مشروح گفت‌وگوی امیرعبداللهیان با سی‌ان‌ان

اقتصاد۲۴- حسین امیرعبدللهیان، وزیر امور خارجه ایران که برای شرکت در پنجاه‌ودومین نشست شورای حقوق بشر و نشست کنفرانس خلع سلاح به ژنو سفر کرده بود، در حاشیه این نشست‌ها با شبکه سی‌ان‌ان گفتگو کرده و به سوالاتی درباره ادعا‌هایی در زمینه ناآرامی‌های اخیر در ایران، برنامه هسته‌ای ایران، ادعای غرب مبنی بر حمایت ایران از جنگ روسیه در جنگ اوکراین، فعالیت‌های هسته‌ای ایران و نقش زنان در ایران پاسخ داد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

مجری: شما این‌جا در شورای حقوق بشر سازمان ملل سخنرانی داشتید، آن هم در حالی که می‌دانید بسیاری از این موضوع متعجب بودند که با توجه به تحولات پیش آمده در ایران، چرا شما باید در این شورا سخنرانی کنید؟ شما در سخنرانی خود اشاره داشتید که هیچ کشوری نمی‌تواند ادعا کند که حقوق بشر را به صورت کامل اجرا می‌نماید. با توجه به اینکه ایران نه تنها در زمینه اجرای حقوق بشر حرکت نکرده است، بلکه در مقابل، اقدام به سرکوب و کشتار مردم نموده و گزارشاتی مبنی بر شکنجه و تعرض به زندانیان و همچنین تصاویری از شلیک مرگبار نیرو‌های امنیتی به تجمعات مسالمت آمیز وجود دارد؛ آیا می‌توان گفت که منظور شما از اینکه هیچ کشوری نمی‌تواند ادعای اجرای کامل حقوق بشر را نماید، به نوعی تایید کننده همین موضوعات است؟

امیرعبداللهیان: شما اصالتا ایرانی هستید؛ ما در تاریخ چندهزار ساله تمدن ایران، اولین کشوری هستیم که کتیبه‌های مربوط به حقوق بشر و سنگ نوشته‌های مربوط به آن را در موزه‌های ایران و جهان در اختیار داریم. در آموزه‌های دینی و اسلامی خودمان هم حقوق بشر یکی از موضوعات اساسی است که همواره رعایت آن به ما توصیه شده است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز تاکید ویژه بر این موضوع داشته است. ما حقوق بشر را به خوبی رعایت می‌کنیم، اما وقتی من در سخنرانی خودم گفتم که کشور‌ها حقوق بشر را به طور کامل رعایت نمی‌کنند، دقیقا منظورم کشور‌هایی است که ادعا می‌کنند، اما عمل نمی‌کنند.

مجری: من مایلم در مورد کشور شما صحبت کنم. همه آن چیزی که من می‌خواهم بدانم این است آیا شما آماده اید که بگویید کشتن معترضین بی گناه، سوء استفاده جنسی و تعرض به زنان دستگیر شده که سی ان ان در گزارشات خود دست کم با یکی از آن‌ها که در یک بازداشتگاه وابسته به سپاه زندانی بوده گفتگو کرده و همچنین دستگیری‌های گسترده بدین معنی است که ایران بر رعایت حقوق بشر تاکید دارد؟

امیرعبداللهیان: در ایران اتفاقی افتاد؛ یک دختر ایرانی فوت شد. همه ما هم متاسف شدیم؛ اما مداخلات خارجی، رسانه‌های فارسی زبان که از آمریکا و انگلیس فعالیت شان را منعکس می‌کنند، آشوب و اغتشاش و ترور را تشویق کردند. تظاهرات مسالمت آمیز با مداخله خارجی به خشونت کشیده شد و حتی با سوء استفاده از شرایط تا مرحله عملیات داعش در داخل ایران پیش رفت.

با اطمینان به شما می‌گویم، پلیس و نیرو‌های حافظ امنیت در ایران احدی را با گلوله یا به هر شیوه‌ی دیگر را در این حتی «اغتشاشات» نکشته اند. اصلا به پلیس اجازه داده نشد که سلاح جنگی حمل کند. بلکه برعکس، بیش از صد پلیس توسط افرادی که سلاح گرم و سرد داشتند و این سلاح‌ها از مرز‌های کشور‌های ناامن همسایه وارد شده بود، به شهادت رسیدند و چند هزار تن نیز مجروح شدند. برخی طرف‌های خارجی و رسانه‌های فارسی زبانی که با پول آن‌ها و هدایت آن‌ها کار می‌کنند، ادعا کردند در ایران یک انقلاب جدید یا یک کودتا در حال رخ دادن است. چه کسی قرار بود این جریان را رهبری کند؟ رهبر گروهک ترویستی منافقین که هفده هزار ایرانی، زن و کودک را به شهادت رساندند و سال‌ها در لیست سیاه تروریستی آمریکا و غرب بودند. همچنین پسر شاه سابق که جنایت‌های بسیاری کرد. من به مقامات آلمان گفتم آیا شما اجازه می‌دهید اگر هیتلر فرزندی داشته باشد امروز بیاید و صدراعظم آلمان شود؟

مجری: واقعا این را گفتید؟

امیرعبداللهیان: بله من این را منتقل کردم.

مجری: خُب این موضع شماست؛ خانمی ادعا می‌کند که بیش از یک ماه در یکی از بازداشتگاه‌ها زندانی و به ایشان تعرض جنسی شده است. بر این اساس بعدا ایشان به یک روحانی مراجعه می‌کنند تا از ایشان کمک بگیرند، چون می‌خواستند خودکشی کنند. موضوع مراجعه این خانم را آن فرد مطرح کرده است. آیا منظور ایران از حقوق بشر و رعایت آن این است؟ افراد دیگر دستگیر شده‌ای نیز وجود دارند که ادعا‌هایی نظیر سوء استفاده جنسی دارند.

امیرعبداللهیان: اولا، در تظاهرات مسالمت آمیز پاییز هیچ کس دستگیر نشد، اما در تظاهراتی که به خشونت کشیده شد، افرادی که بخشی از آن‌ها از خارج از ایران وارد شده بودند و سلاح سرد و گرم حمل می‌کردند و پلیس را کشتند، دستگیر شدند. شما می‌دانید مقام معظم رهبری فرمان عفو عمومی دادند و همه کسانی که در زندان بودند آزاد شدند، جز آن دسته از افرادی که کسی را کشته اند و شاکی دارند. موردی که در مورد این خانم ایرانی گفتید را نمی‌توانم تایید کنم. از این حرف‌های بی اساس در فضای مجازی و رسانه‌ها زیاد گفته می‌شود.

مجری: بی‌اساس نیست. سی ان ان با یک روحانی و شخصی مذهبی مورد تایید کشور شما گفتگو کرده است.

امیرعبداللهیان: ما خیلی وقت‌ها دیده‌ایم که گزارش‌هایی را سی ان ان جهت دار و نادرست منتشر کرده است.

مجری: ما واقعیت‌ها و حقیقت‌ها را منعکس می‌کنیم و درست به همین خاطر است آقای وزیر که شما الان اینجا نشسته‌اید. به بحث خودمان برگردیم. شما همسر دارید، خواهر دارید، فرزند دختر دارید؛ مایلم نظر شما در مورد اعتراضات مسالمت آمیز برای تغییر روش زندگی زنان و برداشتن حجاب را بدانم؟ آیا این حق زنان نیست که بخواهند به شکل مسالمت آمیز روسری خود را بردارند؟ خانواده شما در این زمینه چه می‌گویند؟

امیرعبداللهیان: مایلم بگویم که ما در ایران قوی‌ترین دموکراسی را به ویژه در مقایسه با بسیاری از کشور‌ها داریم. هر کشوری ضوابط و مقرراتی دارد. خانم‌ها نقش بسیار مهمی در ایران دارند و این نقش را بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دست آوردند. امروز شبکه‌های بیرونی در حال تبدیل کردن موضوع حجاب و روسری به یک بحران سیاسی هستند. خانم‌ها در ایران در چارچوب مقررات از آزادی فوق العاده برخوردارند.

مجری: در اوایل انقلاب من به یاد می‌آورم که تا مدتی مساله حجاب اجباری وجود نداشت. هر کسی در انتخاب نوع حجاب خود آزاد بود، چه روسری و چه چادر، اما پس از آن یک سری اتفاقات افتاد که باعث شد حجاب اجباری شود. البته اخیرا، آیت الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی اشاره کردند که آن دسته از کسانی که حجاب خود را به درستی رعایت نمی‌کنند را نمی‌توان به آن‌ها لقب بی دین داد و نمی‌توانیم بگوییم که آن‌ها ضد دین هستند. آقای لاریجانی، رییس سابق مجلس ایران نیز گفته بود که چرا این‌قدر این مساله را بزرگ می‌کنید. سوال من در اینجا این است که دولت اکنون چگونه می‌خواهد با این موضوع برخورد کند؟ آیا قبول دارید که بالاخره زنان باید بیایند و به صورت مسالمت‌آمیز برای حق و حقوق خودشان اعتراض کنند؟ آیا در این دموکراسی که می‌گویید، زنان این حق را دارند؟

امیرعبداللهیان: متاسفانه در این موضوعات با استاندارد دوگانه و سیاست دوگانه برخورد می‌شود؛ بگذارید من از شما سوالی بپرسم سپس به سوال شما بازخواهیم گشت. ببینید این ماجرا از کجا شروع شد؟ یک دختر ایرانی به نام مهسا امینی فوت کرد. او را به نمادی برای تغییر نظام در ایران تبدیل کردند. به اسم دفاع از آزادی زن؛ سوال من این است: خانم شیرین ابوعاقله که همکار شما و یک خبرنگار بود. زنی مسیحی در روز روشن به دست رژیم اسراییل به شهادت رسید. چه کسی از او دفاع کرد؟

مجری: همه دنیا از او دفاع کرد و بسیاری مرگ او را محکوم کردند.

امیرعبداللهیان: نتیجه چه شد؟ پس چرا اجازه ندادند موضوع او در شورای امنیت مطرح شود؟

مجری: آقای وزیر سوال من این است که به اعتقاد شما زنان در ایران حق اعتراض مسالمت آمیز دارند؟ همان طور که احتمالا شما بهتر از من می‌دانید برخی اوقات پلیس امنیت اخلاقی خارج از ضوابط با افراد برخورد کرده و مسئولین راحت از آن می‌گذرند. کمپین انتخاباتی رئیس جمهور فعلی شما روی موضوع زنان هم متمرکز بود و تصمیم گرفت که در مورد زنان سخت گیر باشد و لذا همانطور که نتیجه را می‌بینید از زمان ریاست جمهوری ایشان شاهد برخورد و سرکوب علیه زنان در هر دو موضوع پوشش و حقوق آن‌ها هستیم. چرا یک حکومت باید خود را با بهره گرفتن از حقوق زنان ثابت کند؟

امیرعبداللهیان: شما قرار است مصاحبه کنید، اما در عمل در حال مجادله هستید و این روش درستی برای مصاحبه نیست. خانم‌ها در ایران از آزادی‌های لازم در چارچوب قانون برخوردارند. آیا شما از کشور‌های دیگر منطقه که دوست و متحد آمریکا هم هستند در ارتباط با خانم‌ها همین گونه سوال می‌پرسید؟ موضوع امروز در ایران اصلا موضوع حجاب نیست. حجاب چه ربطی به گروهک تروریستی منافقین دارد؟ از آن‌ها بپرسید این چه حجابی است که بر سر می‌گذارند آن هم در حالی که در اروپا و آمریکا حضور دارند؟ آن خانمی که با ادعای ریاست جمهوری قصد آمدن به ایران داشت یک سناتور امریکا از ریاست جمهوری این تروریست حمایت کردند این چه حجاب اجباری است که در تشکیلات تروریستی خود ایجاد کرده است. این افراد اکنون دوستان آمریکا و کاخ سفید هستند. چرا بر اساس الگوی استاندارد دوگانه برخورد می‌کنید؟

مجری: در مورد ارسال سلاح‌های ایرانی به روسیه و هدف قرار دادن مردم غیر نظامی اوکراین. می‌توانید برای من توضیح دهید که چرا سیاست ایران بر ارسال سلاح و دیگر کمک‌های نظامی برای رئیس جمهور پوتین به منظور کشتن افراد غیر نظامی در اوکراین استوار است؟

امیر عبداللهیان: قبل از آن من توضیح دهم که خانم‌ها در ایران بخش مهم جامعه ما هستند. زن ایرانی در سال‌های انقلاب ما به یک مجموعه پویا و بانشاط تبدیل شده است. ما نمی‌خواهیم زن فعال ایرانی را که پایبند به ارزش‌های خودش است، برخی طرف‌ها با ارزش‌های اجباری خودشان همراه کنند و به بهانه حجاب، ناامنی، ترور و اغتشاش را در ایران رقم بزنند. امروز زن ایرانی از جایگاه و موقعیت ویژه‌ای در ایران و جهان برخوردار است. آن‌ها در هرکجای جهان که حضور دارند جزء نخبه‌ها و برترین‌ها هستند؛ لذا نباید تلاش کرد تا جایگاه مهم آن‌ها تقلیل داده شود.

اما در مورد اوکراین، ما در جنگ اوکراین و روسیه به هیچ طرفی سلاحی ندادیم. ما مخالف جنگ در اوکراین هستیم و به هیچ طرفی سلاحی را ارسال نکردیم. از ابتدای جنگ هم تلاش کردیم تا جنگ متوقف شود و طرفین بر گفتگو و راه حل سیاسی متمرکز شوند، یعنی همان سیاستی که در مورد یمن، افغانستان و دیگر کشور‌های بحرانی اتخاذ کردیم.

اتهاماتی که در مورد پهپاد به ایران وارد می‌شود، اتهامات نادرستی است. ما از گذشته با روسیه همکاری دفاعی داشتیم و این همکاری‌ها همچنان ادامه دارد. اما هیچ سلاحی برای استفاده در جنگ علیه اوکراین به روسیه ندادیم.

مجری: این تصویر پهپاد ایرانی است که در داخل اوکراین گرفته شده است.

امیر عبداللهیان: چه کسی می‌گوید که این تصویر مربوط به پهپاد ایرانی است؟ من به شما توضیح می‌دهم. من با وزیر امور خارجه اوکراین چند ماه پیش تماس گرفتم و گفتم این اتهامات بی‌اساس چیست که در مورد ایران مطرح می‌کنید؟ او به من گفت که ما اسنادی داریم که پهپاد شاهد ایرانی توسط روسیه در اوکراین به کار گرفته می‌شود. به او گفتم ما آمادگی داریم تیم نظامی ایران و اوکراین با هم سند‌های شما را ببینند و بعد قضاوت کنیم. در کشور عمان قرار گذاشتیم تیم‌های نظامی ما و طرف اوکراینی آمدند و تعدادی عکس ماهواره‌ای مغشوش، مبهم و غیر واضح به ما ارائه دادند و ادعا کردند این‌ها پهپاد‌های ایرانی است.

متخصصان ما بررسی کردند و آن تصاویر هیچ ارتباطی با ایران نداشت. در حال حاضر چهار ماه است که ما منتظر هستیم دور دوم گفتگو‌ها آغاز شود و آن‌ها اسناد روشن‌تری ارائه دهند. اما طرف اوکراینی دائما می‌گوید دوهفته دیگر، یک ماه دیگر، اما تا به امروز برای دور دوم مذاکرات و ارائه اسناد نیامده اند.

مجری: شما گفته اید که پهپاد‌های شاهد را به روسیه قبل از اشغال اوکراین فرستاده اید، اما برای دیپلمات‌های غربی روشن است که شما پس از اشغال اوکراین صد‌ها پهپاد به روسیه داده‌اید و این پهپاد‌ها صد‌ها هدف را در اوکراین مورد حمله قرار داده است. روسیه می‌خواهد در مقابل به شما جنگنده بدهد؟

امیرعبداللهیان: ما از روسیه پرسیدیم و گفت از پهپاد ایرانی در اوکراین استفاده نکرده است. به اوکراین هم گفتیم اگر مستنداتی دارید، ارائه دهید تا ما بررسی می‌کنیم. هیچ مستندات قوی به جز اتهامات رسانه‌ای از سمت طرف اوکراینی در این رابطه ارائه نداده است.

من به صراحت به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران می‌گویم: ما مخالف جنگ هستیم. ما مخالف جنگ در اوکراین، یمن، فلسطین و افغانستان هستیم. رئیس جمهور کشورم برای توقف جنگ در اوکراین تلاش‌های زیادی انجام داد. چند ماه پیش آقای مکرون از رئیس جمهور کشورم خواست با توجه به روابط خوبی که با روسیه دارید به روسیه توصیه کنید جنگ را متوقف کند. آقای رئیس جمهور رئیسی من را به مسکو فرستاد، من با مقامات مسکوصحبت کردم، هنوز هم ما در این مسیر هستیم.

من معتقد هستم که جنگ نه در اوکراین و نه در هیچ جای جهان راه حل نیست. اما این که برخی رسانه‌های غربی می‌خواهند همه مسائلی از جمله مرگ طبیعی یک دختر ایرانی، جنگ در اوکراین، بحران در حوزه انرژی را به ایران ارتباط دهند، اهداف خاص خود را دنبال کنند، این همان استاندارد دوگانه است که گفتم. البته ما نیت آن‌ها را می‌دانیم و به نظرم ملت ایران در راهپیمایی ٢٢ بهمن پاسخ خوبی دادند. ما مشروعیت خودمان را از مردم ایران می‌گیریم. مردم ما تعداد اندکی منافق تروریست که در خارج از کشور حضور دارند نیستند. مردم ما پسر شاه مخلوع و جنایتکار سابق ایران نیستند.

مردم ایران آن‌هایی هستند که در سختی‌ها پای انقلاب، نظام، امنیت و ارزش های‌شان ایستادند. اما اگر یک زمانی آن‌ها همه مسائل را گره بزنند برای این که به هدفی که می‌خواهند برسند، مردم ایران مردم آگاه و روشنی هستند و دیدید به همین دلیل چقدر زود خودشان را از اغتشاشاتی که دیگران داشتند آن را رهبری می‌کردند، جدا کردند. مردم دارند زندگی طبیعی و عادی خود را می‌کنند. اما از بیرون هنوز رسانه‌هایی هستند که صحبت از حرکت مردم برای سرنگونی جمهوری اسلامی ایران می‌کنند. در کف خیابان در ایران چیز دیگری وجود دارد. رسانه‌ها هر چه می‌خواهند بگویند. خبرسازی کنند، مطالب را جعل کنند.

شما نمی‌توانید به اخبار فضای مجازی استناد کنید. این چه عکسی است که به من نشان می‌دهید؟ من ادعا می‌کنم آن یک پهپاد آمریکایی است. شما ثابت کنید که آن آمریکایی نیست. این را متخصصین نظامی باید بگویند. شما به عنوان یک خبرنگار که متخصص نیستید، نباید این را بگویید. من هم به عنوان یک فردی که متخصص نظامی نیستم نباید بگویم. من متخصصین عالی رتبه نظامی کشورم را فرستادم به عمان متخصین اوکراین هم آمدند و نتوانستند اثبات کنند و بعد شما می‌خواهید به عنوان خبرنگار سی ان ان بگویید این پهپاد ایرانی است. من می‌گویم این پهپاد اتفاقا برای رژیم صهیونیستی است که در اوکراین علیه مردم استفاده شده است. شما اثبات کن که برای رژیم صهیونیستی نیست. این نحوه سوال پرسیدن و ادعایتان اشتباه است.

خوب اگر اوکراین مستند دارد، چرا وقتی با مقامات متخصص نظامی ما مذاکره می‌کنند، نمی‌توانند این مستندات را ارائه دهند؟ در میز مذاکره اسناد را ارائه دهند، ما که به پای میز مذاکره آمدیم.

بیشتر بخوانید: امیرعبداللهیان: برای توافق با آمریکا فاصله زیادی نداریم

مجری: ١- آیا امیدی به مذاکرات برجام و توافق هسته‌ای دارید؟ ٢- شما چند درصد غنی سازی دارید؟ برخی گزارش‌های رسانه‌ای می‌گویند ٨۴%، من نمی‌دانم و آژانس بین المللی انرژی اتمی می‌گوید احتمالا ۶٠ %.

امیر عبداللهیان: در مورد برجام، جمهوری اسلامی ایران متعهدترین طرف در مجموعه طرف‌های گفتگو و برجام بوده و هست. طرفی که از برجام خارج شد، ترامپ و آمریکا بود. آمریکا در حال حاضر در جایگاهی نیست که بخواهد به جای رفتار سازنده و بازگشت به برجام، با رفتار‌های ریاکارانه برخورد کند. ما در دولت جدید ایران تصمیم گرفتیم گفتگو‌ها را برای بازگشت به برجام ادامه دهیم. از نظر ما و از نظر دولت جدید این برجام ایراداتی هم دارد. جمع‌بندی ما در دولت جدید این است که اگر همه طرف‌ها به برجام بازگردند، در واقع این توافق را در چارچوب برجام احیا کنیم. گفتگو‌های طولانی در وین انجام شد. آمریکایی‌ها ایران را متهم می‌کنند که ایرانی‌ها اراده کافی را ندارد و می‌گویند ما در مرحله توافق بودیم و ایرانی‌ها زیاده خواهی کردند.

من به صراحت به شما می‌گویم، اولا، ما در یک سال گذشته بار‌ها دیدیم مقامات آمریکایی قادر به جمع بندی نیستند. مقامات آمریکایی به دلیل فشار‌ها و مشکلات داخلی هنوز نمی‌توانند یک تصمیم شجاعانه برای بازگشت به برجام بگیرند.

ما بار‌ها ابتکار خودمان را نشان دادیم. هنوز هم ما در مسیر گفتگو و توافق قرار داریم. البته پارلمان ایران در هفته‌های گذشته و به ویژه بعد از اغتشاشات و مداخلات آمریکا و سه کشور اروپایی در تظاهرات مسالمت آمیز در ایران، فشار زیادی را بر دولت دارند. من هفته گذشته در پارلمان کشورم بودم، آن‌ها به من می‌گویند شما با چه کسی می‌خواهید توافق کنید؟ با آمریکا و سه کشور اروپایی؟

این‌ها که در اغتشاشات پاییز برای تغییر نظام تلاش کرده اند. چه اعتباری دارند و چه اطمینانی به آن‌ها برای انجام این کار دارید؟ اما ما هنوز در مسیر توافق هستیم. یک نقشه راهی بین ما و آژانس بین المللی انرژی اتمی ترسیم شده است.

از آقای گروسی دعوتی به عمل آمده است و ایشان به زودی قرار است به تهران سفر کند. پس روابط ما با آژانس در مسیر طبیعی خودش پیش می‌رود. به طرف آمریکایی از طریق واسطه‌ها به صراحت گفتیم ما همچنان در مسیر توافق هستیم.

اما اگر پارلمان ایران قانون جدیدی را تصویب کند ما باید از قانون پارلمان حمایت کنیم؛ لذا پنجره توافق باز است، اما این پنجره برای همیشه بازنخواهد ماند. طرف آمریکایی در مسیر دیپلماتیک پیام‌های مثبتی برای ما ارسال می‌کند، اما در اظهارنظر‌های رسانه‌ای مطالب ریاکارانه و دیگری را ارائه می‌کند. واقعا من به عنوان وزیر امور خارجه ایران گاهی اوقات دچار تردید جدی می‌شوم که این پیامی که طرف آمریکایی به ما داده است و بر توافق تاکید می‌کند با این موضوع که در رسانه‌های خود می‌گوید برجام اولویت ما نیست، کدام را می‌توانیم باور کنیم؟

شما فارس زبان هستید. ما در زبان فارسی یک ضرب المثلی داریم مبنی بر اینکه یک شخصی خروسی را سرقت کرده بود و در زیر کتش پنهان کرده بود و دم خروس از کتش بیرون زده بود. از آن شخص پرسیدند، «تو این خروس را دزدیدی؟ گفت: نه. گفتند ما حرف تو را باور کنیم یا آن دم خروس را؟»

من اظهارات رسانه‌ای مقامات آمریکا را باور کنم که می‌گویند برجام اولویت ما نیست یا پیام‌هایی که از مجاری رسمی می‌فرستند؟

من به عنوان وزیر امور خارجه ایران به مقام آمریکایی که دو حرف متناقض می‌زند در میز مذاکره چه‌قدر می‌توانم اعتماد کنم؟ اما با این حال ما در مسیر توافق قرار داریم، معتقد هستیم که یک الی دو موضوع باقی مانده بین ما می‌تواند نهایی شود و می‌توانیم توافق را جمع بندی کنیم. اما لازمه این موضوع این است که طرف آمریکایی همان مطلبی که در مسیر دیپلماتیک و محرمانه به ما منتقل می‌کند، حتی اگر نمی‌خواهد تمام آن مطلب را در رسانه بگوید حداقل آن مطلب را در رسانه تکذیب نکند و بعد به ما نگوید که من تحت فشار مقاله نویس‌ها در آمریکا هستم و به خاطر شرایط داخلی مجبور هستم این حرف‌ها را بزنم. در دور قبلی مذاکرات نیز به همکار من آقای ظریف این حرف‌ها را زیاد می‌زدند. آقای ظریف می‌گفت چرا این کار را کردید؟ این کار با گفتگوی ما در تعارض بود و آن‌ها پاسخ می‌دادند به دلیل حزب و روزنامه نگاران مخالف ما، و شرایط داخلی این کار را انجام دادیم. طرف آمریکایی اگر می‌خواهد به برجام بازگردد باید شجاعت تصمیم گیری داشته باشد. ما این شجاعت را داریم و نشان دادیم.