واکاوی رابطه مذاکرات برجام و انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره ایالات متحده

اقتصاد۲۴- ایالات متحده امریکا هنوز پاسخ متن پیشنهادی ایران برای بازگشت به اجرای تعهدات برجامی را نداده است. ایران می‌گوید اگر واشنگتن از اصرار بر وجود ابهام در متن توافق نهایی فاصله بگیرد، جمع‌بندی مذاکرات در چند روز ممکن خواهد بود و مقام‌های اروپایی و امریکایی هم می‌گویند هنوز از احیای برجام کاملا ناامید نشده‌اند. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده در تازه‌ترین اظهارنظر درباره آخرین پاسخ ایران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا و امریکا آن را یک عقبگرد دانسته است. توصیفی که البته مورد پذیرش مقام‌های ایرانی نیست.

با این‌همه در چند روز اخیر زمزمه‌های بسیاری درباره احتمال به تعویق افتادن پروسه مذاکرات یا جمع‌بندی نهایی برای اعلام توافق تا پس از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به گوش رسیده است. رسانه‌های اسراییلی، چون جورزالیم‌پست و تایمز اسراییل در جاانداختن این احتمال پیشرو بوده‌اند و ادعا می‌کنند که رییس‌جمهور ایالات متحده در گفتگو با نخست‌وزیر رژیم اسراییل این پیام را ابلاغ کرده که فعلا احیای برجام تا زمانی نامشخص و غیرقابل پیش‌بینی در آینده به تعویق افتاده است. همزمان با رسانه‌های اسراییلی مقام‌های سیاسی، اطلاعاتی و امنیتی این رژیم هم هر روز کارزار مقابله با احیای برجام را در سایه دیدار و رایزنی با همتا‌های امریکایی و اروپایی بیش از پیش دنبال می‌کنند.

انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره چیست؟ چرا انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره تا این اندازه در ادامه مسیر مذاکرات برای احیای برجام تاثیرگذار است و نتیجه این انتخابات چه تاثیری در اجرای توافق خواهد داشت؟

انتخابات میان‌دوره‌ای، اما مهم کنگره

یورونیوز در گزارشی درباره اهمیت انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره می‌نویسد: این انتخابات که قرار است روز هشتم نوامبر (۱۷ آبان) برگزار شود سرنوشت دو سال پایانی دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن را تعیین خواهد کرد. رای‌دهندگان امریکایی کل اعضای مجلس نمایندگان و یک‌سوم از اعضای مجلس سنا را انتخاب خواهند کرد. امری که می‌تواند موازنه قوا در کنگره امریکا را به نفع جمهوری‌خواهان تغییر دهد. دموکرات‌ها هم‌اکنون در هر دو مجلس نمایندگان و سنا اکثریت شکننده‌ای دارند. محتمل‌ترین سناریو در شرایط فعلی تداوم کنترل دموکرات‌ها بر مجلس سنا و پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات مجلس نمایندگان است.
حزب رییس‌جمهوری امریکا به‌طور سنتی در انتخابات میان‌دوره‌ای بخت زیادی برای پیروزی ندارد چرا که رای‌دهندگان اغلب به حزب رقیب او رای می‌دهند. به عنوان مثال دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری پیشین امریکا در انتخابات میان دوره‌ای سال ۲۰۱۸ شاهد شکست حزبش در انتخابات مجلس نمایندگان و به اکثریت رسیدن دموکرات‌ها در این مجلس بود. جمهوری‌خواهان در صورت کسب اکثریت کرسی‌های مجلس نمایندگان هم می‌توانند مانع از تصویب قوانین مورد نظر دولت جو بایدن شوند و هم با تحقیق در امور دولت و احضار مسوولان دولت برای ادای شهادت می‌توانند فشار‌ها بر رییس‌جمهوری ۷۹ ساله ایالات متحده را افزایش دهند. پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات مجلس نمایندگان همچنین به معنای پایان دوره ریاست نانسی پلوسی، رییس ۸۲ ساله این مجلس خواهد بود. گزینه احتمالی جمهوری‌خواهان برای جانشینی او کوین مک‌کارتی، رهبر کنونی آن‌ها در مجلس نمایندگان خواهد بود. رییس مجلس نمایندگان امریکا سومین شخصیت ارشد حکومتی پس از رییس‌جمهوری و معاونش محسوب می‌شود. کوین مک‌کارتی رابطه نزدیکی با دونالد ترامپ دارد.
هرکدام از احزاب جمهوری‌خواه و دموکرات هم‌اکنون ۵۰ کرسی مجلس ۱۰۰ نفره سنا را در اختیار دارند.

تردید دموکرات‌ها درباره ادامه پروسه مذاکرات وین

ناصر هادیان، استاد دانشگاه و تحلیلگر ارشد مسائل امریکا در پاسخ به سوال «اعتماد» درباره اهمیت انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و وضعیت دموکرات‌ها در این انتخابات می‌گوید: وضعیت دموکرات‌ها در مجموع به خصوص در مجلس سنا بهتر شده است. معمولا انتخابات میان‌دوره‌ای رفراندومی برای سنجش میزان مقبولیت رییس‌جمهور حاکم است. این‌بار به دلیل سابقه حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید و تا حدودی هم به دلیل کار‌هایی که دموکرات‌ها انجام دادند بسیاری این انتخابات را رفراندومی درباره دونالد ترامپ و حزب جمهوری‌خواه می‌دانند. فعلا وضعیت دموکرات‌ها بد نیست و یکی از مسائلی که بر محبوبیت آن‌ها هم اثر مثبت داشته موضع‌گیری آن‌ها درباره قانون سقط جنین است. ناصر هادیان در پاسخ به این پرسش که موافقت یا مخالفت با برجام چه تاثیری بر آرای دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در این انتخابات خواهد گذاشت، می‌گوید: یکی از پرسش‌های مطرح و در جریان این است که آیا در برخی ایالت‌های کلیدی مساله برجام و احیای آن می‌تواند به ضرر دموکرات‌ها تمام شود یا خیر؟

بیشتر بخوانید: بیانیه سه کشور اروپایی علیه ایران

هنوز هیچ پاسخ قطعی برای این پرسش وجود ندارد و دموکرات‌ها در حال بررسی این پاسخ هستند. اگر برخورد محتاطانه را ترجیح بدهند طبیعتا حصول یا اعلام توافق را به بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای موکول می‌کنند. اما در مقابل این برخورد محتاطانه کسانی هم هستند که اعتقاد دارند می‌توانند پروسه مذاکرات را ادامه داده و اتفاقا احیای برجام را به برگ امتیازی در این انتخابات تبدیل کنند. این گروه معتقدند که در صورت احیای برجام می‌توانند سریعا گزاره برگی تهیه کرده و در آن دستاورد‌های ناشی از بازگشت همه به توافق هسته‌ای را لیست کنند. به عنوان مثال در این گزاره برگ به کاهش زمان به اصطلاح گریز هسته‌ای ایران اشاره کرده و ادعا کنند که ایران با توجه به حجم مواد غنی‌شده که در اختیار دارد فاصله بسیار کمی با بمب اتم دارد و این بحران ناشی از سیاست اشتباه فشار حداکثری دونالد ترامپ بود که جواب نداد. این طیف معتقدند که با این گزاره برگ می‌توانند توافق را به خوبی در داخل به افکار عمومی حتی در آستانه انتخابات مهم میان‌دوره‌ای هم بفروشند. شاید پیشبرد مذاکرات در برخی ایالت‌ها به ضرر دموکرات‌ها تمام شود و شاید هم در برخی ایالت‌های دیگر اتفاقا برگ امتیازی محسوب شود. مناظره در این باره در داخل حزب دموکرات هنوز ادامه دارد و نمی‌توان گفت که قطعا به این جمع‌بندی نهایی رسیده‌اند که مذاکرات را به بعد از انتخابات موکول کنند.

هزینه بالای دفاع از برجام برای دموکرات‌ها

سینا عضدی، تحلیلگر ایران در شورای آتلانتیک درباره تردید دموکرات‌ها برای پیشبرد احیای برجام در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به «اعتماد» می‌گوید: مهم‌ترین تاثیری که این انتخابات دارد این است که کاندیدا‌ها در شرایطی نیستند که بتوانند یا بخواهند هزینه دفاع از برجام و اجرای دوباره آن را پرداخت کنند. مسائل مربوط به ایران به خصوص احیای برجام یک مساله پرتنش و جنجال‌برانگیز در داخل امریکا است لذا دموکرات‌ها نمی‌خواهند با دفاع از آن، پیروزی احتمالی خود را در این انتخابات به خطر بیندازند. اگر کاندیدا‌ها در دفاع از برجام سخنی بگویند هدف تبلیغات منفی لابی اسراییل در امریکا قرار خواهند گرفت و این مساله احتمال باخت آن‌ها در این انتخابات را افزایش می‌دهد؛ لذا شاید ترجیح حزب دموکرات این باشد که در آستانه انتخاباتی تا این اندازه مهم، مساله احیای برجام را به بعد از انتخابات موکول کنند تا تکلیف چیدمان کنگره مشخص شده باشد.

اجرای آسان برجام در گرو ترکیب جدیدکنگره

نتیجه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره چه تاثیری بر اراده سیاسی دولت جو بایدن برای ادامه مذاکرات احیای برجام خواهد گذاشت؟ سینا عضدی در پاسخ به این پرسش «اعتماد» می‌گوید: نتیجه انتخابات در اراده دولت بایدن برای احیای برجام تغییری ایجاد نمی‌کند. دولت بایدن و تیم سیاست خارجی او برای اجرای برجام مصمم هستند، اما احتمال دارد که نتیجه انتخابات اجرای کامل برجام را به خطر بیندازد. اگر ترکیب جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها به خصوص در مجلس سنا به گونه‌ای تغییر کند که جمهوری‌خواهان دست برتر را داشته باشند اجرای برجام حتی در صورت موفقیت مذاکرات هم با چالش‌هایی روبه‌رو خواهد شد. جمهوری‌خواهان مخالف برجام و در کل مخالف هر سیاستی هستند که کاخ سفید در قبال ایران در پیش گرفته است لذا در صورت پیروزی در اجرای کامل آن سنگ‌اندازی خواهند کرد. فعلا ترکیب فعلی مجلس‌های نمایندگان و سنا به گونه‌ای است که تعداد دموکرات‌ها اجرای کامل برجام را آسان‌تر می‌کند، اما اگر ترکیب عوض شود دولت جو بایدن برای اجرای برجام به سد جمهوری‌خواهان برخورد خواهد کرد. در سال ۲۰۱۵ دموکرات‌ها با اتحاد گروه‌های طرفدار دیپلماسی و کارزار‌های آن‌ها توانستند برجام را به سرمنزل مقصود برسانند.

کارزار ضدبرجامی بی‌امان اسراییل در واشنگتن

به گزارش «اعتماد» در ادامه رایزنی‌های زنجیره‌ای مقام‌های اسراییلی با همتا‌های امریکایی با محوریت برجام، دیوید بارنیا، رییس موساد با مقام‌های امریکایی از جمله روسای «سیا»، «اف‌بی‌آی»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، وزیر دفاع امریکا و رییس ستاد مشترک این کشور دیدار کرد. براساس گزارش یورونیوز، رییس سازمان اطلاعات و عملیات ویژه اسراییل- موساد- به مقامات امریکایی هشدار داد که کشورش تا زمانی که ایران به فریب دنیا در خصوص برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد، ساکت نخواهد نشست. رسانه‌های اسراییلی می‌گویند که دیوید بارنیا در جریان ملاقات با مسوولان امریکایی «اطلاعات حساسی» را در خصوص ایران در اختیار آن‌ها قرار داده است. رییس موساد از روز دوشنبه هفته گذشته در واشنگتن بود تا شرکای امریکایی اسراییل را نسبت به پرهیز از انجام هرگونه توافق هسته‌ای با ایران متقاعد کند. در بیانیه دفتر نخست‌وزیری اسراییل که روز گذشته منتشر شد، آمده است که مقام‌های امریکایی در دیدار‌هایی با رییس موساد ضمن تاکید بر تعهد ایالات متحده برای حفاظت از امنیت اسراییل یادآور شدند که واشنگتن در موضوعاتی، چون مسائل منطقه‌ای که به امنیت اسراییل گره خورده به شکل هماهنگ با تل‌آویو عمل خواهند کرد. رییس موساد از ایالات متحده خواسته بود در تلاش برای دستیابی به توافق با ایران که به گفته او «کاملا دروغین» است، عجله نکند.

تصمیم نهایی احیای برجام با بایدن است نه اسراییل

ناصر هادیان درباره نقش لابی اسراییل در واشنگتن در به تعویق افتادن پروسه احیای برجام به «اعتماد» می‌گوید: من نقش اسراییل را حاشیه‌ای می‌دانم. امید اسراییل این است که با طول کشیدن پروسه مذاکرات، دولت بایدن به این جمع‌بندی برسد که توافق در این مقطع به نفع امریکا نیست و بهتر است که به بعد از انتخابات موکول شود. اسراییل امیدوار است که پس از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره وضع جمهوری‌خواهان در دو مجلس نمایندگان و سنا بهتر شود تا به مدد آن احیا و احیانا اجرای برجام به موانع بیشتر و جدی‌تری برخورد کند. در این زمینه اسراییل بیشتر می‌تواند دعا بکند که مسائل طبق میل تل‌آویو پیش رود چراکه لابی اسراییل نقش کلیدی در تصمیم جو بایدن برای احیای برجام ندارد. بایدن در این یک فقره و در این موضوع خاص مستقل از لابی اسراییل و براساس مصلحت‌های داخلی آن‌هم در آستانه انتخابات عمل می‌کند.

اسراییل نقش مهمی در انتخابات پیش‌رو دارد

سینا عضدی در پاسخ به نقش اسراییل با ناصر هادیان تضاد تحلیل دارد و می‌گوید: لابی اسراییل بسیار مهم است. این لابی با کارزار‌های انتخاباتی و کمک‌های مالی که به کاندیدا‌های مدنظر خود می‌کند، می‌تواند در پیروز شدن کاندیدا‌ها تاثیرگذار باشد. ایپک به وضوح اعلام کرده که طرفداری از اسراییل هم برای سیاست و هم برای سیاست‌ورزی خوب است. آن‌ها تا پیش از این برای اجرایی نشدن برجام سرمایه بسیاری خرج کرده‌اند. پیش از این هم در سال ۲۰۱۵ لابی اسراییل در واشنگتن تلاش کرد با حمله به دولت باراک اوباما مانع از مذاکرات و اجرایی شدن برجام شود که البته موفق نشدند البته با روی کارآمدن دونالد ترامپ آن‌ها موفق شده و در نهایت امریکا در این دوره از توافق هسته‌ای چندجانبه با ایران خارج شد.

مذاکرات گرفتار بزرخ است

هنری رم، معاون رییس گروه اوراسیا درباره وضعیت پیش‌روی مذاکرات احیای برجام به المانیتور می‌گوید: وضعیت به گونه‌ای است که گویا همه در برزخ هستند. با وجود عقبگرد‌هایی که به نظر می‌رسد در مذاکرات صورت گرفته، هر دو طرف ایران و امریکا منافع بسیاری در زنده نگاه داشتن افق توافق دارند. هر دو طرف نمی‌خواهند اعلام کنند که نتیجه ۱۸ ماه مذاکره شکست بوده است. ما در یک وضعیت برزخی گرفتار هستیم که نه هیچ‌کدام از طرفین با قدرت تمام به سمت خط پایان حرکت می‌کند و نه هیچ‌کدام اعلام می‌کنند که از ادامه مسیر انصراف داده‌اند.

برجام تنها راه‌حل است

سوزان دی‌مگیو از کارشناسان ارشد بنیاد کارنگی به المانیتور می‌گوید که با وجود آنکه مذاکرات به بن‌بست رسیده به نظر می‌رسد هیچ‌کدام از طرفین نمی‌خواهند به شکست اعتراف کنند. اگر ابتکار‌های دیپلماتیک نتوانند شوکی به وضعیت فعلی وارد کنند احتمالا شاهد یک دوره سکون قطعی در مذاکرات خواهیم بود. نباید فراموش کرد که برجام تنها واقعیت موجود است که می‌توان براساس آن مذاکره با تهران را پیش برد. در وضعیت ژئوپلیتیکی امروز جهان به سختی می‌توان شروع مذاکراتی تازه از نقطه صفر را متصور شد.

اراده جدی بایدن در احیای برجام

سینا عضدی، تحلیلگر ایران در شورای آتلانتیک به «اعتماد» می‌گوید: نتیجه انتخابات در اراده دولت بایدن برای احیای برجام تغییری ایجاد نمی‌کند. دولت بایدن و تیم سیاست خارجی او برای اجرای برجام مصمم هستند، اما احتمال دارد که نتیجه انتخابات اجرای کامل برجام را به خطر بیندازد. اگر ترکیب جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها به خصوص در مجلس سنا به گونه‌ای تغییر کند که جمهوری‌خواهان دست برتر را داشته باشند اجرای برجام حتی در صورت موفقیت مذاکرات هم با چالش‌هایی روبه‌رو خواهد شد. جمهوری‌خواهان مخالف برجام و در کل مخالف هر سیاستی هستند که کاخ سفید در قبال ایران در پیش گرفته است.

آیا برجام برگ امتیاز است؟

ناصر هادیان استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاست خارجی به «اعتماد» می‌گوید: یکی از پرسش‌های مطرح و در جریان این است که آیا در برخی ایالت‌های کلیدی مساله برجام و احیای آن می‌تواند به ضرر دموکرات‌ها تمام شود یا خیر؟ هنوز هیچ پاسخ قطعی برای این پرسش وجود ندارد و دموکرات‌ها در حال بررسی این پاسخ هستند. اگر برخورد محتاطانه را ترجیح بدهند طبیعتا حصول یا اعلام توافق را به بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای موکول می‌کنند. اما در مقابل این برخورد محتاطانه کسانی هم هستند که اعتقاد دارند می‌توانند پروسه مذاکرات را ادامه داده و اتفاقا احیای برجام را به برگ امتیازی در این انتخابات تبدیل کنند.

منبع: اعتماد