سایه تهدید جنگ هسته‌ای با دخالت چین و روسیه

اقتصاد۲۴-علی‌رغم آن که ایالات متحده و متحدانش هفته جاری را به دلیل ناکامی روسیه در تلاش برای تسلط بر اوکراین پس از یک سال جنگ جشن گرفتند برخی تحولات می‌تواند پیامد‌هایی بسیار فراتر از پابرجا ماندن دولت اوکراین در کی‌یف به همراه داشته باشد.
اگر آخرین معاهده تسلیحاتی بین دو بزرگترین قدرت هسته‌ای جهان از بین برود برای اولین بار از دهه ۱۹۷۰ میلادی هیچ محدودیتی برای نیرو‌های هسته‌ای آمریکا و روسیه وجود نخواهد داشت و خطرات ناشی از شلیک هسته‌ای عمدی‌ای و غیر عمدی افزایش خواهد یافت.

"آنتونیو گوترش" دبیرکل سازمان ملل متحد گفته است: "دنیای بدون کنترل تسلیحات هسته‌ای بسیار خطرناک‌تر و بی‌ثبات‌تر است". اگر چین حمایت اقتصادی و دیپلماتیک خود از روسیه را به کمک نظامی تمام عیار تبدیل کند این یک تغییر بزرگ در نحوه رویکرد چین به سیاست خارجی خواهد بود و تنش بالای فعلی بین ایالات متحده و چین را افزایش داده و جهان را خطرناک‌تر خواهد ساخت.

"برایان هارت" که ماهیت در حال تحول قدرت چین را در مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک مطالعه می‌کند می‌گوید: "این وضعیت ما را به شرایطی باز می‌گرداند که در جنگ سرد دیدیم جایی که تمام کشور‌های بزرگ در درگیری‌های و جنگ‌های نیابتی مداخله می‌کنند".

روسیه چه کرد؟

"ولادیمیر پوتین" رئیس‌جمهور روسیه روز سه‌شنبه اعلام کرد که مشارکت مسکو در "استارت جدید" آخرین توافق کاهش تسلیحات هسته‌ای بین ایالات متحده و روسیه را به حالت تعلیق در می‌آورد. آن توافق تعداد کلاهک‌های هسته‌ای دوربرد روسیه و ایالات متحده را محدود می‌سازد از جمله کلاهک‌هایی که می‌توانند ظرف مدت ۳۰ دقیقه به ایالات متحده برسند.

نگرانی بابت چیست؟

به گفته فدراسیون دانشمندان آمریکایی در فقدان کنترل تسلیحات موجودی زاردخانه‌های هسته‌ای ایالات متحده و روسیه می‌توانند به میزان دو برابر افزایش یابند. "هانس کریستنسن" مدیر پروژه اطلاعات هسته‌ای آن فدراسیون می‌گوید در آن صورت هر کشوری می‌تواند به طور چشمگیر و سریعی تعداد تسلیحات هسته‌ای آماده پرتاب خود را ظرف مدت زمان کوتاهی افزایش دهد.

او می‌افزاید: "چنین افزایشی فوق العاده بی‌ثبات کننده و خطرناک خواهد بود به ویژه با وجود یک جنگ تمام عیار در مقیاس اروپا و روسیه‌ای که تحت فشار تحریم‌های بی سابقه از سوی غرب قرار دارد".

آیا زمان وحشت فرا رسیده است؟

هنوز نه. پوتین هنوز از معاهده خارج نشده است. او گفته که روسیه در بازرسی‌ها و سایر سازوکار‌ها برای اعمال محدودیت‌های تسلیحات هسته‌ای مشارکت نخواهد کرد. با این وجود، وزارت خارجه روسیه اعلام کرده که مسکو به سقف تسلیحات این معاهده احترام خواهد گذاشت.به گفته "جو سیرینسیونه" کارشناس کنترل تسلیحات و عضو شورای روابط خارجی هیچ نشانه‌ای مبنی بر این که پوتین به طور ناگهانی تسلیحات جدیدی تولید خواهد کرد وجود ندارد. او بر این باور است که پوتین شبح هسته‌ای را برای ترساندن متحدان اوکراین مطرح می‌کند.

بیشتر بخوانید:ایران و فاصله چند هفته‌ای با غنی‌سازی ۹۰ درصدی

"سیرینسیونه" می‌افزاید: "او می‌داند که در جال شکست در این جنگ است. او باید غربی‌ها را متقاعد کند که با ادامه کمک به اوکراین خطر جنگ اتمی جهان را تهدید خواهد کرد".

آیا پوتین پیش‌تر این کار را نکرده بود؟

بله. پوتین بلافاصله پس از حمله به اوکراین در فوریه گذشته به نیرو‌های اتمی روسیه دستور آماده باش رزمی بالا را داد. او در ماه دسامبر گفته بود که روسیه به حفظ و ارتقای آمادگی رزمی تسلیحات هسته‌ای که می‌توانند از زمین، هوا و دریایی شلیک شوند ادامه خواهد داد.

"هیتر ویلیامز" کارشناس کنترل تسلیحات در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی می‌گوید: "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه برای مجبور کردن سایرین به پذیرش خواسته هایش و زورگویی به سلاح‌های هسته‌ای تکیه کرده و به تهدیدات هسته‌ای خود ادامه خواهد داد. ممکن است غرب نتواند پوتین را از تهدید به استفاده از تسلیحات هسته‌ای باز دارد، اما کشور‌ها می‌توانند تلاش کنند تا او را از اجرای این تهدیدات بازدارند".

"بن رودز" مشاور ارشد امنیت ملی باراک اوباما رئیس جمهور اسبق آمریکا می‌گوید حتی اگر تصمیم اخیر پوتین یک قمار باشد نیز نشان می‌دهد امریکا در دوره‌ای از تشدید تنش با روسیه قرار دارد که کاملا مشخص نیست به کجا ختم خواهد شد.

در مورد چین وضعیت چگونه است؟

از زمان آغاز تهاجم روسیه علیه اوکراین چین از لحاظ اقتصادی به روسیه برای خرید نفت و گاز آن کشور کمک کرده است. همچنین، چین پهپادها، ریزتراشه‌ها و سایر فناوری‌هایی را که کاربرد تجاری و نظامی دارند به روسیه فروخته است. با این وجود، پکن به روسیه اجازه خرید مهمات، توپخانه، پهپاد‌های مسلح و سایر تسلیحات را نداده است. این رویکرد چین می‌تواند تغییر کند و مقام‌های ارشد دولت بایدن این هفته هشدار دادند که اطلاعاتی در اختیار دارند که نشان می‌دهد چین در حال بررسی ارائه حمایت مرگبار از روسیه است.

سخنگوی وزارت خارجه چین، اما در واکنش به این ادعا امریکا را به "تعقیب سایه‌ها و تلاش برای لکه دار کردن چین" متهم کرد. علی‌رغم آن که کاخ سفید شواهد خود را علنی نکرده، اما شواهد یادآور اطلاعاتی است که دولت بایدن پیش از حمله روسیه علیه اوکراین مطرح کرده بود.

چه چیزی می‌تواند چین را وادار به کمک مستقیم به روسیه کند؟

"هارت" از مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی اشاره می‌کند که جنگ در اوکراین از بسیاری جهات برای چین خوب بوده است. جنگ اوکراین باعث شده روسیه بیش‌تر به چین متکی شود و توجه ایالات متحده رقیب اصلی چین را منحرف کرده است. با این وجود، چین نمی‌خواهد روسیه قدرتمندترین شریک آن کشور در صحنه جهانی در جنگ دچار وضعیتی بغرنج شود.

او می‌افزاید: "در مجموع، همسویی پکن با روسیه در درجه اول ناشی از نگرانی‌های جمعی دو کشور در مورد ایالات متحده ناشی از رقابت با ایالات متحده است. هر چه رقابت مستقیم بین پکن و واشنگتن تشدید شود تمایل پکن برای تقویت روابط با مسکو را بیش‌تر خواهید دید. این مثلثی است که آنان با آن مواجه هستند".

واکنش ایالات متحده چگونه خواهد بود؟

دولت بایدن درباره "پیامد شدید" در صورت کمک چین به روسیه برای تکمیل تجهیزات نظامی آن کشور هشدار داده است. "ند پرایس" سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته است: "ما در هدف قرار دادن شرکت‌ها یا افراد چینی که تحریم‌های ما را نقض می‌کنند تردید نخواهیم کرد".

اقتصاد چین در حال حاضر دچار مشکل شده است. با این وجود، اعمال تحریم‌های بزرگ علیه چین که بازیگر اقتصادی بسیار بزرگ تری از روسیه است بر ایالات متحده و سایر کشور‌ها نیز تاثیرات منفی خواهد داشت.

این وضعیت چه معنایی برای نظم ژئوپولیتیکی دارد؟

دخالت مستقیم چین نشان دهنده تغییر بزرگی در رویکرد آن کشور به سیاست خارجی خواهد بود به طوری که "اوریانا اسکایلار ماسترو" کارشناس مسائل چین در انستیتو امریکن اینترپرایز و دانشگاه استنفورد می‌گوید باید در مورد هر آن چه درباره چین تا پیش از این می‌دانست تجدیدنظر کند.

او می‌گوید: "چین به مداخلات نظامی خارجی ایالات متحده به عنوان تلاش‌های گران قیمتی نگاه می‌کند که ایالات متحده را قدرتمندتر نکرده است. آنان رویکرد متفاوتی را در پیش گرفته اند. من بسیار کمتر نگران معنای آن برای اوکراین خواهم بود و بسیار بیش‌تر نگران معنای آن برای جهان هستم.

اگر اکنون با چینی روبرو باشیم که درگیر مداخله و درگیری‌های خارجی می‌شود این یک مولفه کلیدی خواهد بود چرا که چینی‌ها دهه‌ها استدلال کرده بودند که مداخله در درگیری‌های نظامی و منازعات در کشور‌های دیگر یکی از دلایل افول ایالات متحده بود و در نتیجه کاری احمقانه است که چین هرگز انجام نخواهد داد. با این وجود، اگر چین این رویکرد خود را به شکلی رادیکال تغییر دهد جهان کاملا به مکانی خطرناک‌تر تبدیل خواهد شد".

او می‌افزاید: "علی‌رغم آن که چین کار را برای امریکا برای مثال از طریق نپیوستن به کارزار تحریم روسیه دشوارتر ساخته با این وجود، حمایت فعالانه نظامی چین از روسیه وضعیت را به طور کلی متفاوت خواهد ساخت".

جنگ سرد جدید؟

تنش‌ها با چین که ایالات متحده آن کشور را بزرگترین رقیب استراتژیک و اقتصادی خود می‌داند افزایش یافته است. حتی پیش از آن که دولت بایدن یک بالن جاسوسی چین را در سواحل کارولینای جنوبی در ماه جاری ساقط کند دو کشور بر سر تایوان، فناوری، حقوق بشر، تهاجم روسیه به اوکراین و مسائل دیگر با یکدیگر درگیر شده بودند.

دولت بایدن در تلاش است تا روابط را تثبیت کند و آن چه را که "نرده‌های محافظ" نامیده می‌شود را ایجاد کرده تا تعاملات دوجانبه میان دو کشور را عادی سازد. با این وجود، حفظ این شرایط به طور فزاینده‌ای دشوار شده است.

"آنتونی بلینکن" وزیر خارجه ایالات متحده اخیرا در برنامه‌ای در شبکه "سی بی اس" هنگام بحث درباره تهدید تازه گفته بود: "ما باید مطمئن شویم که رقابتی که به وضوح درگیر آن هستیم به درگیری و جنگ سرد جدید منحرف نشود. این به نفع ما نیست".

چین در پیشنهادی مبهم در روز جمعه خواستار گفتگو‌های صلح بین اوکراین و روسیه و هم چنین خواستار پایان بخشیدن به "ذهنیت جنگ سرد" شده بود اصطلاحی که چین از آن برای اشاره به هژمونی ایالات متحده و حفظ اتحاد‌هایی ماند ناتو استفاده می‌کند.