مهمان ویژه در تهران؛ سفر تاریخی وزیر خارجه عربستان به ایران

اقتصاد۲۴- فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان به منظور دیدار و گفتگو با مقامات جمهوری اسلامی ایران امروز (شنبه) به تهران سفر خواهد کرد. سفر بن فرحان به تهران نخستین سفر مقام عالیرتبه عربستان به ایران پس از توافق دو طرف با میانجیگری چین برای عادی‌سازی رابطه محسوب می‌شود. به گزارش اعتماد ، در حالی که فیصل بن فرحان اخیرا در دیدار حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی در کیپ تاون آفریقای جنوبی گفته بود که به زودی به ایران سفر خواهد کرد، تاریخ قطعی این سفر ابتدا در رسانه‌های ایرانی منتشر شد. همزمان برخی منابع خبری عربی اعلام کرده‌اند وزیر خارجه عربستان سعودی حامل پیامی از طرف ملک سلمان بن عبدالعزیز برای ابراهیم رییسی رییس‌جمهور ایران است که به توسعه روابط دو کشور مربوط می‌شود. گفته شده که براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته بن فرحان در این سفر با رییس‌جمهور ایران و دیگر مقامات ایرانی دیدار و درباره توسعه روابط دو کشور گفتگو خواهد کرد.

طبق روایت علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت، فیصل بن‌فرحان در این سفر اقداماتی را در راستای گشایش سفارت انجام خواهد داد. رسانه‌های سعودی تاکنون خبری را درباره نحوه گشایش سفارتخانه عربستان در تهران تایید نکرده‌اند. پیش از این، سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض، سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در جده و نمایندگی دایم ایران نزد سازمان همکاری اسلامی طی روز‌های سه‌شنبه ۱۶ خرداد و چهارشنبه ۱۷ خردادماه به طور رسمی بازگشایی شده است. علیرضا بیگدلی، معاون کنسولی وزیر امور خارجه و حسن زرنگار ابرقویی، سرپرست سفارت ایران در ریاض در مراسم بازگشایی سفارت حضور داشتند. تهران، علیرضا عنایتی، دستیار وزیر و مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه را به عنوان سفیر جدید جمهوری اسلامی ایران به ریاض تعیین کرده است. عربستان سعودی تاکنون هویت سفیر تعیین‌شده خود برای آغاز ماموریت دیپلماتیک در تهران پس از ۷ سال قطع رابطه را اعلام نکرده است. در حالی که فعالیت سفارتخانه و کنسولگری ایران در عربستان سعودی (نه در سطح سفیر) از سر گرفته شده هیات سعودی که قرار است در سفارتخانه این کشور مستقر شوند فعلا در یک هتل در تهران مستقر هستند. به گفته منابع آگاه، سعودی‌ها یک طبقه هتل در تهران را برای طولانی‌مدت رزرو کرده‌اند. دیپلمات‌های عربستان سعودی که از مدتی قبل به تهران آمده‌اند در این هتل مستقر شده و فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و تا زمان تعیین‌تکلیف ساختمان سفارت عربستان سعودی در تهران، سفارت به‌طور موقت در این هتل باقی خواهد ماند. مقامات سعودی می‌گویند ساختمان فعلی سفارت عربستان سعودی منطقه نیاوران تهران، قابل استفاده نیست و به همین دلیل تا زمان تعیین تکلیف ساختمان، سفارت در هتل مستقر خواهد بود.

بیشتر بخوانید: عربستان یک طبقه از اسپیناس پالاس را اجاره کرد!

در پی توافق ۱۹ اسفند ماه ۱۴۰۱ در پکن بین ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک ظرف حداکثر دو ماه، مقرر شد وزرای خارجه دو کشور با یکدیگر دیدار و مقدمات بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌های دو کشور فراهم شود. امیرعبداللهیان و «فیصل بن فرحان»، وزرای خارجه ایران و عربستان پس از سه دور گفت‌وگوی تلفنی در فروردین امسال در نهایت پنجشنبه ۱۷ فروردین، بعد از حدود ۷ سال و ۳ ماه قطع روابط، در پکن رسما دیدار و بیانیه‌ای مشترک را امضا کردند؛ آن‌ها بر آمادگی دو طرف برای از بین بردن موانع پیش روی گسترش همکاری‌ها تاکید داشتند.
عربستان سعودی، روابط خود را با ایران در سال ۲۰۱۶ پس از حمله به سفارت این کشور در تهران و کنسولگری در شهر مشهد در جریان اعتراضات به اعدام روحانی شیعه شیخ نمر النمر قطع کرد. ایران و عربستان جدا از رقابت‌های منطقه‌ای تاریخی از سال ۲۰۱۱ به بعد نیز در پرونده‌های منطقه‌ای مانند سوریه، لبنان یا یمن از بازیگران مقابل یکدیگر حمایت کردند.
از ماه مارس تاکنون که ایران و عربستان سعودی توافق کردند سفارتخانه‌های خود را بازگشایی کنند تغییرات عمده‌ای در معادله‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مربوط به هرکدام از این دو کشور هم شکل گرفته است. ریاض از آن زمان روابط خود را با سوریه، متحد تهران، از سر گرفته و تلاش‌های خود در قالب گفتگو با انصارالله را شدت بخشیده است. در این سوی میدان ایران با میانجیگری عمان با ایالات متحده در مورد فعالیت هسته‌ای خود و سایر دغدغه‌های دو طرف گفتگو کرده است. همچنین علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه هم اخیرا دومین نشست خود با همتا‌های خود از تروییکای اروپایی حاضر در برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) را در ابوظبی برگزار کرده است.

بیشتر بخوانید: آرامکو در صدر فهرست فوربس از ۱۰۰ شرکت برتر خاورمیانه

دیداری که گفته می‌شود مجموعه‌ای از مسائل مورد اختلاف دو طرف در آن به بحث و بررسی گذاشته شده است. همزمان تلاش‌ها برای عادی‌سازی رابطه ایران با مصر و بحرین هم از کانال‌های مختلفی، چون عراق و عمان در جریان است. سایت خبری - تحلیلی المانیتور در گزارشی درباره سفر بن فرحان به تهران می‌نویسد: اگرچه توافق عربستان و ایران به عنوان گامی مهم به سوی ثبات منطقه مورد تمجید و حمایت همه قرار گرفت، اما برخی تحلیلگران معتقد نیستند که درگیری‌ها به سرعت حل شود. گروه بین‌المللی بحران در گزارشی در آوریل نوشت: «در حالی که کاهش شدت رقابت منطقه‌ای ممکن است به هدایت انرژی سیاسی به سمت درگیری‌های اصلی داخلی کمک کند، چشم‌انداز راه‌حل‌های سریع کم است.» توافق ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط به جنب و جوشی در رابطه نه چندان آرام ریاض و واشنگتن منتهی شد. هرچند که ایالات متحده ادعا کرد از این آشتی خبر داشته، اما مجموعه رفتار‌های بعدی واشنگتن به شمول رفت و آمد‌های پنهان و پیدای مقام‌های دولت جو بایدن به منطقه و ریاض نشان داد که اتفاقا عربستان در پنهانکاری بی‌سابقه توانسته پکن، دوست سنتی خود در واشنگتن را هم شوکه کند. ایالات متحده در حال حاضر تلاش مضاعفی را برای پیشبرد پیمان ابراهیم (عادی‌سازی رابطه اسراییل با کشور‌های عربی) میان اسراییل و امریکا آغاز کرده تا به گمان خود از نزدیک شدن بیشتر تهران و ریاض جلوگیری کند.

نخستین سفر وزیرخارجه پس از ۱۷ سال به ایران

سفر فیصل بن فرحان به تهران نخستین سفر یک وزیر خارجه عربستان سعودی به تهران در ۱۷ سال گذشته است. سعود الفیصل، وزیر خارجه فقید عربستان سعودی ۲۲ خرداد سال ۱۳۸۵ به تهران سفر کرده‌بود. سعود الفیصل در دوران دولت اصلاحات پنج بار به ایران سفر کرده بود. پس از دو دهه روابط غیردوستانه، سعود الفیصل وزیر امورخارجه عربستان سعودی ابتدای آذرماه سال ۱۳۷۶ در هیات همراه عبدالله بن عبدالعزیز، ولیعهد وقت سعودی برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری اسلامی به تهران سفر کرد. شش ماه بعد در تاریخ ۵ خرداد ۱۳۷۷ سعود الفیصل در سفری رسمی به تهران آمد. در این سفر موافقتنامه عمومی همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، سرمایه‌گذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی امضا شد.

در دوران دولت سید محمد خاتمی سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت سعودی سه سفر دیگر نیز در تاریخ‌های ۱۶ مهر ۱۳۷۹، ۱۲ مرداد ۱۳۸۱ و ۲۴ خرداد ۱۳۸۲ به تهران انجام داد. نایف بن عبدالعزیز، وزیر کشور عربستان سعودی هم در تاریخ ۲۸ فروردین ۱۳۸۰ به تهران سفر کرد. در این سفر موافقتنامه همکاری‌های امنیتی میان دو کشور امضا شد. دو توافقنامه امضا شده در سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۸۰ از اسناد مورد اشاره در بیانیه مشترک عادی‌سازی روابط اسفند گذشته در پکن هستند. در اجلاس سران کشور‌های عضو جنبش عدم تعهد در تهران (۵-۱۰ شهریور ۱۳۹۱) عبدالعزیز بن عبدالله بن عبدالعزیز، معاون وزیر خارجه عربستان سعودی به نمایندگی از این کشور شرکت کرده‌بود.