چالش جدید بایدن در منطقه؛ ایران و روسیه چگونه تجربه‌ها و فن آوری‌های نظامی در جنگ اوکراین و خاورمیانه را به اشتراک گذاشتند؟

اقتصاد۲۴- در حال حاضر، مسکو نقش محدودی را در رویارویی فعلی خاورمیانه بین تهران و واشنگتن ایفا می‌کند. اما کرملین متقاعد شده که ایالت متحده در حال استفاده از اوکراین برای به راه انداختن یک جنگ نیابتی علیه روسیه است و این بدان معناست که روسیه احتمالا بر این اعتقاد است که این حق را دارد که هر کجا از جهان که بخواهد از جمله در خاورمیانه می‌تواند یک جنگ نیابتی علیه ایالات آغاز کند.

وقتی سخن از پهپاد به میان می‌آید، ماجرای همکاری بین ایران و روسیه بر سر زبان هاست: گزارش‌های رسانه‌ای متعددی درباره ایجاد یک کارخانه تولید پهپاد در جمهوری تاتارستان روسیه منتشر شده که در آن پرنده‌های بدون سرنشین ایرانی تولید می‌شوند. مهمتر اینکه روسیه احتمالا به زودی پهپاد جدید ساخت ایران، شاهد ۱۰۱ را تحویل خواهد گرفت.

هرچند شاهد ۱۰۱ کوچکتر از مدل‌های قبلی است و این ظرفیت ترابری این پرنده را کاهش می‌دهد، اما شاهد ۱۰۱ می‌تواند تا ۶۰۰ کیلومتر پرواز کند و ابعاد کوچک آن بدان معناست که شناسایی و ساقط کردنش برای دشمن کاری بس دشوار است. پهپاد‌های شاهد ۱۰۱ همچنین به سادگی قابل حمل هستند و بدون جلب توجه پرتاب می‌شوند.

در حالی که جنگ در غزه ادامه دارد، تعداد حملات گروه‌های تحت حمایت ایران به اهداف آمریکایی در عراق و سوریه در حال افزایش است. قبلا این حملات توسط راکت‌های ابتدایی انجام می‌شد، اما کنون با استفاده از پهپاد‌های ۱۰۱ صورت می‌گیرد. وقتی در ۲۸ ژانویه یک پهپاد شاهد ۱۰۱ پایگاهی آمریکایی در مرز بین سوریه و اردن را هدف قرار داد، ۳ سرباز آمریکایی کشته و بیش از ۳۰ نفر مجروح شدند. آمریکا با انجام حملاتی به گروه‌های تحت حمایت ایران در سوریه و عراق تلافی کرد. اما شاهد ۱۰۱ نشان داده که می‌تواند از سامانه‌های دفاع موشکی آمریکا بگریزد.

گزارش‌های رسانه‌ای همچنین حاکی است، ایران قرار است چندین هزار فروند پهپاد شاهد ۱۰۱ و پهپاد‌های پیشرفته‌تر شاهد ۱۰۷ به روسیه بفروشد. به علاوه، کارخانه مستقر در جمهوری تاتارستان نیز خط تولید این نوع از پهپاد‌ها را راه اندازی خواهند کرد. در حالی که گروه‌های مورد حمایت ایران در هر عملیات خود در خاورمیانه حداکثر از دو یا سه شاهد ۱۰۱ استفاده می‌کنند، ارتش روسیه ظرفیت انجام حملات پهپادی گسترده در اوکراین را دارد و این امکان آزمایش و ارتقاء توان رزم این تسلیحات را فراهم می‌سازد.

همه این‌ها نشانه‌هایی است از اینکه چگونه درگیری‌ها در اوکراین و خاورمیانه رویداد‌هایی در هم تنیده اند و فن آوری‌های نظامی در هر دو جبهه بین گروه‌های درگیر به اشتراک گذاشته می‌شوند. حماس تانک‌های اسرائیلی را با کوادکوپتر هدف قرار می‌دهد؛ تاکتیکی که توسط سربازان اوکراینی و روسی توسعه پیدا کرده است. روسیه همچنین موافقت کرده که جت‌های جنگنده و هلیکوپتر‌های نظامی در اختیار ایران قرار دهد.

پهپاد‌های ایران که توانمندی خود در گریز از سامانه‌های دفاعی ایالات متحده در خاورمیانه را به اثبات رسانده اند، اکنون باید در برابر سامانه‌های دفاعی ساخت آمریکا در اوکراین مورد آزمایش قرار بگیرند. به همین دلیل است که اسرائیل عجله‌ای برای به اشتراک گذاشتن سامانه دفاعی گنبد آهنین خود با اوکراین ندارد. ایران در حال مطالعه عملکرد پهپاد‌ها در اوکراین است و قادر خواهد بود نقاط ضعف سامانه‌های دفاع هوایی‌ای را که علیه آن‌ها دست به عملیات می‌زند شناسایی نماید.

بیشتر بخوانید:افشای فایل حمله به کریمه

مسکو و تهران معتقدند دشمنی مشترک در واشنگتن دارند. تا این لحظه مشهودترین همکاری ایران و روسیه علیه ایالات متحده در خاورمیانه در سوریه رخ داده است، اما فرصت‌های بسیاری برای گسترش این همکاری‌ها وجود دارد. سیاست خارجی روسیه اغلب مبتنی بر این اصل است که "هرکاری که آمریکا می‌تواند انجام دهد ما هم می‌توانیم.» به رسمیت شناختن مناطق جداشده آبخازیا و اوستیای جنوبی در قفقاز جنوبی و تهاجم همه جانبه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ همگی از سوی مسکو به عنوان اقداماتی مشابه اقدامات گذشته آمریکا توجیه می‌شوند. اگر مقام‌های روسی معتقد باشند که ایالات متحده در حال انجام یک جنگ نیابتی علیه روسیه در اوکراین است، منطق حاکم بر کرملین اقتضا می‌کند که آن‌ها هم حق شروع یک جنگ نیابتی بر علیه ایالات متحده را در هر کجای جهان برای خود محفوظ بدانند.

منطقه خاورمیانه بدیهی‌ترین انتخاب برای شروع چنین رویارویی‌ای خواهد بود، زیرا نه تنها احساسات ضدآمریکایی در این منطقه در اوج قرار دارد، بلکه به این دلیل که موقعیت فعلی واشنگتن نیز مبهم به نظر می‌رسد. نیرو‌های آمریکایی (آنگونه که حملات اخیر گروه‌های تحت حمایت ایران نشان داد) آسیب پذیر هستند و روسیه دارای زیرساخت‌های نظامی کافی در منطقه (سوریه) و یک شریک قابل اتکا به نام ایران است.

تبادل فن آوری، اطلاعات و تجربیات بین تهران و مسکو و هماهنگی نزدیک آن‌ها در جنگ علیه واشنگتن برای هر دو طرف سودمند بوده است. هر حمله‌ای از سوی گروه‌های تحت حمایت ایران علیه اهداف نظامی آمریکا از سوی مسکو یک موفقیت قلمداد شده و هر حمله موشکی علیه سامانه‌های دفاع هوایی آمریکایی یک منبع اطلاعات نظامی است که می‌تواند برای شناسایی نقاط ضعف چنین سامانه‌هایی مورد استفادهد قرار گیرد. از این رو ما شاهد ظهور یک جبهه متحد علیه واشنگتن هستیم که از دریای بالتیک تا خلیج فارس امتداد دارد.

در حال حاضر روسیه مداخله مستقیمی در اقدامات ضد آمریکایی در منطقه خاورمیانه ندارد. اما اگر جنگ در اوکراین آرام شود، احتمال مداخله روسیه در این رویارویی نیز افزایش می‌یابد. صنعت رو به رشد دفاعی روسیه و تعداد بالای نظامیان روسی با تجربه حضور در صحنه نبرد به راحتی می‌تواند به جبهه خاورمیانه منتقل شود.