از تولید پودر حشره چقدر می‌توان درآمد داشت؟

اقتصاد۲۴-خوردن حشرات به عنوان یک منبع غذایی جدید، روز به روز بیشتر به همه گیر شدن نزدیک می شود. و البته مثل هر چیز جدیدی، ظاهرا قرار نیست مسیر بدون سنگلاخ باشد.

خوردن حشرات از منظر اسلام (به غیر از یک استثنا) حرام است و آن یک استثنا هم ملخ است.

البته فقها در این مورد هم نظر نیستند، اما به عنوان نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله سیستانی، هر دو از مراجع تقلید شیعیان، فقط خوردن ملخ را حلال می دانند. در مقابل، آیت الله خامنه ای خوردن حشرات را به طور کلی (مگر در موارد خاص پزشکی) حرام می دانند.

اول سازمان ملل و حالا هم اتحادیه اروپا

در آن سو اما سازمان ملل متحد خوردن حشرات را (چه از منظر سلامت غذایی و چه از منظر کمک به حفظ محیط زیست) توصیه کرده و ظاهرا استناد هم به این است که حشرات در طول تاریخ هم بخشی از سبد غذایی مردمانی در آفریقا، آسیا و آمریکا بوده اند.

بر اساس توصیه سازمان ملل، حشرات به طور کلی منابعی غنی از پروتئین هستند و همزمان چربی بسیار پایینی دارند و به همین دلیل، غذایی سالم به حساب می آیند.

حتی اگر موانعی برای ورود حشرات به بشقاب های روی میز ما وجود داشته باشد، کارشناسان می گویند که حشرات را می توان به عنوان ماده غذایی برای دام، طیور و صدالبته حیوانات خانگی در نظر گرفت. و همین یعنی تولید کربن کمتر و کاستن از فشار گرمایش جهانی.

بیشتر بخوانید: چگونه آسیب‌های ماوراءبنفش را به حداقل برسانیم؟

اتحادیه اروپا هم در ژانویه سال 2023 میلادی، با تایید دو نوع جدید از حشرات (دو گونه جیرجیرک) به عنوان غذا، عملا راه را برای ورود این موجودات به سفره های غذایی اروپایی ها باز کرد.

همبرگر با بال و کتف حشره ای

نخست اینکه احتمالا قرار نیست کسی حشره را به شکلی که واقعا هست (با آن پاها و بال های باشکوه!) بخورد.

شرکت ها و رستوران های پیشرو در زمینه تهیه غذاهای مبتنی بر حشرات، معمولا از «پودر حشره» استفاده می کنند.

شیوه کار هم به این شکل است حشرات را منجمد می کنند، بعد آنها را می جوشانند و پس از اینکه خشک شان کردند، آنها را در آسیاب به پودر تبدیل می کنند.

این پودر را هم بعدا برای تهیه پاستا، نان، ماده اولیه شکلات و یا نوعی همبرگر حشره به کار می برند.

برخی گزارش های ژورنالیستی هم نشان می دهند که خیلی ها حتی ممکن است بعد از خوردن غذایی که با پودر حشره تولید شده، متوجه تفاوت طعم آن با آرد معمولی نشوند.

اما چه استدلال هایی پشت موافقت یا مخالفت با خوردن حشرات وجود دارد؟

استدلال موافقان چیست؟

موافقان می گویند پرورش حشرات بسیار کمتر از پرورش انواع دام و طیور به کره زمین و محیط زیست آسیب می رساند و این استدلالی محکم است.

چه بخواهید، چه نه، واقعیت این است که میل انسان به خوردن گوشت است که موجب گرم شدن کره زمین و همین طور کاهش شدید منابع آبی در جهان شده است.

پیدا کردنِ ارتباط میان خشک شدن دریاچه ارومیه یا تالاب شادگان و تولید گوشت دشوار است، اما آمارهای جهانی نشان می دهند که نزدیک به 70 درصد از تمام منابع آبی مورد استفاده انسان ها، در نهایت به نحوی به تولید گوشت ختم می شوند.

در ایران، ما آب گران قیمت زیرزمینی را از اعماق حتی 300 متری بیرون می کشیم و در بسیاری از موارد با این آب مثلا یونجه تولید می کنیم تا غذای دام شود.

بیشتر بخوانید: اقتصاد ایران زیر بار هزینه‌های خشکسالی/ صنعت، کشاورزی و گردشگری زیر ضرب مستقیم خشکسالی

گوشت همین دام ها هم در نهایت با قیمت هر کیلوگرم 500 هزار تومان (و در زمان نگارش این گزارش حتی بالاتر) به دست مصرف کننده ایرانی می رسد.

آمارهای جهانی نشان می دهند که برای تولید هر کیلوگرم گوشت، چیزی نزدیک به 43 هزار لیتر (43 متر مکعب) آب مصرف می شود. (عددی که اگر به حمام رفتن خودتان فکر کنید، معقول هم هست.)

در مقابل، برای تولید هر کیلوگرم پودر حشره، تنها 2.8 لیتر آب مصرف می شود، یعنی تقریبا به اندازه 2 بطری نوشابه بزرگ.

آمارهای مستقیم تری که سازمان ملل متحد منتشر کرده هم نشان می دهند که 14.5 درصد از کل تولید گازهای گلخانه ای در جهان به صنایع گوشت و لبنیات بر می گردد.

استدلال دیگری هم وجود دارد: اینکه کشتن حیوانات در واقع به منزله رواداشتن خشونت و رنجی شدید بر آنها است. حتی پرورش دادن حیوانات در جایی کوچک و تنگ (بر خلاف محیط طبیعی حیوانات آزاد) هم باز یعنی شکنجه کردن آنها.

مخالفان چه می گویند؟

اما کم هم نیستند کسانی که مخالف سفت و سخت خوردن حشرات هستند.

در ایران احتمالا ممنوعیت های مذهبی عامل اصلی مخالفت با خوردن حشرات باشد، اما حتی در کشورهایی که چنین عاملی در آنها وجود ندارد هم موانع فرهنگی بسیاری وجود دارد.

مثلا بی بی سی اخیرا گزارشی منتشر کرده بود که نشان می داد ایتالیایی ها به شدت در مقابل ورود حشرات به فرهنگ غذایی شان مقاومت می کنند.

استدلال ها حول این محور می چرخند که استفاده از پودر حشرات برای تولید پاستا، در واقع نوعی اهانت به فرهنگ غذایی ایتالیایی است که پاستا یکی از نمادهای آن است.

برخی هم می گویند که هنوز مشخص نیست که خوردن حشرات ممکن است چه عوارضی روی بدن انسان ها داشته باشد، چرا که کل موضوع خوردن حشرات کاملا جدید است و هنوز پژوهش هایی فراگیر در مورد آن صورت نگرفته است.

کی حاضره حشره بخوره؟!

جالب اینجا است که ایتالیایی ها یکی از بدبین ترین مردمان نسبت به خوردن حشرات هستند.

نتایج یک نظرسنجی که توسط موسسه تحقیقات بازار YouGov در بریتانیا منتشر شده، نشان می دهد که تنها 21 درصد از مردان و 13 درصد از زنان ایتالیایی حاضرند غذایی را امتحان کنند که در تهیه آن از حشرات استفاده شده باشد.

در امارات متحده عربی (که سنت خوردن حشرات را دارد)، 36 درصد از مردان و 22 درصد از زنان به این پرسش که آیا حاضرند غذایی حاوی حشره بخورند، پاسخ مثبت داده اند.

از میان شهروندان 17 کشوری که در این بررسی حضور داشته اند (از جمله چین، آلمان، آمریکا، اندونزی و هند)، بالاترین اعلام آمادگی برای خوردن حشرات به مکزیکی ها تعلق دارد.

در مکزیک 48 درصد از مردان و 32 درصد از زنان گفته اند که خوردن غذای حاوی مواد اولیه تولید شده از حشرات را می پذیرند. (آمارها در مورد خوردن حشرات به صورت کامل در این بررسی متفاوت است.)

غذای حشره ای هنوز گران است

حشرات به زودی راه شان را به رژیم های غذایی جهانیان باز خواهند کرد.

مقاومت در مقابل این مسیر هم احتمالا مثل مقاومت در مقابل قارچ های روان گردان است: خیلی ها اول می گویند نه، اما با همه گیر شدنش، ممکن است دل شان بخواهد امتحانش کنند.

اما غذاهای مبتنی بر حشره هنوز بسیار گران هستند.

گزارش بی بی سی نشان می دهد که هر کیلو پودر جیرجیرک در ایتالیا حدود 60 یورو قیمت دارد، که در مقایسه با قیمت یک کیلو گوشت گاو در همان کشور (حدود 17 یورو) خیلی گران تر است.

اما این هم مانعی بر سر راه غذاهای حشره ای نخواهد بود.

حالا که موانع قانونی در اتحادیه اروپا رفع شده اند، با افزایش تعداد مصرف کنندگان، تعداد تولیدکنندگان هم بالا خواهد رفت و با افزایش عرضه، قیمت ها پایین خواهند آمد.

در ایران هم می توان به تولید و صادرات (و نه مصرف داخلی) پودر حشره فکر کرد.

در زمان نگارش این گزارش، قیمت هر یورو در بازار آزاد ایران حدود 54 هزار تومان بود و این یعنی هر کیلوگرم پودر جیرجیرک (مثلا به قیمت حدود 60 یورو در بازار جهانی)، حدود 3 میلیون تومان درآمدزایی خواهد داشت.