تلاش برای تغییر نظم جهانی؛ چرا بریکس از اعضای جدید استقبال می‌کند؟

اقتصاد۲۴- بلوک کشور‌های در حال توسعه (بریکس) روز پنجشنبه با پذیرش عربستان سعودی، ایران، اتیوپی، مصر، آرژانتین و امارات متحده عربی در اقدامی با هدف تسریع فشار خود برای تغییر نظم جهانی موافقت کرد. رهبران BRICS در تصمیم گیری به نفع توسعه – اولین مورد در این بلوک در ۱۳ سال گذشته – در‌ها را برای گسترش آینده باز گذاشتند، زیرا ده‌ها کشور دیگر ابراز علاقه به پیوستن به گروهی کردند که امیدوارند بتوانند زمین بازی جهانی را تغییر دهند.

پیوستن این چند کشور به سنگینی وزن بریکس که اعضای فعلی آن چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان و همچنین برزیل، روسیه، هند و آفریقای جنوبی هستند، می‌افزاید. اما تنش‌های طولانی‌مدت ممکن است بین اعضایی که می‌خواهند این گروه را به وزنه‌ای در مقابل غرب تبدیل کنند – به ویژه چین، روسیه و اکنون ایران – و آن‌هایی که به تقویت روابط نزدیک با ایالات متحده و اروپا ادامه می‌دهند، باقی بماند.

شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین، سرسخت‌ترین طرفدار گسترش بریکس، گفت: «این گسترش عضویت، تاریخی است. این نشان دهنده عزم کشور‌های بریکس برای اتحاد و همکاری با کشور‌های در حال توسعه است.»
این بلوک که در ابتدا نام اختصاری توسط جیم اونیل، اقتصاددان ارشد گلدمن ساکس در سال ۲۰۰۱ ابداع شد، به عنوان یک باشگاه غیررسمی چهار کشوری در سال ۲۰۰۹ تاسیس شد و یک سال بعد آفریقای جنوبی را در تنها برنامه توسعه‌ای خود، اضافه کرد.
سیریل رامافوزا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی، هنگام معرفی کشور‌ها در جریان اجلاس سه روزه رهبران که در ژوهانسبورگ میزبانی می‌کند گفت که شش نامزد جدید به طور رسمی در اول ژانویه ۲۰۲۴ عضو خواهند شد.

بیشتر بخوانید: عضویت ایران در بریکس ؛ مفید به حال مردم ایران یا شوآف دولت رئیسی؟/ عضویت در بریکس بدون پذیرش FATF ؛ عجیب اما واقعی!

رامافوزا گفت: «بریکس فصل جدیدی را در تلاش خود برای ساختن جهانی عادلانه و جهانی فراگیر و مرفه آغاز کرده است. ما در مورد مرحله اول این روند توسعه توافق داریم و مراحل دیگری را نیز دنبال خواهیم کرد.»
کشور‌های دعوت شده برای پیوستن، منعکس کننده تمایلات تک تک اعضای بریکس برای آوردن متحدان خود به این باشگاه هستند.
رئیس جمهوری برزیل، لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، صریحاً برای ورود همسایه خود یعنی آرژانتین لابی کرده بود و مصر نیز روابط تجاری نزدیکی با روسیه و هند دارد.
ورود قدرت‌های نفتی یعنی عربستان سعودی و امارات نشان دهنده دور شدن آن‌ها از مدار و جاه طلبی ایالات متحده برای تبدیل شدن به وزنه‌های سنگین جهانی به خودی خود است.
روسیه و ایران در مبارزه مشترک خود علیه تحریم‌ها و انزوای دیپلماتیک به رهبری ایالات متحده، با تعمیق روابط اقتصادی آن‌ها در پی حمله مسکو به اوکراین، دلایل مشترکی یافته اند.
ولادیمیر پوتین از روسیه که به دلیل صدور حکم بین‌المللی برای جنایات جنگی از راه دور در این اجلاس شرکت می‌کند، روز پنجشنبه گفت: «برجام با هیچ‌کس رقابت نمی‌کند.».

اما بدیهی است که این روند ظهور نظم جهانی جدید هنوز مخالفان سرسختی دارد.
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، دعوت کشورش در بریکس را جشن گرفت و در یک شبکه تلویزیونی گفت که این گسترش «نشان می‌دهد که رویکرد یکجانبه در مسیر زوال است.»
پکن به اتیوپی نزدیک است و گنجاندن این کشور همچنین بیانگر تمایل آفریقای جنوبی برای تقویت صدای آفریقا در امور جهانی است.

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، با صدور اطلاعیه‌ای روز پنجشنبه شرکت کرد که نشان دهنده نفوذ فزاینده این اتحادیه بود. او درخواست‌های دیرینه بریکس برای اصلاحات در شورای امنیت سازمان ملل، صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را تکرار کرد. او گفت: «ساختار‌های حکمرانی جهانی امروز منعکس کننده دنیای دیروز است. برای اینکه نهاد‌های چندجانبه واقعا جهانی بمانند، باید اصلاحاتی را انجام دهند تا قدرت و واقعیت‌های اقتصادی امروز را منعکس کنند.»

کشور‌های بریکس دارای اقتصاد‌هایی بسیار متفاوت از نظر مقیاس و دولت‌هایی با اهداف سیاست خارجی اغلب متفاوت هستند که یک عامل پیچیده برای مدل تصمیم گیری اجماع این بلوک است.
اگرچه حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان و یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهان را در خود جای داده، اختلافات داخلی مدتهاست که جاه طلبی‌های بریکس برای تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در صحنه جهانی را مختل کرده و مدت‌هاست که به دلیل ناتوانی در تحقق جاه‌طلبی‌های بزرگ خود مورد انتقاد قرار گرفته است.

برای مثال، تمایل مکرر کشور‌های عضو آن برای کنار گذاشتن دلار، هرگز محقق نشد و ملموس‌ترین دستاورد آن، بانک توسعه جدید، اکنون در مواجهه با تحریم‌ها علیه سهامدار بزرگ موسس آن یعنی روسیه، در حال مبارزه است.

حتی زمانی که رهبران BRICS در این هفته توسعه گروه را مورد بررسی قرار دادند – اقدامی که هر یک از آن‌ها علناً از آن حمایت کردند –، اما باز اختلافاتی ظاهر شد.
مذاکرات لحظه آخری در مورد معیار‌های ورود و اینکه کدام کشور‌ها را برای پیوستن دعوت کنند تا اواخر عصر چهارشنبه ادامه یافت.
چین، بزرگ‌وزن بلوک، مدت‌هاست که خواستار گسترش بریکس شده، زیرا به دنبال به چالش کشیدن سلطه غرب است. گرچه سایر اعضای بریکس از ایجاد نظم جهانی چند قطبی حمایت می‌کنند، اما برزیل و هند هر دو روابط نزدیک تری با غرب برقرار کرده اند.

منبع: دیپلماسی ایرانی / سید رحمان موسوی