۳ خوان مانده پیش روی برجام

اقتصاد۲۴- سه مقام دولت بایدن در اظهاراتی همسو با اشاره به موانع و سختی‌های مذاکرات احیای برجام از کاهش تعهد آمریکا به تحقق توافق هسته‌ای سخن گفتند. این اظهارات تاییدکننده سخنان مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشست خبری عصر دوشنبه درباره ماراتن ۲۸ساعته ایران و آمریکا است که طرفین ملاحظات خود را نسبت به پیش‌نویس توافق با صراحت بیشتری بیان کرده و گره احیای برجام را سخت‌تر کرده‌اند. در این شرایط سه بازه زمانی نشست فصلی شورای‌حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اواسط سپتامبر، انتخابات اکتبر اسرائیل و انتخابات نوامبر آمریکا پیش‌روی مذاکره‌کنندگان قرار دارد که هم می‌تواند نقش کاتالیزور در مذاکرات را ایفا کند و هم گره برجام را کورتر کند. موضوعی که روزنامه تایمزآو‌اسرائیل با اشاره به آن مدعی شده که واشنگتن به تل‌آویو اطلاع داده که توافق احیای برجام در آینده نزدیک امضا نخواهد شد و این توافق از روی میز برداشته شده است.

در همین خصوص، کارین جین پی یر، سخنگوی کاخ‌سفید روز سه‌شنبه در کنفرانسی خبری عنوان کرد که واشنگتن برای هر سناریویی در مذاکرات وین آماده است. وی اضافه کرد که هنوز شکاف‌هایی با ایران وجود داشته و بایدن هرگز توافقی را که در راستای منافع آمریکا نباشد، با ایران امضا نخواهد کرد. همزمان جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت‌ملی آمریکا در یک کنفرانس خبری تاکید کرد که هنوز شکاف‌هایی بین تهران و واشنگتن وجود دارد و کار بر روی تحقق توافق ادامه دارد. کربی درباره پاسخ ایران به متن پیشنهادی توافق در مذاکرات وین گفت: پس از ارائه پاسخ از سوی ایران به پیش نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا، هنوز شکاف‌هایی بین تهران و واشنگتن وجود دارد. او ادامه داد: تعهد ما به تحقق توافق، کاهش یافته است. کربی همچنین گفت: نمی‌توانم زمانی را برای تحقق توافق به شما اعلام کنم، مذاکرات پس و پیش دارد، ما هنوز به‌دنبال تحقق پیروی کامل متقابل برجام هستیم. نمی‌توان گفت که ما در نزدیکی لبه پرتگاه هستیم.

ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا هم سومین مقامی بود که در یک کنفرانس خبری تایید کرد که پاسخ ایران به پیشنهادات آمریکا درباره متن پیش نویس توافق در وین، نشان داده است که هنوز شکاف‌ها و اختلافاتی در مذاکرات وجود دارد. اظهارات این سه مقام آمریکایی در پی این مطرح می‌شود که آمریکا و ایران در مدت اخیر در حال بررسی پاسخ‌های یکدیگر نسبت به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای بوده اند که به گفته جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده مذاکرات وین، آخرین متن پیش نویس و آخرین پیشنهاد برای رسیدن به توافقی بر سر احیای توافق هسته‌ای است. بورل روز دوشنبه در کنفرانسی خبری گفت که مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای ایران به‌جای نزدیک‌شدن نظرات، درحال فاصله‌گرفتن آرا است. او تاکید کرد: «درحال‌حاضر نسبت به حصول توافق در مقایسه با ۲۸‌ساعت پیش اطمینان کمتری وجود دارد.»

اشاره هماهنگ‌کننده برجام به تحولات ظهر روز یکشنبه تا عصر روز دوشنبه؛ بازه زمانی کنفرانس خبری مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست که نشان می‌دهد ایران و آمریکا ملاحظات خود نسبت به پاسخ‌های یکدیگر به پیش‌نویس توافق احیای برجام را با صراحت بیشتری بیان کرده و بر موانع و پیچیدگی‌های روند کار افزوده‌اند. «دنیای‌اقتصاد» در گزارش روز چهارشنبه ۱۶شهریور با عنوان ماراتن ۲۸‌ساعته ایران و آمریکا به این سناریو اشاره کرده بود. بر اساس تفسیری که می‌توان از اظهارات مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و همچنین مقامات ارشد دولت بایدن درخصوص دشواری‌های روند مذاکرات به‌دست داد، احیا یا شکست برجام متاثر از سه بازه زمانی پیش‌رو است.

نشست سپتامبر شورای‌حکام آژانس

بازه زمانی اول نشست فصلی شورای‌حکام آژانس بین‌المللی انرژی۱۴ سپتامبر- ۲۳شهریور در وین است که عامل بسیار مهمی در روند مذاکرات احیای برجام است. به‌ویژه با تاکیدات ایران بر حل مسائل پادمانی برای رسیدن به هرگونه توافق، هرگونه صدور قطعنامه یا بیانیه با لحن و تند و تیز هم می‌تواند روند پیچیده کنونی را دشوارتر کرده و توافق را عملا با بن‌بست مواجه کند، در واقع صدور احتمالی قطعنامه جدید همان‌گونه که در نشست فصلی شورا در ۱۶ خرداد ۱۴۰۱ اتفاق افتاد، می‌تواند اختلافات تهران با آمریکا و تروئیکای اروپایی را پیچیده‌تر کند، با این‌حال با توجه به نیم‌نگاه طرفین مذاکره‌کننده به ماه نوامبر، بعید است که در این مرحله غربی‌ها اقدام پرریسکی را برای بستن روزنه احیای برجام در دستور کار قرار دهند و بخواهند ظرف ۱۰‌روز آینده کار برجام را یکسره کنند.

انتخابات پارلمانی اسرائیل

دومین بازه زمانی پیش‌رو انتخابات زودهنگام پارلمانی اسرائیل ۲۵‌اکتبر -۳ آبان است که پنجمین انتخابات رژیم صهیونیستی در ۴‌سال‌گذشته به‌حساب می‌آید. بر‌گزاری دوباره انتخابات در پی شکست تلاش نفتالی بنت و یائیر لاپید برای تثبیت کابینه ائتلافی انجام می‌شود. اگر دولت ائتلافی نتواند حداکثر کرسی‌ها در پارلمان را به‌دست آورد احتمالا جای خود را باید دوباره به حزب لیکود و بنیامین نتانیاهو دهد و در این میان نتانیاهو از بر‌گزاری دوباره انتخابات خشنودترین فرد است.

یکی از اهداف مهم دولت ائتلافی و دولت بایدن، بیش از همه جلوگیری از به‌قدرت رسیدن نتانیاهو بود، اما باید گفت در شرایط فعلی امکان بازگشت نتانیاهو به حیات سیاسی وجود دارد، از این‌رو هرگونه بازگشت نتانیاهو می‌تواند سیاست‌های دولت جو بایدن در منطقه و نیز در رابطه با نگاه به‌شرق و ایران را به چالش بکشد. نه اینکه دولت ائتلافی موافق ایران و سیاست خروج از منطقه آمریکا باشد، اما سطح تنش آفرینی نتانیاهو و اقداماتی که بدون‌هماهنگی با آمریکا صورت می‌دهد، از جمله موضوعاتی است که دموکرات‌ها در دو دهه اخیر بر سر آن‌ها با اسرائیل به مشکل برخورده اند.

بیشتر بخوانید: سه عامل موثر در پیچیده‌تر شدن مذاکرات

تایمز‌آواسرائیل روز چهارشنبه در تحلیلی نوشت: مقام‌های آمریکایی به یائیر لاپید، نخست وزیر اسرائیل اطلاع داده‌اند توافق احیای برجام از روی میز برداشته شده و در آینده نزدیک امضا نخواهد شد. این نتیجه جدید در مذاکرات که پیامد‌های بین‌المللی عمده‌ای خواهد داشت، احتمالا توسط لاپید در مبارزات انتخاباتی آتی، به‌ویژه علیه بنیامین نتانیاهو، رهبر مخالفان که بار‌ها به نخست‌وزیر در این مورد حمله کرده، به‌عنوان دستاورد دیپلماتیک جلوه داده خواهد شد. از این زاویه برخی تحلیلگران بر این نظرند، بیش از آنکه اختلافات فنی مانع پاسخ مثبت آمریکا به متن پیش‌نویس توافق باشد، اختلافات داخلی برای اجماع بر سر توافق، رقابت‌های انتخاباتی و نیز مخالفت اسرائیل و لابی صهیونیست مانع کار است.

انتخابات کنگره آمریکا

و سومین و در عین حال تعیین‌کننده‌ترین بازه زمانی پیش‌روی مذاکرات احیای برجام انتخابات ۸ نوامبر- ۱۷‌آبان کنگره آمریکا برای انتخاب مجلسین سنا و نمایندگان است. اخبار و گزارش‌های بیشتری درباره اینکه مذاکرات برجام و توافق احتمالی تا بعد از انتخابات کنگره به‌تعویق می‌افتد یا تا آن زمان توافقی اتفاق نمی‌افتد، در حال انتشار است.

اختلافات میان دموکرات‌ها بر سر بازگشت آمریکا به برجام نیز آنقدر زیادشده است که با مخالفت جمهوری‌خواهان درباره آن برابری می‌کند. در این فضا و با توجه به اینکه رقابت انتخاباتی میان دو حزب آغاز شده است، هرگونه توافق بر سر بازگشت به برجام می‌تواند به موضوع رقابت انتخاباتی میان این دو حزب بدل شود، از این‌رو احتمال تعویق در روند مذاکرات یا کند‌شدن آن در شرایط فعلی قابل پیش‌بینی است. بر اساس نظرسنجی ها، این باور به‌طور جدی وجود دارد که حزب جمهوری‌خواه در انتخابات کنگره دست کم یکی از دو مجلس را پس می‌گیرد. اگر جمهوری‌خواهان بتوانند در کنگره به اکثریت قابل توجهی دست‌پیدا کنند، بایدن برای کسب اکثریت کرسی‌ها در کنگره در حمایت از توافق و رای به تصویب آن، با مشکل مواجه می‌شود و این موضوعی است که مخالفان برجام و بازگشت به آن به‌ویژه اسرائیل به‌شدت از آن استقبال می‌کنند.