برای احیای برجام فاصله میلی‌متری است یا چند هفته‌ای؟

اقتصاد۲۴- گمانه‌زنی‌ها در مورد زمان به سرانجام رسیدن مذاکرات احیای برجام همچنان ادامه دارد. در‌حالی‌که مقام‌های ایران و امریکا اطلاعات ناچیزی از وضعیت گفتگو‌ها به رسانه‌ها می‌دهند، یک رسانه منتسب به نهاد‌های تصمیم‌ساز در جمهوری اسلامی ایران گزارش داده است که بررسی پاسخ‌های امریکا در مورد ملاحظات ایران «حداقل تا پایان هفته جاری» به طول می‌انجامد، هرچند سخنگوی وزارت امور خارجه ساعاتی بعد گفت نمی‌توان زمانی قطعی برای پاسخ ایران اعلام کرد. همزمان جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید که فاصله تا پایان مذاکرات «میلیمتری» است. اظهارات دیروز بورل متفاوت از اظهارات هفته گذشته او بود که گفته‌بود اختلافات باقی‌مانده ممکن است توافق را از بین ببرد. این اظهارنظر‌ها در شرایطی بیان می‌شوند که مقام‌های اسراییل به شکل فشرده در حال رایزنی برای منصرف کردن ایالات متحده امریکا از بازگشت به توافق هسته‌ای هستند. بعد از ایال حولاتا، مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر اسراییل و بنی گانتز، وزیر جنگ که در سفر به امریکا با مشاور امنیت ملی رییس‌جمهور امریکا، جیک سولیوان دیدار و گفتگو کردند، حالا نوبت به دیوید بارنیا، رییس موساد رسیده است که در سفر به امریکا در جلسه غیرعلنی محرمانه کمیته‌های اطلاعات سنا و مجلس نمایندگان امریکا شرکت کند. همزمان به گزارش فارس به نقل از اسراییل هیوم، قرار است به زودی تماسی میان یاییر لاپید، نخست‌وزیر رژیم اسراییل و جو بایدن رییس‌جمهور امریکا برقرار شود.

حداقل آخر هفته

نور نیوز، رسانه‌ای که نزدیک به شورای عالی امنیت ملی معرفی می‌شود با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توییتر با عنوان اختصاصی نوشته است: «بررسی دقیق پاسخ‌های امریکا به محور‌های اصلاحی ایران در خصوص ایده‌های هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی همچنان در سطوح کارشناسی در جریان است و این روند حداقل تا پایان هفته جاری ادامه خواهد داشت.» با این حال، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که نمی‌توان زمان قطعی برای اعلام ملاحظات ایران اعلام کرد. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه در مورد پاسخ به سوالی در مورد اینکه جمهوری اسلامی ایران چه زمانی پاسخ امریکایی‌ها را ارسال خواهد، گفت: «موضوع پاسخ طرف امریکایی در جلسات تخصصی و کارشناسی در حال بررسی است.» وی تصریح کرد: «زمان مشخصی را نمی‌توانم اعلام کنم برای اینکه بگویم چه زمانی پاسخ ایران داده خواهد شد، اما در اولین فرصتی که جمع‌بندی شکل بگیرد و جزییات بررسی شود این پاسخ داده خواهد شد.»

ایالات متحده امریکا چهارشنبه هفته گذشته پاسخ‌های خود را به پیشنهاد‌های اصلاحی ایران برای متن پیش‌نویس توافق که توسط اتحادیه اروپا آماده شده‌بود ارایه کرد. بر اساس گزارش نور نیوز، دست‌کم جمعه ۱۱ شهریور ماه ایران ملاحظات خود را در مورد این پاسخ ارایه خواهد داد. ایران و امریکا هر دو مدعی شده‌اند که عقب‌نشینی‌های طرف مقابل در خواسته‌هایش توافق را نزدیک‌تر کرده است. به‌رغم خوش‌بینی‌ها در مورد نزدیک بودن توافق میان ایران و امریکا برای یک توافق احتمالی، پایگاه خبری بلومبرگ روز شنبه به نقل از یک منبع مطلع مدعی شد که همچنان ممکن است هفته‌ها تا رسیدن به نتیجه نهایی مانده‌باشد. این رسانه امریکایی نوشت: «ایالات متحده و ایران بر سر جزییات کلیدی یک توافق قریب‌الوقوع برای احیای توافق هسته‌ای باهم اختلاف دارند و ممکن است چند هفته برای حل اختلافات‌شان زمان نیاز باشد.» مشخص نیست که بعد از بررسی پاسخ امریکا، آیا بار دیگر ایران ملاحظاتی را ارایه خواهد کرد یا نه. پیش از این گفته شده بود که بعد از ارایه پاسخ‌های امریکا قرار است مذاکره‌کنندگان ایران، امریکا و ۱+۴ بار دیگر برای رایزنی و مذاکرات کارشناسی به وین برگردند، اما این موضوع تا زمان اعلام تصمیم ایران در خصوص پاسخ‌های امریکا قطعی نخواهد شد.

جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی در شورای امنیت ملی امریکا گفت امروز ما به توافق با ایران نسبت به دو هفته پیش نزدیک‌تر هستیم. به گزارش فارس، وی در ادامه گفت: «ما پاسخ خود را ارایه داده و امیداریم که نتیجه مثبتی حاصل شود، چون در صورت دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای حل مشکلات در منطقه سخت خواهد شد.» کربی اضافه کرد: «بایدن همچنان معتقد است که دیپلماسی و بازگشت به توافق هسته‌ای، بهترین راه بوده و در راستای آن تلاش خواهیم کرد.»

ادامه تماس‌ها با واسطه‌های منطقه‌ای برجامی

وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در طول روز‌های گذشته به تماس‌های خود با واسطه‌های منطقه‌ای مذاکرات هسته‌ای ادامه دادند. روز گذشته حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، با بدر بن حمد بوسعیدی، وزیر خارجه سلطنت عمان تلفنی گفتگو کرد. براساس اعلام وزارت خارجه عمان، موضوع این گفتگو مسائل مرتبط با مناسبات دوجانبه و «استمرار تلاش‌های جدی برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود.

شنبه شب نیز علی باقری، معاون سیاسی وزیر امورخارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات احیای برجام با همتای قطری خود محمد بن عبدالعزیز الخلیفی، دیدار و گفتگو کرد. گفته می‌شود که قطر و عمان در برخی از مسائل مرتبط با مذاکرات احیای برجام از جمله تبادل زندانیان میان ایران و امریکا و همچنین آزاد شدن دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در برخی از کشور‌ها مانند کره جنوبی میان ایران و امریکا وساطت و تبادل پیام می‌کنند.

از سرگیری مذاکرات بعد از تابستان مشکل است

جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مصاحبه با روزنامه اتریشی کرونن سایتونگ گفته است: «من پاسخ را از ایالات متحده دریافت کردم. اکنون بر عهده ایران است که به آن‌ها پاسخ دهد. ما به لحظه حساسی رسیده‌ایم. من خوشبین هستم، این آخرین میلی‌متر (برای احیای توافق) است. این توافق دنیا را کمی امن‌تر می‌کند.» با این حال این لحن خوش‌بینانه در مصاحبه دیگری که هفته گذشته بورل با یک رسانه اسپانیایی انجام داده بود کمتر به چشم می‌آمد. در مصاحبه‌ای که چهارشنبه هفته گذشته همزمان با پاسخ ایالات متحده امریکا به ملاحظات ایران در خصوص پیش‌نویس اروپایی توافق احیای برجام منتشر شد آمده است: «فکر نمی‌کنم فرصتی برای مذاکرات بسیار بیشتر وجود داشته باشد.»
به گزارش انتخاب بورل در مصاحبه با خبرگزاری اسپانیایی افه افزود: «من کسی نیستم که ضرب‌الاجل‌های موقت تعیین کند. اما من می‌دانم که پس از تابستان، از سرگیری مجدد مذاکرات بسیار دشوار خواهد بود.»

بیشتر بخوانید: جزئیات پیش نویس احیای برجام؛ ۱۶۵ روز در ۴ مرحله

مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصریح کرد: «چند روز فرصت داریم زیرا پس از پایان تابستان وارد یک‌سری تحولات سیاسی دیگر خواهیم شد.» بورل توضیح داد که طرفین قبلا در مورد «بخش بسیار مهم» برای بازگشت به برجام توافق کرده‌اند، اما گفت که مسائل باقی‌مانده می‌تواند توافق نهایی را از بین ببرد. او تاکید کرد که این پیمان «راه‌حل همه‌چیز نیست»، اما «اگر ایران یک قدرت هسته‌ای نیست، به لطف آن توافق است.» بورل گفت: «آنچه مشهود است، این است که این توافق همه مشکلات را حل نخواهد کرد. ایران نه تنها به خاطر برنامه هسته‌ای خود بلکه به دلایل متعدد دیگر منطقه را نگران می‌کند.» بورل افزود که دستیابی به توافق در حال حاضر می‌تواند به نفع همه طرف‌های درگیر باشد، زیرا به ایران اجازه می‌دهد به بازار بین‌المللی نفت بازگردد و به عرضه‌کننده جدید برای اروپایی‌ها تبدیل شود.

سومین سفر اسراییلی به واشنگتن

در ادامه تلاش‌های رژیم اسراییل برای ممانعت از بازگشت ایالات متحده امریکا به برجام، داوید بارنیا، سومین مقام ارشد اسراییلی خواهد بود که در روز‌های آینده به واشنگتن سفر می‌کند. پیش از این ایال حولاتا، مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر اسراییل و بنی گانتز، وزیر جنگ این رژیم به واشنگتن سفر کرده بودند و با مقام‌های دولت ایالات متحده امریکا در خصوص مذاکرات احیای برجام رایزنی کردند.

با این حال سفر بارنیا، رییس موساد، با سفر‌های دیگر متفاوت است، چرا که او به جای دیدار با مقام‌های دولت قرار است با نمایندگان مجلس نمایندگان و سنای امریکا دیدار کند. به نوشته رسانه‌های اسراییلی، او قرار است در این سفر در یک جلسه غیرعلنی محرمانه با حضور نمایندگان کمیته‌های اطلاعات سنا و مجلس نمایندگان امریکا شرکت کند. تایمز آو اسراییل به نقل از یک منبع آگاه نوشته است که کاخ سفید از برنامه این سفر آگاه است، وی توضیح نداده است که آیا ملاقات با مقام‌های دولتی امریکا هم در جریان این سفر برنامه‌ریزی شده است یا نه. سفری اینچنینی یادآور سفر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت رژیم اسراییل در آستانه توافق برجام به امریکا و حضور او در جمع نمایندگان مجلسین امریکا بدون دیدار با مقام‌های دولت اوباما است.

همزمان در آستانه سفر بارنیا به واشنگتن، برخی رسانه‌های اسراییلی گزارش داده‌اند که نخست‌وزیر این رژیم به رییس موساد در خصوص اظهاراتش در انتقاد از امریکا تذکر داده است. در طول هفته‌های گذشته یاییر لاپید، نخست‌وزیر اسراییل تمام تلاش خود را انجام داده است که به رغم اظهارنظر علنی در مخالفت با برجام، انتقاد مستقیمی به دولت بایدن وارد نکند. با این حال رییس موساد روز پنجشنبه گفته بود: «دولت امریکا برای دستیابی به توافق با ایران عجله می‌کند، توافقی که از نظر او وحشتناک است.»

تهدید ایران با سلاح امریکا برای توافق بهتر

یاییر لاپید، نخست‌وزیر اسراییل در ادامه لفاظی‌های خود در مورد ایران گفته است: «به ارتش و موساد دستور داده شده است که خود را برای هر سناریویی آماده کنند. ما آماده اقدام برای حفظ امنیت اسراییل هستیم. امریکایی‌ها این را درک می‌کنند، جهان این را درک می‌کند و جامعه اسراییلی باید این را بدانند.»

وی در جمع خبرنگاران گفت: «در میان این سناریو‌ها باید یک تهدید نظامی قابل توجه روی میز قرار بگیرد که ایران را به سمت توافق بهتر سوق دهد.» به گفته نخست‌وزیر اسراییل چنین تهدیدی عمدتا با استفاده از مهمات امریکایی سنگرشکن است که دفعه قبل هم ایران را به امضا وادار کرد. به نوشته تایمز آو اسراییل، یک منبع آگاه گفته است که اسراییل به امریکا فشار می‌آورد تا چنین تهدیدی را نشان بدهد. یک مقام ارشد دولتی با تکرار لفاظی‌های ضد ایرانی به تایمز آو اسراییل می‌گوید: «یک تهدید نظامی قابل توجه چیزی است که ما تصور می‌کنیم به یک توافق خوب منجر می‌شود. این زبانی است که ایران می‌فهمد.»

بسته جبرانی امریکا برای اسراییل

یک رسانه عربی نوشته است که دولت بایدن قصد دارد به ازای بازگشت امریکا به برجام یک بسته امنیتی در اختیار رژیم اسراییل قرار دهد. به گزارش ایسنا به نقل از صدی البلد، واشنگتن قرار است در مقابل امضای توافق هسته‌ای با ایران و بازگشت به برجام، امتیازات و بسته جبرانی امنیتی در اختیار تل‌آویو قرار بدهد و تاکید می‌کند گفتگو‌ها درخصوص این بسته هنوز رسمی نشده است، اما به محض امضای توافق هسته‌ای، این «امتیازات جبرانی» هم علنی خواهد شد.

گانتز: برنامه هسته‌ای ایران غیرقابل بازگشت است

بنی گانتس، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی که برای گفتگو درباره مذاکرات احیای توافق هسته‌ای به امریکا سفر کرده است در سخنرانی خود در نشستی با اندیشکده‌های مستقر در واشنگتن به اظهارنظر درباره متن پیش‌نویس توافق احیای برجام پرداخت و گفت: «لازم است که توافق در حال شکل‌گیری میان ایران و امریکا به‌ویژه در زمینه بند‌های غروب بهبود یابد.»

به گزارش ایسنا به نقل از روزنامه تایمز آو اسراییل، وی در ادامه تصریح کرد: «ایران در سال‌های اخیر به دانش، زیرساخت‌ها و توانایی‌هایی دست یافته است که بسیاری از آن‌ها غیرقابل برگشت هستند.» باوجود اینکه اسراییل تنها دارنده زرادخانه هسته‌ای در خاورمیانه به شمار می‌آید، گانتس با تکرار ادعا‌های نخ‌نما و واهی خود علیه ماهیت برنامه هسته‌ای کشورمان گفت: «این امر به ایران اجازه می‌دهد تا برنامه هسته‌ای خود را در طول دوره توافقی که محدودیت‌های کمتری دارد، گسترش دهد و ایران زمانی که این توافق در سال ۲۰۳۱ به پایان برسد، می‌تواند به سلاح هسته‌ای دست یابد.»

نامه ۱۵ سازمان امریکایی به بایدن برای حفظ برجام

گروهی از نهاد‌ها و سازمان‌های امریکایی در نامه‌ای خطاب به رییس‌جمهور این کشور از او خواستند تا از این فرصت تاریخی برای احیای برجام استفاده کند. به گزارش ایسنا، پس از آنکه امریکا به‌طور رسمی پاسخ خود را به اظهارنظر ایران درباره متن پیش‌نویس توافق احیای برجام در اختیار هماهنگ‌کننده مذاکرات وین قرار داد، ۱۵ سازمان امریکایی در نامه‌ای خطاب به جو بایدن رییس‌جمهور امریکا از تلاش‌های دولت او برای بازگرداندن توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ به مسیر خود تشکر کردند و از کاخ سفید خواستند تا از این فرصت تاریخی برای احیای این توافق در اسرع وقت استفاده کند. این سازمان‌ها در نامه خود تاکید کرده‌اند که برقراری مجدد توافق هسته‌ای با ایران یک پیروزی مهم برای صلح، دیپلماسی و ثبات در خاورمیانه خواهد بود.

بیشتر بخوانید: مذاکرات احیای برجام ممکن است هفته‏‏‌ها به طول بینجامد

آن‌ها همچنین در این نامه آورده‌اند: اجرای برجام موجب اعمال محدودیت دوباره بر برنامه هسته‌ای ایران، پایان دادن به سیاست سخت‌گیرانه تحریمی که یک فاجعه انسانی برای مردم ایران است و جلوگیری از نزاع در شرایطی می‌شود که ما با بحران‌های متعدد در سطح جهانی، ازجمله حمله روسیه به اوکراین مواجه هستیم. این سازمان‌ها در ادامه با تاکید بر اینکه «خروج دونالد ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ یک سیاست شکست‌خورده است» افزودند: مردم امریکا به صراحت مشخص کرده‌اند که دیپلماسی با ایران را ترجیح می‌دهند، راهبردی که نه تنها مورد پذیرش مردم است، بلکه می‌دانیم کارساز خواهد بود.

سازمان پیروزی بدون جنگ (Win Without War)، کامِن دریمز (Common Dreams)، جی استریت (J Street)، موسسه کوئینسی (Quincy Institute for Responsible Statecraft) و پزشکان برای مسوولیت اجتماعی (Physicians for Social Responsibility) ازجمله نهاد‌هایی هستند که این نامه را امضا و روز چهارشنبه گذشته به کاخ سفید ارسال کردند.