تجارت با افغان‌ها سودآور یا سراب؟

‌احتمال بدعهدی افغان‌ها وجود دارد

علیرضا رجایی، سر کنسول سابق ایران در افغانستان در این خصوص به «آرمان‌ملی» گفت: طالبان بدعهدی خود را نه تنها با مردم خود بلکه در خارج از مرزهای کشورش تمام کرده است و با یک چنین کشوری نه تنها تعاملاتی شکل نمی‌گیرد، بلکه آنچه که از آن سخن گفته می‌شود هیچ مزیتی برای ایران به‌همراه نخواهد داشت. هرچند ایران به توافقی صددرصدی با افغانستان نرسیده اما اگر توافقی هم در آینده صورت گیرد احتمال بدعهدی وجود خواهد داشت. او افزود: اختلاف ایران و افغانستان در خصوص حقابه کشورمان از جمله مواردی است که با وجود اقدامات مسالمت‌جویانه ایران همچون بازکردن خطوط ترانزیتی کشورمان و آزادکردن مسیر ترانزیت کالا برای حدود بیش از شش ماه و ارسال سوخت در موقعیت پایدار هیچ اقدام مثبتی از سوی این کشور مشاهده نشده است و در این بین فقط رقم پناهندگان این کشور به ایران با تحمیل هزینه‌های هنگفت افزایش یافته است. رجایی ادامه داد: فعالیت‌های دیپلماسی ایران در تعامل با افعانستان با وجود زیرساخت‌های ناهنجار این کشور نه در زنده‌کردن حقابه خود و نه در افزایش مبادلات اقتصادی و تجاری موثر بوده است هر چند گلوگاه‌های اقتصادی و ترانزیتی این کشور در دست ماست و خطری برای ما ندارند، اما برقراری روابط فقط براساس پایبندبودن ایران بر مسائل اخلاقی همچنان پابرجاست.

تحمیل هزینه‌های سنگین با ورود پناهنده‌ها

سرکنسول سابق ایران در افغانستان در خصوص آمار منتشره مبتنی بر رتبه نخست سرمایه‌گذاری افغانستان در ایران گفت: سرمایه‌گذاری افغان‌ها حتی قبل از حضور طالبان در کشور افغانستان اندک بود و این شاخص نه تنها بهبود نیافته، بلکه با ورود پناهنده‌های جدید هزینه‌های سنگینی را به کشور تحمیل می‌کند. او معتقد است: رابطه ایران و افغانستان در بخش اقتصادی با سنگینی کفه ارتباط به نفع افغانستان برقرار است چرا که صادرات سوخت به این کشور و به نتیجه‌نرسیدن حقآبه ایران هیچ منفعتی برای ایران نداشته است و تنها سرمایه‌ای که به ایران از این کشور اضافه شده ورود سرمایه‌های انسانی آن هم به‌عنوان کارگران ساختمانی است که در این بخش هم کشورمان متضرر شده و سهم بزرگی از بازار اشتغال خود را به فراموشی سپرده است. رجایی ادامه داد: طالبان هر روز در مسیر تعاملات تجاری این کشور با فعالان اقتصادی مانع ایجاد می‌کند به‌طوری‌که چندی پیش نیز مانع از واردات پلاستیک ایران به این کشور شد و امکان دسترسی به میلیون‌ها یورو را نیز سد کرد. این درحالی است که مسئولان افغانستان مرتب با نوسان تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی بخش خصوصی ایران را دچار آسیب کرده‌ان چرا که به‌واقع نمی‌توان بررسی کرد که آیا امکان صادرات محصول یا خدماتی خاص به این کشور در هر لحظه از چه وضعیتی برخوردار است؟

بی‌برنامگی افغانی‌ها در روابط تجاری

او توضیح داد: عدم پذیرش محموله پلاستیک ایران و بازپس‌فرستادن محموله صادراتی بنزین ایران از جمله مواردی هستند که می‌توان در راستای بی‌برنامه بودن افغانستان در حوزه روابط تجاری خارجی به آن اشاره کرد که در راستای سنگ اندازی و مانع‌تراشی این کشور صورت گرفته و از این‌رو حجم تجارت این دو کشور از زمان روی کارآمدن طالبان بسیار کاهش یافته و از حدود ۳ میلیارد دلار به حدود ۷/۱ میلیارد دلار رسیده است. سرکنسول سابق ایران در افغانستان با کذب خواندن خبر افزایش سرمایه‌گذاری افغان‌ها در ایران بیان داشت: اعلام این خبر بدون ذکر سرشاخه‌های سرمایه‌گذاری این کشور در ایران و بدون استناد به مدارک معتبر کارشناسی شده نیست و از زمان حضور طالبان حتی مبادلات ترانزیتی نیز از بین رفته و مبادلات دو کشور فقط به حضور پناهندگان در ایران و حضور آنها در بازار ساخت‌وساز محدود شده است، بنابراین بازتعریف رابطه مناسب در تعاملات با افغانستان از جمله ضروریاتی است که دولتمردان با اتخاذ سیاست‌های مطلوب وبا درنظرگرفتن منافع دو راه پیشرفت و توسعه مبادلات را در پیش بگیرند.

دلایل افزایش سرمایه‌گذاری افغان‌ها در ایران

حسین سلیمی؛ رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی ایران در این خصوص معتقد است: افغان‌ها رتبه نخست در فرآیند رشد ۵۰ درصدی ورود سرمایه خارجی به کشور را پیش از سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای، کشورهای اروپایی و عراقی به خود اختصاص داده‌اند و در بخش‌های مختلف سرمایه‌گذاری‌های مطلوبی را انجام داده‌اند. رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی ایران افزود: آخرین وضعیت جذب سرمایه خارجی به بخش‌های اقتصادی کشور در نیمه نخست سال ۱۴۰۱ در طول ۶ ماهه ابتدایی سالجاری میزان جذب سرمایه خارجی به بخش‌های اقتصادی ایران از رشد ۵۰ درصدی برخوردار بوده که این میزان افزایش، حاکی از جهش قابل توجه تزریق سرمایه به بدنه اقتصادی کشور در مقایسه با سال‌های گذشته است. سلیمی در پاسخ به این سوال که عمده سرمایه‌گذاری خارجی از سوی سرمایه‌گذاران کدام کشورها انجام می‌شود، گفت: اتباع کشور افغانستان در رتبه نخست ورود سرمایه قرار دارند و تا قبل از تحولات سیاسی این کشور ورود سرمایه از سوی اتباع افغان با ضرباهنگ کمتری انجام می‌شد اما از آن زمان به این سو فرآیند تزریق نقدینگی از سوی آنها به اقتصاد ایران هم از نظر تعداد و هم از نظر ارزش افزایش چشمگیری داشته است. او پیرامون جزئیات سرمایه خارجی اتباع افغانستانی، خاطرنشان کرد: میانگین ورود سرمایه از سوی سرمایه‌گذاران افغان بین ۵۰۰ تا ۲ میلیون دلار برآورد می‌شود که در نوع خود یک امر تازه در این زمینه محسوب می‌شود.

افغان‌ها در کدام بخش‌ها سرمایه‌گذاری کردند؟

رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی ایران ادامه داد: ۹۰ درصد جذب سرمایه انجام شده متعلق به بخش صنعت بوده و پس از آن بخش‌های کشاورزی و معدن در رتبه‌های بعدی قرار دارند و در حال حاضر اتباع افغانستانی در رتبه نخست ورود سرمایه قرار دارند این در حالی است که تا قبل از تحولات سیاسی این کشور ورود سرمایه از سوی افغانستان با ضرب‌آهنگ کمتری انجام می‌شد. او بیان کرد: تحولات سیاسی در افغانستان تجارت ایران را با این کشور دستخوش تغییراتی کرد به طوری‌که حدود سه ماه پس از روی کار آمدن طالبان سطح تجارت با افغانستان تقریبا به صفر رسید حتی در این زمینه شاهد بسته‌شدن مرز اسلام‌قلعه به‌دلیل مناقشات مرزی بودیم اما از آنجا که بیشتر مراودات تجاری با این کشور توسط بخش خصوصی انجام می‌گیرد به‌تدریج شرایط تجارت ایران و افغانستان بهبود یافت بنابراین فرآیند تزریق نقدینگی از سوی اتباع افغانستانی به اقتصاد ایران از نظر تعداد و هم از نظر ارزش، افزایش چشمگیری داشت. سلیمی افزود: طبق آمار سازمان تجارت خارجی بیشترین سرمایه‌گذاری اتباع افغانستانی در استان‌های خراسان‌رضوی، سیستان‌وبلوچستان و کرمان بوده است حتی بنا بر اعلام استانداری خراسان‌رضوی، افغانی‌ها همچنان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی در این استان هستند و شاید زمینه افزایش سرمایه‌گذاری از سوی اتباع افغانستانی‌ را بتوان در صدور مجوز ورود سرمایه‌های نقدی دانست اما اواسط تیر سالجاری دولت مجوز ورود سرمایه‌های نقدی را با ارائه اظهارنامه صادر کرد و پس از آن اتباع افغانستان توانستند مبالغ سرمایه‌گذاری را به‌صورت نقدی وارد کشور کنند. او اضافه کرد: آن‌طور که رئیس اتاق ایران و افغانستان می‌گوید کاهش مبلغ اجازه اقامت از ۲۵۰ هزار دلار به ۹۰ هزار یورو منجر به جذب سرمایه‌های بیشتر توسط اتباع افغانستانی شد و از طرفی بخشنامه اخیر ایران مبنی بر اعطای اقامت پنج‌ساله به افرادی که ۹۰ هزار یورو سرمایه به ایران بیاورند منجر به افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری از سوی افغانستانی‌ها در ایران شده است. سلیمی گفت: تهاتری میان ما و افغانستان وجود ندارد و ارزش واردات ایران از افغانستان حدودا ۲۰ میلیون دلار و ارزش صادرات ایران به افغانستان ۲ میلیارد دلاردر سال بوده و عملا تهاتر با افغانستان غیر ممکن است البته در خصوص مبادلات مالی دو کشور به‌تازگی دولت ایران مجوز ورود سرمایه‌های نقدی را با ارائه اظهارنامه صادر نموده و از این به بعد اتباع کشور افغانستان می‌توانند مبالغ سرمایه‌گذاری را به‌صورت نقدی وارد کشور کنند.