تاریخ انتشار: ۰۸:۲۰ - ۰۱ فروردين ۱۴۰۳

چرایی کند بودن چرخ توسعه؛ واکاوی ۸ سیاستی که مانع رشد اقتصاد ایران می‌شود

مسعود نیلی: عملکرد بلندمدت را اصولاً سیاست‌های بلندمدت می‌سازند، نه منابع طبیعی یا شوک‌های مقطعی یا موضوعات دیگر. در اقتصاد ایران هم سیاست‌های بلندمدتی مقصر اصلی هستند که از هویت نظام حکمرانی نشأت می‌گیرند.

چرایی کند بودم چرخ توسعه

اقتصاد۲۴- رشد اقتصادی سالانه ایران از سال ۱۳۶۰ تا الان به طور متوسط حدود ۳٫۱٪ و تولید ناخالص سرانه حدود ۲٪ می‌شود. تورم مزمن بالا، بیکاری، فقر، توزیع نابرابر درآمد و مشکلات محیط زیستی در این کارنامه قرار گرفته‌اند. در واقع می‌توان گفت فارغ از نوسانات کوتاه‌مدت، عملکرد بلندمدت راضی‌کننده نیست. عملکرد بلندمدت را اصولاً سیاست‌های بلندمدت می‌سازند، نه منابع طبیعی یا شوک‌های مقطعی یا موضوعات دیگر. در اقتصاد ایران هم سیاست‌های بلندمدتی مقصر اصلی هستند که از هویت نظام حکمرانی نشأت می‌گیرند. این هشت سیاست عبارتند از:

اول: درگیری با تنش‌های خارجی است که طی دهه‌های گذشته تبدیل شده به جزء پایداری از زندگی اقتصادی و سیاسی ایرانیان.

دوم: کسری بودجه مزمن و پایدار دولت بوده که از دهه چهل برقرار بوده است. این کسری بودجه هم با روش اشتباه پولی کردن کسری بودجه تأمین می‌شود.

سوم: تعیین دستوری نرخ بهره بانکی (معمولاً پایین‌تر از تورم) که از برداشت اشتباه سیاستگذاران از اقتصاد اسلامی تأثیر گرفته است.

چهارم: نظام ارزی چند نرخی است. در واقع در ۴۵ سال اخیر، در ۳۵ سال نظام چندنرخی ارز برقرار بوده و اکثر سال‌های نظام تک‌نرخی هم صرفاً تحت تأثیر وفور ارز نفتی در دست دولت بوده است.

پنجم: قیمت‌گذاری دستوری دولت. در ایران اگر دولتی به قیمت‌گذاری قاطعانه دست نزند، بی‌عرضه تلقی می‌شود و این نگاه اشتباه وجود دارد که دولت برای مقابله با افزایش قیمت‌ها باید به مقابله با کسبه «متخلف» و قیمت‌ها بپردازد.

ششم: نظام تعرفه‌ای خاص اقتصاد ایران. در واقع واردات کالا به ایران با تعرفه‌های بالا و بسیار پیچیده همراه است. علاوه بر این، موانع غیرتعرفه‌ای هم زیاد است (مثل ممنوعیت کلی واردات لوازم خانگی).

هفتم: عرضه ارزان قیمت انرژی که جزو خاصیت حکمرانی اقتصادی ایران این بوده و هست.

هشتم: نظام بنگاه‌داری عظیم غیرخصوصی و غیررقابتی در ایران است. غیر از بخش خصوصی، انواع مالکیت‌های حاکمیتی، بخش عمومی، بخش نظامی و بخش دولتی وجود دارند.

چرا این سیاست‌ها با آنکه غلط هستند دوام می‌آورند؟

نشان پایدار و بلندمدت بودن این موارد این است که سیاست‌های اصلاحی گاه به گاه در این موارد نتوانسته آن‌ها را به کلی از اقتصاد ایران حذف کند. مثلاً اصلاحاتی مانند حذف موانع غیرتعرفه‌ای تجارت یا اصلاح قیمت حامل‌های انرژی مدنظر بوده، اما این اقدامات کوتاه‌مدت نتوانسته است به موفقیت برسد. این موارد نشان‌دهنده ریشه داری این هشت سیاست و گره خوردن آن‌ها به ماهیت نظام حکمرانی کشور است.

سیاست‌های مخرب هشت‌گانه از چه طریقی به نظام حکمرانی ما راه پیدا کرد؟

ریشه برخی از این سیاست‌ها، به باور‌های ایدئولوژیک ابتدای انقلاب برمی گردد. برای نمونه، فهم سیاستگذاران اولیه از شعار استقلال، تقابل با غرب بوده است. این موضوع باعث شده دولت به نقش مسلط در روابط خارجه اقتصاد و «خودکفایی» به عنوان شعاری راهبردی تبدیل شود.

شعار عدالت هم تحت تأثیر یک برداشت خاص قرار داشته که از دهه چهل از مارکسیسم تأثیر پذیرفته است؛ این نگاه عدالت را عرضه ارزان کالا و خدمات به مردم می‌داند؛ بنابراین در تعیین نقش دولت، حرف از تأمین کالای عمومی نبوده بلکه عملاً دولت ورود خود به تأمین کالا‌های خصوصی (که از آن به عنوان «سفره مردم» یاد می‌شود») را مسلم می‌دانسته است. این باور عملاً سازوکار بازار را ضد ارزش‌های انقلاب فرض می‌کرده است. این وضعیت باعث شده است تا دولت مالکیت واحد‌های تولیدی را برعهده بگیرد و منابع طبیعی و مالی و انرژی را ارزان عرضه کند.

هشت سیاست غلط چگونه به هم پاس می‌دهند؟

این هشت سیاست تبعات جدی دارند. به عنوان نمونه به هم افزایی سه سیاست اول می‌پردازیم. وقتی هم‌زمان تنش در روابط خارجی و کسری بودجه دولت وجود دارد و نظام بانکی هم به دلیل نرخ بهره دستوری دچار ناترازی است، عوامل دوم و سوم باعث رشد نقدینگی می‌شود و عامل اول به افزایش هزینه مبادله با خارج و در نتیجه فشار به بازار ارز منجر می‌شود. هم‌زمانی این‌ها با تحت فشار قرار گرفتن منابع ارزی کشور باعث می‌شود نقدینگی به سمت بازار ارز حرکت کند و باعث افزایش نرخ شود. چون سیاستگذار نمی‌خواهد به عامل تنش خارجی دست بزند، به تعیین نرخ‌های اداری متفاوت با نرخ بازار دست می‌زند و واردات انواع کالا‌ها را به نرخ‌های متفاوت ارز گره می‌زند. در این زمان، استمرار کسری بودجه و تنش‌های خارجی افزایش فاصله نرخ ارز بازار و نرخ اداری را باعث می‌شود و به انوع فساد دامن می‌زند.
ترکیب این هشت سیاست به فساد ارزی، قاچاق کالا، تضعیف تجارت خارجی، بی عدالتی، بحران آب و برق و گاز و ... منجر می‌شود.

منبع: شبکه توسعه / دکتر مسعود نیلی

ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.
خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

عکس/ ژست خاص بچه پولدار‌های قجری ۱۶۰ سال پیش با پالتو پوست

۷۰۰ هزار دلار برای بازیکن نیمکت نشین پرسپولیس!

فیلم/ لغو روادید برای سفر ایرانیان به بلاروس

پشت پرده خرید رایگان ساپینتو برای استقلال

نرخ جدید حق‌التدریس معلمان مشخص شد

صدور اخطار برای مشترکان پرمصرف آب

فیلم/ اظهارات عراقچی درباره حدود اختیاراتش در مذاکرات

ماجرای قطع انشعاب یک مشترک بدمصرف آب چه بود؟

عکس/ تغییر چهره دوست صمیمی یانگوم در ۴۷ سالگی با مدل موی متفاوت

فیلم/ اولین تصاویر آتش‌سوزی در نزدیکی فرودگاه تبریز

ساختمان انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تخلیه شد

واکنش تلویحی عارف به بیانیه جبهه اصلاحات

چگونه در تلگرام اکانت دوم بسازیم ؟

عکس/ پوستر استقلال برای رونمایی از یک ستاره خارجی

عکس/ تغییر باورنکردنی ژنرال هموسو سریال جومونگ در ۶۱ سالگی

فیلم/ کتابخانه ملی بلاروس به رنگ پرچم ایران درآمد

عکس/ چهره دیده نشده هومن سیدی و جواد عزتی در فصل دوم سریال وحشی

عکس/ ترامپ برنده انتخابات ۲۰۲۸ است!

قیمت انواع لپ تاپ ایسر + جدول

قیمت گوشی سامسونگ، شیائومی و نوکیا + جدول

هشدار تند وزیر دفاع به ماجراجویی احتمالی اسرائیل

قیمت دینار عراق امروز + جزئیات

قیمت لیر ترکیه امروز + جزئیات

نقش مدیریت مالی در بودجه‌بندی سرمایه ای چیست؟

عکس/ استایل جالب فرهاد آییش و بازیگر سریال آکتور با لباس‌های برند

قرارداد آل‌کثیر با استقلال فسخ شد

عکس/ مایکل اوینینگ مربی پرسپولیس شد

عکس/ مشاهده زرافه مشهور گردن کج پس از ۶ سال در کنیا

وضعیت پلتفرم‌های ورشکسته دراماتیک‌تر از سریال‌ها/ کمتر از ۵ درصد پلتفرم‌های جدید در ۳ سال اخیر به تولید اثر رسیدند

زمان پایان قطعی برق اعلام شد

فیلم/ صحبت‌های جالب برادرشوهر الیکا عبدالرزاقی درباره او

کنسرت نامیرا در تالار وحدت

معامله ۲۸۲ کیلوگرم زعفران در بازار آتی بورس کالا

عکس/ چهره متفاوت فردین سال‌ها پس از انقلاب در مغازه فرش فروشی اش

فیلم/ حمله به روحانی و ظریف روی آنتن زنده صداوسیما

عکس/ سلفی آسانسوری علی اوجی و الناز حبیبی با خنده‌های خاص

عکس/ استقبال رسمی رئیس‌جمهور بلاروس از پزشکیان

تکلیف بیفوما و پرسپولیس مشخص شد

گواهینامه رانندگی این افراد توقیف می‌شود

تنظیم‌گری رمزارز‌ها در انحصار بانک مرکزی

وضعیت شاخص پرتو فرابنفش در ۲ روز آینده

آدرس غلط وزارت نیرو درباره وضعیت آب تهران/ چرا طرح فریز پایتخت راه‌حلی عاقلانه برای حل بحران آب نیست؟ + نمودار ساخت و ساز

پژو ۲۰۷ ارزان شد + جدول قیمت‌ها

آدریانو تولوزا کیست؟ /بازیگر برزیلی فیلم مرد عینکی

فیلم/ رونمایی نیلوفر شهیدی از دختر خوانده‌اش

گزارش بورس امروز چهارشنبه ۲۹ مرداد ۱۴۰۴

فیلم/ اولین تصویر از سید محمد خاتمی در بیمارستان

صدای باشگاه استقلال درآمد

چگونه کسب و کار هنری راه بیندازیم؟

عکس/ رونمایی فرشته حسینی از دکوراسیون منزل لاکچری اش

عکس/ ژست عاشقانه محمدرضا گلزار در کنار مادر شیک و زیبایش