ترکان قسم جلاله خورده بود که عبدالملکی، دبیر فعلی شورایعالی مناطق آزاد عدد نمی‌شناسد

اقتصاد۲۴- مرحوم اکبر ترکان، سال ۱۳۹۵ و در یک مناظره تلویزیونی، خطاب به حجت اله عبدالملکی که در نقش کارشناس، مقابلش نشسته بود، خطاب قرار داد و گفت: «شما چه اقتصاددانی هستی که «عدد» نمی‌شناسی؟!» ترکان همان‌جا قسم جلاله خورده بود که آن اقتصاددان عدد نمی‌شناسد. هر چند که عمر او آن اندازه نبود که وزیر شدن آن اقتصاددان را ببیند، اما حرف‌ها، آمار‌ها و اعداد اعلام شده روز‌های اخیر حجت عبدالملکی که مایه سرزنش او در محافل علمی و خبری شده، یادآور خاطره اکبر ترکان است. آن زمان، ترکان دبیر شورای عالی مناطق آزاد بود و امروز، عبدالملکی عهده دار این سمت است.

ترکان که از سال ۱۳۹۲ از سوی حسن روحانی به ریاست مناطق آزاد منصوب شد، سنگ بنای توسعه مناطق آزاد در کشور را پایه ریزی کرد. این موضوع در پایان دولت دوازدهم به قانون تأسیس ۷ منطقه آزاد و ۱۳ منطقه ویژه اقتصادی جدید در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد، رسید.

میراث اکبر ترکان در این سال‌ها که با فعالیت مستمر سایر مدیران بعد از او همراه بود، به تشکیل مناطق آزاد اینچه برون در استان گلستان، بانه-مریوان در استان کردستان، مهران در استان ایلام، اردبیل در استان اردبیل، سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان، بوشهر در استان بوشهر، قصر شیرین در استان کرمانشاه بود. همچنین مناطق ویژه اقتصادی جدید نیز شامل فسا و لار در استان فارس، ابرکوه و میبد در استان یزد، زنجان، گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد، سرو-ارومیه در آذربایجان غربی، خواف و قوچان در خراسان رضوی، خرم آباد در استان لرستان، تاکستان در استان قزوین، شاهین شهر در استان اصفهان و منطقه ویژه اقتصادی دارویی در ساوجبلاغ استان البرز، منجر شد.

مناطق آزاد که در زمان تحریم‌های هوشمند امریکا به سکوی صادرات ایران تبدیل شده بود، در پایان دولت دوازدهم توانست صادرات کالا از این مناطق به خارج از کشور را به رقم ۱۳۸ میلیارد دلار برساند در حالی که واردات کشور در این مناطق، درمجموع ۴۷ میلیارد دلار بوده است. گزارش مرکزپژوهش‌های مجلس که حاصل بررسی سالهای۱۳۹۲ تا۱۳۹۸ بود نشان داد «حدود ۱۰ درصد جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی و حدود ۴ درصد اشتغال زایی کل کشور» را به خود اختصاص داده است.

اگرچه اکبر ترکان تا سال۱۳۹۶ به عنوان دبیر مناطق آزاد بود، اما تلاش ترکان برای عبور کشور از تحریم‌ها به پایه گذاری اقداماتی در مناطق آزاد منجر شد که این فعالیت‌ها نتیجه تخصص و تجربه او از زمان جنگ تحمیلی بود. موضوعی که حسن روحانی را بر آن داشت تا از ظرفیت او در دولت‌های یازدهم و دوازدهم بهره برداری کند.

مهندس ترکان که در سال ۱۳۴۹ از دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی مکانیک فارغ التحصیل شده بود، از ۱ تیر ۱۳۶۰ تا ۴ مرداد ۱۳۶۱ استاندار ایلام و از ۱۵ تیر ۱۳۶۲ تا ۱۴ بهمن ۱۳۶۳ استاندار هرمزگان بود. اکبر ترکان تنها فرد غیرنظامی بود که در جمهوری اسلامی ایران به مقام وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح رسید.

او در انتخابات ریاست جمهوری دوم خرداد ۱۳۷۶ از نامزدی علی‌اکبر ناطق نوری حمایت کرد و در کابینه اول محمود احمدی‌نژاد بمدت ۴ سال معاونت وزارت نفت را تا آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ برعهده داشت.

بیشتر بخوانید: دبیر سابق شورایعالی مناطق آزاد خطاب به حجت عبدالملکی: شما چه اقتصاددانی هستی که «عدد» نمی‌شناسی؟

ترکان در انتخابات ۱۳۸۸ در ستاد میرحسین موسوی فعال بود و به او رأی داد. با انتخاب روحانی به مقام رئیس‌جمهوری، بار دیگر به صحنه مدیریت اقتصادی دولت بازگشت و در دولت اول روحانی به یکی از مهمترین مشاوران اقتصادی رئیس جمهور تبدیل شد. دبیری شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی، سرپرست موقت سازمان فضایی ایران، شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور، معاونت امور بین‌الملل ریاست جمهوری و دبیرخانه جنبش عدم تعهد و ریاست سازمان نظام مهندسی ساختمان، از مهمترین مسئولیت‌های مهندس ترکان در این سال‌ها بوده است.

او در سال۱۳۹۶ گفته بود «کسانی که گمان می‌کنند روحانی شکست بخورد آن‌ها برنده خواهند بود از این مساله غافلند که شکست روحانی یعنی پایان امید تغییر و اصلاح در ایران است.» ترکان بعد از مقاومت‌های داخلی در مذاکرات وین۶ و زمانی که تنها یک امضا برای توافق با امریکا کافی بود در مصاحبه‌ای از افراد و نهاد‌هایی که مانع به نتیجه رسیدن مذاکرات می‌شوند انتقاد کرده و گفته بود «اگر عده‌ای فکر کنند که باید مانع موفقیت دولت شوند تا خودشان بر سر کار بیایند، اما زمانیکه به موفقیت برسند و به فرصت‌هایی که می‌تواند فشار مردم ایران را کم کند، اعتنایی نکنند این رفتار غیرانسانی خواهد بود. باید به سمتی برویم که فشار تحریمی به زندگی مردم آسیب نزند و معیشت مردم را تحت فشار قرار ندهد.»

مهندس ترکان که دغدغه مندانه رویداد‌های کشور را دنبال می‌کرد در واکنش به طرح نمایندگان برای افزایش سخت گیری‌ها برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری۱۴۰۰ گفته بود «اقدامات نمایندگان علیه جمهوریت نظام است. در ۱۲ فروردین ۵۸، رفراندوم برگزار شد امام فرمودند جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم و نه یک کلمه بیش. اینکه ما جمهوریت و اسلامیت را مخدوش کنیم هردو بی ربط است کسانی که می‌خواهند اسلامیت نظام را کمرنگ کنند از مسیر امام منحرف هستند در عین حال کسانی هم که می‌خواهند جمهوریت نظام را کمرنگ کنند از مسیر امام منحرف هستند.»

مرحوم ترکان که در دولت هاشمی رفسنجانی وزیر دفاع بود، روایت همراهی خود با سردار سلیمانی را اینگونه نقل می‌کند «آشنایی من با سردار حاج قاسم سلیمانی مربوط می‌شود به زمانی که من استاندار ایلام بودم و عملیات فتح المبین در جنوب استان ایلام انجام می‌شد. همچنین وزارت دفاع هم بخشی از کمک‌هایی که از دستش بر می‌آمد از طریق تامین تجهیزاتی بود که تولید خودمان بود. در آن زمان این عملیات در قسمتی که در بوسنی انجام می‌شد تحت نظر حاج قاسم بود که البته یکی از بچه‌های سپاه که مسئول عملیات منطقه بود، به عنوان مشاور و مستشار، مردم مظلوم بوسنی را یاری می‌کرد تا از خود و خانواده‌هایشان دفاع کنند.»

مهندس ترکان، یک سال مانده به پایان دولت دوازدهم، در یادداشتی که در روزنامه اعتماد منتشر شد، برنامه ریزی هدفمند تندرو‌ها برای ناامیدسازی مردم از روحانی که با هدف کسب قدرت در جریان بود را اینگونه توصیف می‌کند:

«مخالفان از همان ابتدا به تخطئه دولت حسن روحانی و اقدامات او پرداختند؛ حال آنکه در ۲ سال ابتدایی دولت تدبیر و امید به‌ویژه پس از انعقاد توافق برجام، عملا اوضاع اقتصادی ایران رو به بهبود بود، به طوری که پس از سال‌ها بالاخره رشد اقتصادی جمهوری اسلامی مثبت شد. در چنین شرایطی مجلس یازدهم با حذف اصلاح‌طلبان از گردونه انتخابات توسط شورای نگهبان و در انتخاباتی درون‌جناحی میان اصولگرایان روی کار آمد و در گام نخست در اقدامی عجیب طی نامه‌ای به رییس‌جمهوری تمام نارسایی‌ها و مشکلات را متوجه دولت دوازدهم کرد و چنان رفتار کرد که گویی نه امریکایی وجود دارد و نه دشمنی و تحریم و تخاصمی. ولی ریشه مشکلات در فشار‌های بین‌المللی و تحریم‌های ظالمانه‌ای نهفته که نمایندگان مجلس متاسفانه به آن بی‌اعتنایی می‌کنند.»

اگرچه اکبر ترکان اکنون بین ما نیست، اما انتشار ویدئو‌های او از مناظره با مدعیان بهبود معیشت مردم، نشان می‌دهد، مدعیانی که روزی، مردم را به بهبود شرایط امید می‌دادند، چگونه اکنون به مخرج مشترک ناامیدسازی مردم تبدیل شدند.