول توافق نمی‌توان با قاطعیت از امضای توافق در شرایط کنونی سخن گفت، اما به نظر می‌رسد ابتکار اروپایی‌ها برای نزدیک کردن مواضع دو طرف در زمینه غلبه بر چالش ها، ترمیم اختلاف نظر‌ها برای اتخاذ تصمیمات مهم و چشم پوشی از برخی خواسته‌هایی که پیشتر شرط لازم دو کشور برای انعقاد هرگونه توافقی محسوب می‌شد موفقیت‌هایی به همراه داشته است. امری که می‌تواند یکی از طولانی‌ترین مذاکرات تنش زدایی و منع اشاعه هسته‌ای با سابقه دو دهه مذاکرات بی وقفه را بدون وارد شدن طرف‌ها به مسیر برخورد نظامی با پیامد‌هایی فاجعه بار برای منطقه و جهان به سرمنزل مقصود برساند.

مسئله حائز اهمیت برای ایران در شرایط کنونی این است که دولت آمریکا و اتحادیه اروپا تا چه میزان به وعده‌های خود مبنی بر انتفاع ایران از مزایای برجام، برداشته شدن محدودیت‌ها بر تجارت خارجی و پایبندی به اصول یک توافق پایدار در قالب برداشتن گام‌های عملی برای لغو تحریم‌ها به خصوص در حوزه‌های بانکی و نفتی به عنوان ضمانت توافق جامه عمل خواهند پوشاند.

برخلاف تبلیغات مخالفان با توجه به اهمیت توافق برجام به عنوان نقطه‌ای کانونی در حوزه روابط خارجی ایران، اساسا مناسبات میان ایران و غرب در کنشگری پیرامون حل معادله اتمی را باید در دوری و نزدیکی نسبت به برجام مورد سنجش قرار داد. چنانکه به نظر می‌رسد دولت سیزدهم نیز در حال احیای همان توافق سال ۲۰۱۵میلادی است.

بیشتر بخوانید: سه دلیلی که ایران بر شروط خود برای احیای برجام پافشاری می‌کند

احیای برجام در وضعیت آشوبناک کنونی حوزه روابط بین‌الملل و نظم نوین جهانی برای ایران، آمریکا، اروپا، خاورمیانه و رژیم منع اشاعه هسته بازی برد – برد محسوب می‌شود. برد برای آمریکا، زیرا بایدن توافق هسته‌ای با ایران را دستاوردی دیپلماتیک در سبد خالی دستاورد‌های سیاست خارجی خود می‌داند که در آستانه انتخابات میان دوره‌ای کنگره می‌تواند آن را به قیمت گزافی به مردم خسته از جنگ‌های بی‌پایان ایالات متحده در خاورمیانه بفروشد به خصوص که به نظر می‌رسد ایران از خواسته خود مبنی بر خروج سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی خارجی آمریکا چشم پوشی کرده است مسئله‌ای که می‌تواند میدان مانوری برای بایدن در برابر مخالفان خود باشد.

در کنار آن با بازگشت نظارت‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران پیشبرد برنامه هسته خود را متوقف خواهد کرد و به نظارت‌های گسترده آژانس تن خواهد داد، در کنار آن ورود نفت ایران به بازار انرژی جهانی در ایجاد تعادل بازار و کاهش قیمت‌ها نقش ایفا خواهد کرد مسئله‌ای که به ضرر متحد ایران یعنی روسیه خواهد بود کشوری که به دلیل تحریم‌های گسترده سعی دارد با ارائه تخفیف‌های حداکثری سهم ایران در بازار‌های نفتی آسیا را تصاحب کند.

برجام برای ایران، اما با بیم و امید‌های زیادی همراه است. امید برای بهبود وضعیت آشفته اقتصادی و مهار تورم افسارگسیخته‌ای که قدرت خرید طبقات متوسط را تضعیف و سفره طبقات پایین را خالی‌تر از همیشه کرده است. امید برای عادی شدن چرخه نقل و انتقال پول، تکنولوژی و ورود سرمایه خارجی به کشور در شرایطی که فشار تحریم‌ها و سوء مدیریت داخلی دهه نود را به دهه‌ای از دست رفته برای اقتصاد ایران تبدیل کرده است. امید به خارج شدن کامل از وضعیت استثنایی در صحنه بین المللی که می‌تواند در نبرد روایت‌ها از ایران به عنوان کشوری مخل نظم و امنیت جهانی و در ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد برچسب زدایی کند.

امید به تحقق بیش از بیش حکمرانی خوب برای دولتی گرفتار در انواع بحران‌های داخلی و خارجی، افزایش سرمایه اجتماعی، مشروعیت و کاهش شکاف دولت – ملت.

اما برجام روایت بیم را نیز همراه خود خواهد داشت. بیم از موقتی بودن آرامش و خطر تکرار تاریخ با خروج دوباره آمریکا از توافق و جمهوری خواهانی که برای نابودی هر نوع توافقی در آینده نزدیک خط و نشان می‌کشند. بیم از حفظ ساختار تحریم‌ها با عنوان‌های حقوق بشری، تروریسم و مسائل منطقه‌ای و در نهایت بیم از دست دادن چندباره فرصت گذر از اقتصاد وابسته به درآمد‌های نفتی.

هرچه باشد برجام همچنان در سپهر سیاست خارجی و داخلی ایران در زمینه نوع تعامل با جهان و شکل دادن به قطب بندی‌های درون کشور ایفاگر نقشی کلیدی خواهد بود. توافقی که می‌تواند به فعال شدن دوباره روایت‌ها از برجام در قالب دوگانه سازش و مقاومت، وادادگی و ایستادگی، دلاوری و دلواپسی شکل دهد و آن‌ها را بر بستر قرائت‌های ایدئولوژیک فرمول بندی کند.

منبع: دیپلماسی ایرانی