خواب پاییزی دولت رئیسی در بحران ها

اقتصاد۲۴- بحران‌های خودساخته رئیسی که در آغاز، مسئله‌ای در حوزه سیاستگذاری عمومی بود و بعضا با شعار‌های انتخاباتی رئیسی نیز در تضاد قرار گرفت، به مرور مسائل فرهنگی، سیاست خارجی، اقتصادی و اجتماعی را به مسئله‌ای «امنیتی» تبدیل کرد. مسائلی که مردم را در برابر دولت قرار داده و به دلیل غیبت دولت در حین بحران در عرصه عمومی، ماهیت اعتراضات مردم را در ابعاد کارکردی متوجه کل حاکمیت کرد.

غیبت دولت در عرصه عمومی به حدی است که صدای فعالان سیاسی را هم درآورده و این انتقاد به دولت مطرح می‌شود که دولت در مسائل اقتصادی نیز غائب است. این غیبت و سکوت رئیس جمهور را غالب مردم به سکوت در برابر رفتار خشونت آمیز پلیس تهران در مواجهه با اعتراضات سراسری هم گوش زد می‌کنند. خشونت‌های پرهزینه‌ای که دولت رئیسی هیچ واکنشی نسبت به آن نشان نمی‌دهد یا با سکوت، آن را تایید می‌کند. خشونت‌هایی که پیگیری درباره آن‌ها هم اعلام نمی‌شود.

در چنین موقعیت‌هایی مشاهده می‌کنیم تندروها، از فقدان حضور دولت در عرصه عمومی سوء استفاده کرده و سیاستگذاری برای افزایش محدودیت‌ها را در جهت تشدید تقابل مردم با دولت، پیش می‌برند. سیاست‌هایی که عصبانیت مردم را به دنبال داشته است.

طرح صیانت؛ حرکت روی اعصاب مردم

از نمونه‌های حرکت روی روان مردم، طرح صیانت از فضای مجازی بود که دولت از آن به بهانه حمایت از اینترنت ملی، پشتیبانی کرد. طرحی که با اجرای آن پلتفرم‌های خارجی مسدود می‌شدند. گزارش مرکز آمار ایران در مهرماه۱۴۰۰ گفته بود شغل ۱۱ میلیون نفر ایرانی به شبکه‌های اجتماعی وابسته است و ۸۳ درصد درآمد کسب‌وکار‌های تجارت الکترونیک از اینستاگرام است. خبرآنلاین همان موقع پیشبینی کرده بود که اجرای طرح صیانت از فضای مجازی و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی به خشم عموم مردم منجر خواهد شد.

اما رئیسی به عنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی با سکوت در برابر تصویب بخش‌هایی از طرح صیانت در این شورا، مسیر را برای اجرای پنهانی طرح صیانت آغاز کرد. کاهش پهنای باند اینترنت بین الملل، فعالسازی قفل کودک از مقدمات اجرای طرح صیانت بود که نمایندگان مجلس نیز از جرئیات اجرای آن اعلام بی خبری کردند. از این رو از فروردین ماه۱۴۰۱، اجرای چراغ خاموش طرح صیانت از فضای مجازی در وزارت ارتباطات آغاز شد.

حمایت رئیسی از گشت ارشاد

در فاصله فروردین ماه امسال تا شهریور که مهسا امینی در جریان بازداشت از سوی گشت ارشاد، فوت کرد و اعتراضات به مرگ او بیش از یک ماه ادامه یافت، رئیسی در جایگاه رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی که گشت ارشاد به استناد یکی از مصوبات آن اجرا می‌شود، واکنشی برای توقف کاستی‌ها یا اصلاح مصوبات نداشته است. رئیسی در پاسخ به انتقاد عموم مردم به رویکرد خشونت آمیز گشت ارشاد که ویدئو‌های بسیاری از برخورد نامناسب ماموران در قبل از حادثه فوت مهسا امینی، افکارعمومی را جریحه دار کرده بود، صرفا به فعالیت گشت ارشاد مدیران اشاره کرد. موضوعی که سخنگوی دولت دستگیری مشاور وزیر راه را یکی از دستاورد‌های گشت ارشاد مدیران معرفی کرده بود.

بیشتر بخوانید: محمود میرلوحی: حاکمیت فکر می‌کند، چون مردم از دستاورد‌ها بی‌اطلاعند، اعتراضات شکل گرفته/ بهادری جهرمی از قماش سایر دولتی‌هاست

رئیس دولت سیزدهم، از ابتدای تشکیل دولت و حتی بعد از آغاز اعتراضات سراسری، واکنشی به عملکرد گشت ارشاد نداشته است. این در حالی است رئیسی، به نامه احزاب و گروه‌های سیاسی در ارتباط با نامه جمعی از احزاب اصلاح طلب به رئیسی برای برگزاری تجمع اعتراضی هم پاسخ نداد و به روزه سکوتش ادامه داد. این در حالی است که رئیسی در جریان رقابت‌های انتخاباتی گفته بود باید مجری سیاست گذاری شورای انقلاب فرهنگی درباره حجاب و عفاف را به جای وزارت کشور به وزارت ارشاد واگذار کرد. وعده‌ای که تاکنون محقق نشده است.

بی مسئولیتی دولت در برابر فیلترینگ اینستاگرام و واتس آپ

اعتراضات سراسری بعد از فوت مهسا امینی باعث شد تا فرصت مناسب برای فیلترینگ واتس آپ و اینستاگرام فراهم شود. همان زمان وزیر ارتباطات دولت رئیسی، گفت «نه نامه فیلتر فیلترشکن‌ها را دیدم و نه امضاء کرده ام!» از سوی دیگر تندرو‌های حامی رئیسی، از فقدان حضور دولت در عرصه‌های تصمیم سازی درباره فیلترینگ سوء استفاده کرده و تلاش کردند از آب گل آلود ماهی بگیرند.

در نمونه‌ای جدید، مرتضی آقا تهرانی از اعضای برجسته جبهه پایداری و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس که از مدافعان سرسخت طرح صیانت است، گفته «باید در حوزه فضای مجازی سفت بگیریم تا خارجی‌ها همکاری کنند. پیشتر نیز جلسه شورای عالی فضای مجازی که با حضور رئیسی برگزار شده بود، درباره فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی سکوت کرده است. سکوت رئیسی آنقدر ادامه داشته که حتی در برابر پرسش نمایندگان مجلس درباره فیلترینگ سکوت کرد. این در حالی است که نمایندگان مجلس می‌گویند تصمیم درباره پایان فیلترینگ با شورای عالی فضای مجازی است. چه آنکه سخنگوی دولت و سردار جلالی رئیس سازمان پدافندغیرعامل، تصمیم برای فیلترینگ را متوجه شورای امنیت کشور کرده است.

سرنوشت نامعلوم برجام و تولید تنش در سیاست خارجی

رئیسی از همان ابتدای تشکیل دولت، از آغاز مذاکرات برجامی با تکیه بر موضع عزت سخن گفت. او تاکید داشت مذاکرات را برای رفع تحریم‌ها انجام خواهد داد. بعد از ۵ ماه وقفه و فرصت سوزی علی باقری، مذاکرات در آبان ۱۴۰۰ آغاز شد. در حالی که فرصت سوزی در مذاکرات متاثر از واسطه گری روسیه بین ایران و امریکا، زمان را به ضرر ایران به پیش می‌برد، مذاکرات، پشت جبهه جنگ اوکراین و روسیه متوقف شد. روسیه با خرید پهباد‌های شاهد از ایران که بعد‌ها وزارت خارجه آن را تایید کرد، مذاکره ایران با اروپا را به مخاطره انداخت. سرانجام با آغاز اعتراضات بعد از فوت مهسا امینی، مذاکره با ایران از اولویت کشور‌های اروپایی و امریکایی خارج شد.

مرخصی دولت در حوادث سیستان و بلوچستان

شرایط بحرانی سیستان و بلوچستان و فقدان نمایندگان دولت در عرصه عمومی، این گمانه را مطرح می‌کند که حسین مدرس خیابانی، استاندار سیستان و بلوچستان، اساسا در استان حضور دارد یا به مرخصی رفته است؟ از سویی اولین اعزام نماینده دولت نیز بعد از گذشت ۴۰ روز از حادثه زاهدان و به بهانه بازدید معاون اول رئیسی از پیشرفت طرح‌های عمرانی صورت گرفته است. استاندار سیستان و بلوچستان، از ابتدای آغاز اعتراضات در استان، بجز یک بیانیه در جایگاه رئیس شورای تامین استان، که بعد از حادثه تروریستی شاهچراغ، رئیس کلانتری و فرمانده انتظامی زاهدان را برکنار کرد، در برابر چرایی شروع اعتراضات سیستان و بلوچستان که از چابهار و در واکنش به شایعه تجاوز یک فرمانده انتظامی به دختری بلوچ آغاز شد، منفعلانه عمل کرده و هیچ بیانیه یا گزارش یا مصاحبه تبیینی ارائه نکرده است.

چه بسا در صورت مدیریت حوادث چابهار و رسیدگی عاجل به ادعای خانواده آن دختر و اطلاع رسانی اقناعی به موقع آن در برابر شایعات با بهره گیری از ظرفیت صداوسیما و مطبوعات، اعتراضات نماز جمعه زاهدان، به شهادت تعداد زیادی از مردم منجر نمی‌شد. بعد از حوادث جمعه خونین زاهدان نیز، مدرسی خیابانی که به عنوان مدیری اقتصادی در وزارت صمت توصیف می‌شود، نتوانست به عنوان نماینده دولت و با اختیارات ویژه‌ای که از سوی ابراهیم رئیسی دریافت کرده، آرامش را به استان بازگرداند. انفعالی که در غیاب دولت رئیسی، به ورود رهبری به حوادث سیستان و بلوچستان منجر شد.

بایکوت محترمانه ایران در بازی‌های جام جهانی

جام جهانی فوتبال در حالی آغاز شد که بر خلاف وعده‌های رئیسی و وزرای او در بهره گیری از ظرفیت جام جهانی برای جذب توریسم و گردشگر پزشکی و ورزشی، حتی یک بلیت هواپیما از سوی گردشگران خارجی به مقصد ایران خریداری نشده است. رئیسی وقتی با امیرقطر عکس یادگاری می‌گرفت تصور نمی‌کرد برای اجرای وعده هایش باید دیپلماسی فعالانه‌ای داشته باشد. با وجود آنکه تخصص امیرعبدالهیان حوزه خاورمیانه است، اما دولت سیزدهم، در مجموع نتوانست حتی یک تخت از ۲۰هزار تخت پیش بینی شده برای جام جهانی را پر کند. جزیره کیش نه میزبان تیم ملی بود و نه بازی‌های دوستانه در آن برگزار شد.

هدیه امیر قطر به رئیسی در جریان سفر اسفند۱۴۰۰

قبل تر، بهادری جهرمی سخنگوی دولت وعده داده بود کارگروهی زیرنظر معاون اول رئیسی برای هماهنگی دستگاه‌ها در جام جهانی تشکیل شود، اما تاکنون حتی یک برگ گزارش اقدامات این کارگروه منتشر نشده است. گویی دولت در خواب پاییزی فرو رفته است.

دیپلماسی از راه دور؛ تحمیل تحریم‌ها به ایران

از آغاز دولت رئیسی تا امروز که در انتهای آبان ماه هستیم، پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه ایران روی میز شورای حکام قرار گرفته که در آن ایران به «همکاری الزامی و اضطراری»، توصیه شده است. ۱۰ روز قبل، آمریکا و سه کشور اروپایی از شورای حکام خواستند که با تصویب قطعنامه‌ای در رابطه با ایران، خواستار همکاری این کشور با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شود.

در حالی تحریم اتحادیه اروپا علیه ایران بعد از اعتراضات سراسری صورت گرفت، که وزارت خارجه آلمان، از قبل، خبر از آن داده بود. اگرچه تمامی این تحریم‌ها از سوی وزارت خارجه، دخالت در امور داخلی ایران ارزیابی شد، اما هیچ تلاش دیپلماتیکی برای جلوگیری از تحریم‌ها صورت نگرفت.

اوج گرفتن نرخ دلار و سفره مردم

اگرچه رئیسی در ایام انتخابات۱۴۰۰، به ارتباط نرخ دلار و سیاست خارجی و سفره مردم معتقد نبود و می‌گفت می‌توان با تولید داخلی، در برابر تحریم‌ها مقاومت کرد، حالا بعد از یکسال از حکمرانی دولت سیزدهم، نوسان قیمت دلار بازار آزاد همچنان ادامه دارد، به طوری که هر دلار آمریکا در معاملات امروز در کانال ۳۵هزار تومان قرار دارد. اما زمانی که رئیسی کرسی ریاست‌جمهوری را به دست آورد، دلار در میانه کانال ۲۵ هزار تومانی قرار داشت.

رئیسی حین بحران ها: سکوت و غیبت بین مردم

کنشگری رئیسی در یکسال ریاست قوه مجریه، حاکی از آن است که او در موقعیت بحران‌ها از حضور بین مردم امتناع می‌کند. تعطیلی سفر‌های استانی، سکوت در برابر فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی که روزی برای داشتن صفحه اینستاگرام به آن افتخار می‌کرد، حالا او را در موقعیتی متضاد با شعار‌ها و وعده هایش قرار داده است. موقعیتی که به نظر می‌رسد تندرو‌ها دربیرون دولت به او فشار آورده و رئیسی را به سکوت دعوت کردند.

اما آن چنان که موقعیت کشور در اعتراضات سراسری نشان داد، دولت رئیسی یک پای همیشگی تولید و استمرار بحران بوده است. از حذف ارز۴۲۰۰ تومانی که فعالان سیاسی، پیش بینی وقوع اعتراضات را بیان کرده بودند تا حمایت از طرح صیانت از فضای مجازی و سکوت در برابر فیلترینگ که نشان می‌دهد رئیسی در بحران‌ها منفعل و بی توجه به مردم است.

اوج بی تفاوتی رئیسی در اعتراض مردم سیستان و بلوچستان نسبت به ظلمی آشکار شد که در روز‌های گذشته، رهبرانقلاب با اعزام نمایندگان خود به زاهدان، مردم بلوچ را مورد تفقد قرار دادند. توصیفی از فقدان حضور دولت در عرصه‌هایی که باید با حضور در آن، سیاستگذاری کرده یا اشتباهات سیستم را بدون توجه به برچسب تندرو‌های افراطی، جبران نماید.

توصیفی از وضعیت دولت رئیسی که حضرت حافظ در شرح آن گفته «حدیث عشق ز حافظ شنو نه از واعظ/ اگر چه صنعت بسیار در عبادت کرد»