اختلاف‌های تهران و واشنگتن حل نشده باقی ماندند

اقتصاد۲۴-جنگ روایت‌ها درباره وضعیت مذاکرات احیای برجام میان ایران و ایالات متحده امریکا ادامه دارد. مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای میان ایران و ۱+۵ (ترکیب اولیه توافق) که از فروردین ماه ۱۴۰۰ و در واپسین ماه‌های دولت حسن روحانی، رییس‌جمهور پیشین ایران آغاز شده بود آنچنان در قریب به ۱۷ ماه گذشته طولانی شد که آن خوش‌بینی‌های اولیه برای بازگشت ایالات متحده به این توافق و پس از آن اجرای تعهدات از سوی همه اعضای برجام جای خود را به بدبینی و این روز‌ها ناامیدی کامل از توافق داده است. طولانی شدن روند مذاکرات عملا باعث تاثیرپذیری گاه حداقلی و گاه حداکثری آن از تحولات غیربرجامی مانند جنگ اوکراین و تنش میان روسیه و غرب، فضای سیاست داخلی امریکا به شمول انتخابات میان دوره‌ای کنگره و این روز‌ها هم ناآرامی‌ها در ایران شد.

در این میان دولت جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده هم دست خود را از روی دکمه تشدید تحریم و تداوم سیاست فشار حداکثری علیه ایران برنمی‌دارد و همین امر منجر به افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران هم شده است. در چنین شرایطی الاکلنگ تشدید تحریم و توسعه برنامه هسته‌ای ایران دایما در حال بالا و پایین شدن است تا دو طرف را از امکان رسیدن به توافق برای احیای برجام دور و دورتر کند. هرچند که این روز‌ها ایالات متحده و کشور‌های اروپایی در حال واکنش مداوم به اعتراض‌های مردمی در ایران هستند و دست به کارت برای تحریم بیشتر ایران هم به بهانه آنچه سرکوب معترضان می‌خوانند، شده‌اند، اما به نظر می‌رسد که هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و امریکا هر دو تلاش می‌کنند مساله مذاکرات را جدا از سایر اختلاف‌ها در رسانه‌ها مطرح و به شکل غیرمستقیم به هم پیغام‌رسانی کنند.

چنانکه حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران می‌گوید که طرف امریکایی در جریان حضور ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور ایران در نیویورک به منظور سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از ایران خواسته که به منظور به نتیجه رسیدن سریع‌تر رایزنی‌های احیای برجام با مذاکرات مستقیم موافقت کند که با پاسخ منفی هیات ایرانی روبه‌رو شده است. همزمان وزیر خارجه ایران نیز که پس از بازگشت رییس‌جمهور به تهران همچنان در نیویورک به دیدار‌های حاشیه‌ای با همتا‌های خود از کشور‌های متفاوت ادامه می‌دهد در چند گفت‌وگوی رسانه‌ای تاکید کرده که تهران آماده احیای برجام است، اما در شرایطی که شروط مدنظرش از سوی امریکایی‌ها تامین شود. وزیر خارجه ایران در حالی که به باقی ماندن اختلاف میان دو طرف بر سر نحوه مختومه شدن پرونده اختلاف میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اذعان دارد، اما می‌گوید که طرف امریکایی در حوزه ارایه تضمین به ایران برای پایداری توافق، گام‌های جدیدی برداشته که البته تهران آن‌ها را ضروری، اما ناکافی می‌داند. همزمان خبر‌های رسیده از پایتخت اتریش پس از سفر محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران به وین حاکی از آن است که او و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ادامه ازسرگیری تلاش برای حل اختلاف‌های پادمانی به توافق رسیده‌اند.

توافقی که البته از جزییات آن خبری نشده است و برخی ناظران تحولات یک‌سال اخیر نیز چندان به نتیجه رسیدن آن خوشبین نیستند. به گزارش «اعتماد» پیش از حضور هیات ایرانی به ریاست ابراهیم رییسی در نیویورک برآورد‌های اولیه حاکی از آن بود که با توجه به نزدیک شدن به انتخابات میان دوره‌ای کنگره امریکا و جدال سخت دموکرات‌ها با جمهوری‌خواهان به منظور حفظ برتری حداقلی دولت جو بایدن ترجیح می‌دهد ادامه تلاش‌ها برای رسیدن به توافق را به آینده موکول کند.

بیشتر بخوانید: آمریکا در مذاکرات برجام زیر بار تضمین نمی‌رود

مجموع اخباری که در ۴۸ ساعت اخیر درباره رایزنی‌های کاخ سفید با کنگره درباره وضعیت مذاکرات احیای برجام منتشر شده نیز موید همین مساله است. وب‌سایت واشنگتن‌فری‌بیکن، نزدیک به جناح راست محافظه‌کاران امریکایی می‌گوید مقام‌های دولت جو بایدن در گزارش محرمانه‌ای به کنگره از «به بن‌بست رسیدن» مذاکرات خبر داده و نسبت به احیای توافق خوشبین نبوده‌اند.
در گزارش این وب‌سایت به نقل از دارل عیسی، یکی از نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره امریکا، آمده است که مقام‌های دولت امریکا در جلسه محرمانه‌ای از روند مذاکرات گزارش داده و به بن‌بست در احیای برجام اذعان کرده‌اند.

دارل عیسی در این باره گفته: «دو هفته پیش فکر می‌کردند توافقی دارند، حالا می‌دانند که ندارند و گیر افتاده‌اند که چطور به توافقی برسند، چون هر چیزی را که قابل مذاکره بود به مذاکره گذاشتند و در نهایت ایران توافقی را که بر سرش مذاکره شد، نمی‌خواهد.» عیسی برآورد مقام‌های دولت امریکا از احتمال توافق را منفی ارزیابی کرده و درباره تصمیم‌های آتی ایران گفته است: «مساله این است که آن‌ها دارند به سلاح هسته‌ای می‌رسند و نمی‌خواهند که با حرف از این مسیر برگردند.» به گزارش «اعتماد» ادعا‌ها درباره تلاش ایران برای دستیابی به سلاح اتمی در حالی از سوی مقام‌های امریکایی تکرار می‌شود که هرچند ایران در پاسخ به نقض تعهد از سوی امریکا و تبعیت ۱+۴ از این تحریم‌ها اقدام به کاهش تعهدات هسته‌ای کرده، اما رفت و آمد بازرسان آژانس به ایران مطابق تعهدات ایران به عنوان عضو معاهده منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای به قوت خود باقی است. از گزارش فری بیکن می‌توان به این نتیجه رسید که دولت بایدن طبق پیش‌بینی‌ها و البته پیام‌هایی که پیش از این از طریق واسطه‌ها به گوش ایران رسانده بود، ترجیح می‌دهد به منظور کمک به هم‌حزبی‌ها در این انتخابات فعلا پرونده نیمه باز مذاکره برای احیای برجام را کنار بگذارد. در این میان تلاش واشنگتن برای پاس دادن توپ تقصیر به زمین ایران هم ادامه دارد. وب‌سایت خبری آکسیوس به نقل از یک دیپلمات اروپایی نوشته که یک ماه و نیم پیش به نظر می‌رسید توافق به دست آمده، اما ناگهان «اتفاقی در تهران رخ داد» که باعث تغییر موضع ایران شد.

این منبع ادعا کرده: «نیمه‌شب ۱۵ آگوست (۲۴ مرداد) فکر می‌کردیم که به توافق رسیده‌ایم. اما ایران ناگهان برای اولین‌بار درخواست مختومه کردن بازرسی‌های آژانس را مطرح کرد. اتفاقی در تهران رخ داد. شاید بالاترین مقام ایران تصمیم گرفت که نمی‌خواهد بدون اطمینان از مختومه شدن تحقیقات آژانس پای توافقی بیاید.»
این دیپلمات اروپایی به آکسیوس گفته است که مقام‌های اروپایی در دیدارهای‌شان با ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور ایران، به او گفته‌اند پرونده در آژانس وقتی مختومه می‌شود که توضیحاتی قانع‌کننده درباره مسائل مبهم داشته باشد. این منبع دیپلماتیک ادعا کرده که تصور مقام‌های ایرانی این است که بلینکن می‌تواند تلفن را بردارد و به گروسی بگوید که ماجرا را رها کند. او افزوده که ایران می‌گوید آثار مشکوک اورانیوم در مکان‌های اعلام نشده از طرف اسراییل جاسازی شده است. این دیپلمات درباره آینده مذاکرات گفته که ما یک مانع پیش روی خود داریم که آن هم اختلاف بر سر پرونده پادمانی است.
به گزارش «اعتماد»، اصرار ایران بر مختومه شدن پرونده اختلاف‌های پادمانی با آژانس در راستای تضمینی برای پایداری بیشتر توافق است. تهران می‌گوید این پرونده که برپایه ادعا‌های رژیم اسراییل پیش رفته در صورت مختومه نشدن همزمان با توافق احیای برجام حکم چماقی را خواهد داشت که می‌تواند اجرای برجام و همچنین آینده رفع محدودیت‌های ایران طبق متن برجام را تحت‌الشعاع قرار بدهد.

یکی دیگر از گره‌های باقیمانده در مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و امریکا بحث تضمین است. ایران با توجه به تجربه خروج ایالات متحده از برجام در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و تهدید مداوم جمهوری‌خواهان به تکرار این سناریو در صورت شکست دموکرات‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری آتی خواهان دریافت تضمین‌هایی در راستای تثبیت بیشتر توافق است. رابرت مالی، رییس هیات مذاکره‌کننده امریکایی در تازه‌ترین گفت‌وگویی که درباره فرجام برجام داشته، ادعا کرده که دولت بایدن نمی‌تواند هیچ تضمینی بدهد که رییس‌جمهور آینده این کشور از هر توافق احتمالی با ایران خارج نشود.

براساس ترجمه خبرگزاری فارس، رابرت مالی روز جمعه در مصاحبه با برنامه رادیویی «ورلد» درباره سرنوشت مذاکرات وین مدعی شد: «مذاکره با کشوری که از گفتگو با ما امتناع می‌ورزد، دشوار است که همه چیز را دشوارتر، زمانبر و مستعد سوءتفاهم کرده است. ما آماده گفت‌وگوی مستقیم هستیم ولی آن‌ها نیستند. اگر یک رییس‌جمهور آینده در امریکا بار دیگر بی‌پروا تصمیم بگیرد که به‌طور یکجانبه از توافق خارج شود، آن هم در زمانی که توافق موفقیت‌آمیز بود، هیچ کاری نمی‌توان برای جلوگیری از آن انجام داد. در حال حاضر به نظر نمی‌رسد که ایران تصمیمی برای دستیابی به سلاح اتمی گرفته باشد. این بدان معنا نیست که آن‌ها تا زمانی که در آستانه انجام این کار نباشند برنامه خود را گسترش نمی‌دهند. اکنون سرنوشت مذاکرات به تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وابسته است که ربطی به توافق هسته‌ای ندارد. در‌های ما [برای پذیرش ایران]باز است اگر بخواهند عبور کنند.»

به گزارش خبرگزاری فارس، او در پاسخ به این سوال که آیا دولت امریکا سعی در استفاده از ناآرامی‌های اخیر در ایران برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی دارد، ادعا کرد: «سیاست دولت بایدن تلاش برای دامن زدن به بی‌ثباتی در ایران یا تغییر رژیم نیست، بلکه فقط تلاش می‌کند به باور‌های ایالات متحده مبنی بر اینکه مردم حق دارند از آزادی‌های اولیه استفاده کنند، صادق باشد.»

تشدید تحریم پس از پیشنهاد مذاکره مستقیم

دولت جو بایدن در حالی که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به گفته وزیر خارجه ایران پیشنهاد مذاکره مستقیم با تهران را می‌دهد همچنان سیاست فشار حداکثری را هم علیه تهران دنبال می‌کند. در یک‌سال و نیم گذشته دولت بایدن به‌طور متوسط هرماه بر دامنه لیست تحریم‌های ایران افزوده است. در ادامه همین دومینو، وزارت خزانه‌داری امریکا یک شبکه درگیر در خرید و فروش محصولات نفتی و پتروشیمی ایران، شامل ۱۰ شرکت و یک نفتکش را تحریم کرد. خزانه‌داری امریکا شرکت‌هایی از ایران تا امارات، هند، هنگ‌کنگ و چین را به فهرست تحریم‌های خود افزوده است.

بر اساس بیانیه خزانه‌داری امریکا، شرکت‌های کشتیرانی «کلارا» و «فیرقو مارین» امارات به همراه شرکت‌های «سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران» و «پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه» ایران، «ام‌ال هلدینگ»، «سیرتا ویستا»، «سوفیچم ان‌ک» هنگ‌کنگ، شرکت تجارت پتروشیمی «تیبالاجی» هند و شرکت حمل و نقل و ذخیره‌سازی «زونگو» در چین مورد تحریم قرار گرفته‌اند. خزانه‌داری امریکا همچنین نفتکش «گس آلور» با پرچم پاناما را تحریم کرد.

ساعاتی پیش از بیانیه خزانه‌داری امریکا، خبرگزاری بلومبرگ از قول منابع آگاه گزارش داده بود که امریکا در نظر دارد تحریم‌های جدید نفتی علیه ایران اعمال کرده و با اعمال فشار تهران را وادار به احیای برجام کند. این گزارش گفته بود تحریم‌های جدید برای شرکت‌هایی خواهد بود که تجارت نفت ایران را تسهیل می‌کنند و «تحریم‌های گسترده‌تر» در هفته‌های آینده اعمال خواهد شد. خزانه‌داری امریکا می‌گوید شبکه‌ای که روز پنجشنبه تحریم شد، در فروش میلیون‌ها دلار محصولات نفتی و پتروشیمی ایران به کشور‌های آسیای شرقی و جنوبی دست داشته است. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا همزمان با اعلام تحریم‌های جدید اعلام کرد این تحریم‌ها بخشی از کارزار ایالات متحده برای خنثی کردن تلاش‌ها برای نقض تحریم‌های نفتی و پتروشیمی علیه ایران است.

بلینکن در ادامه ادعا کرده از آنجایی که ایران به تسریع برنامه هسته‌ای خود برخلاف تعهدات برجامی ادامه می‌دهد، ما نیز به تسریع اجرای تحریم‌های خود بر فروش نفت و پتروشیمی ایران ادامه خواهیم داد. وی گفت: این اقدامات اجرایی با هدف محدود کردن شدید درآمد‌های صادرات نفت و پتروشیمی ایران، به‌طور منظم ادامه خواهد یافت. وزیر خارجه امریکا هشدار داد هر کسی که وارد چنین معاملاتی شود، برای گریز از تحریم‌های امریکا فورا آن را متوقف کند.

روزنامه اعتماد