جنگ روانی در بازار سرمایه

اقتصاد۲۴-  به اعتقاد برخی از کارشناسان بازار سرمایه در کلیت فضای اقتصادی کشور ریسک‌ها همچنان پابرجا هستند؛ بنابراین دلیلی برای ورود پول به بازار وجود ندارد. ریسک فضای پرتنش منطقه‌ای، ابهامات کابینه دولت پزشکیان و احتمال تغییر رویه قیمت حامل‌های انرژی از جمله مهم‌ترین ریسک‌های سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه به شمار می‌رود؛ وضعیتی که تا اینجای کار سهامداران حقیقی را مجاب به فروش کرده است.
از نگاه فعالان بازار، کاهش ۵.۳۶درصدی نماگر اصلی بورس طی دو روز معاملاتی اخیر هم‌زمان با تاکید مقامات سیاسی و دیپلماتیک داخلی بر «حق ذاتی و مشروع ایران در پاسخ پشیمان‌کننده به اسرائیل» حاکی از آن است که فضای معاملاتی بورس به جای طمع به ترس آمیخته است. در‌حال‌حاضر بورس در وضعیت متزلزلی به سر می‌برد و از این واضح‌تر نمی‌شد که هراس را در جریان معاملات این بازار مشاهده کرد؛ به‌ویژه اینکه در روز گذشته نیز کارشناسان بورسی در انتظار محدودیت دامنه نوسان به طور موقت برای عبور از فضای مبهم سیاسی بودند، اما این اتفاق رخ نداد. شنبه روز سختی برای بورس‌بازان بود و همه شاخص‌ها در مسیر نزولی حرکت کردند.

در این میان دلار و طلا در مسیر افزایشی حرکت کردند. آن‌طور که رفتار معامله‌گران نشان می‌دهد، همه بازار‌ها متاثر از اخبار مرتبط با برنامه ایران و متحدانش برای حمله گسترده وارد فاز جدیدی از نوسان شدند. اگرچه فارغ از این مباحث با توجه به رایزنی‌های دیپلماتیک ایران با طرف‌های منطقه‌ای نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران به دنبال تشدید تنش در خاورمیانه نیست و صرفا پاسخ آن محدود به اسرائیل و بازیگرانی است که بخواهند در این مسیر با تل‌آویو همراهی و همکاری کنند. اما به‌هرحال این موضوعات سیگنال منفی بود که سهامداران به استقبال آن رفتند. افزایش هیجانی که از هفته قبل معاملاتی کلید خورد و تا نخستین روز هفته جاری نیز ادامه پیدا کرد نشان از تردید‌های حاکم بر تالار شیشه‌ای دارد که غالبا در اختیار سرمایه‌گذاران خرد و حقیقی است.

در جریان دادوستد‌های روز شنبه شاخص کل با ریزش بیش از ۶۱هزار واحدی نشان داد تا چه میزان متاثر از ریسک‌های سیاسی می‌تواند متزلزل ظاهر شود. شاخص هموزن نیز در دو روز متوالی بیش از ۶درصد کاهش ارتفاع داد. آخرین بار که شاخص هموزن این میزان نزول را تجربه کرد به هفدهم و هجدهم اردیبهشت ۱۴۰۲ بازمی‌گردد. ریزش سنگین بورس و همزمانی آن با تنش‌های بیرونی سبب شد علاوه بر سرخ‌پوشی ۹۷درصدی تابلوی معاملاتی، حقیقی‌ها نیز با سرعت بیشتری بازار را ترک کنند. روز گذشته مبلغی به میزان ۱۰هزار و ۶۳میلیارد تومان از بازار خارج شد. این حجم از خروج پول نیز یکی از سنگین‌ترین خروج‌های ۱۴۰۳ محسوب می‌شود. با دقت بیشتر در آمار موجود درمی‌یابیم که طی روز شنبه پس از ۵ روز متوالی جریان خروج پول حقیقی در بورس تهران همچنان ادامه داشته است.

این دومین روزی بود که به‌طور متوالی بیش از یک همت از بازار خارج شده است. به این ترتیب ارزش معاملات خرد بورس تهران (سهام و حق‌تقدم) نیز نسبت به روز چهارشنبه با افت همراه شد و در نهایت رقم ۲هزار و ۷۹۷میلیارد تومانی را به خود اختصاص داد. ریزش سنگین بورس در روز گذشته واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشت. حسین عبده‌تبریزی، مشاور اقتصادی پزشکیان، در همین رابطه اعلام کرد: گزارش کوتاهی درباره وضعیت بازار به مسوولان ارشد دولت چهاردهم ارائه شده است. افزون بر آن، روز گذشته برخی از فعالان بازار طی جلسه‌ای با رئیس سازمان بورس، خواستار اقدامات جدی درخصوص وضعیت بحرانی بازار مذکور شدند.

بیشتر بخوانید:  تاثیر مثبت عارف بر جو روانی بورس

کارنامه منفی بورس

کارشناسان بورسی می‌گویند در صورتی که روند خروج پول ادامه‌دار باشد، این مساله می‌تواند مشکلات بیشتری را برای بازار سرمایه ایجاد کند. در همین رابطه علی جمالی، کارشناس بازار سرمایه، اظهار کرد: بورس حالا پس از گذر از ۴ سال رکود بی‌سابقه و صف‌های سنگین فروش، به نقطه‌ای رسیده که نه‌تن‌ها بیم ریزش بیشتر قیمت‌ها در آن کم نشده، بلکه با توجه به حجم بالای فروش حقیقی از ابتدای سال، ترس و تردید در این بازار همچنان حرف اول را می‌زند. البته طی این مدت بازار به صورت محدود چندین بار صعود را تجربه کرد، اما با توجه به اینکه صعود‌های مذکور مستمر و پایدار نبوده است، سرمایه‌گذاران با بی‌اعتمادی مضاعف مواجه هستند؛ بنابراین دلیل ریزش‌های طولانی مدت را می‌توان به طور مشخص در همین بی‌اعتمادی یافت.

اما قضیه ریزش‌های اخیر، بسیار متفاوت از سال قبل است. از ابتدای ۱۴۰۳ بازار سهام با پیشروی تنش‌های منطقه‌ای مواجه بوده است. سایه ریسک سیاسی بر دادوستد‌های همه بازار‌ها را متاثر ساخته و در بورس نشانه‌ای قوی از ریزش قدرتمند را رقم زده است. در روز‌های اخیر طلا و دلار آزاد نیز عملکردی متفاوت نسبت به دو هفته قبل از خود نشان دادند. اما یکی از موضوعات مهم در این میان این است که عملا چرا بورس نسبت به این تنش‌ها واکنش‌های شدیدتری را بروز می‌دهد؟ در واقع می‌توان بیان کرد که وضعیت متزلزل خود بازار به‌راحتی بستر نزول‌های پی‌در‌پی را فراهم کرده است. همان‌طور که ملاحظه کردیم شاخص کل تنها در دو روز افت بیش از ۵درصدی را به ثبت رساند.

این بازدهی منفی نشان‌دهنده همین موضوع است؛ ازاین‌رو حتی نسبت به حمایت و تزریق منابع نیز واکنش مثبت نشان نداد. البته حمایت مذکور در بدترین زمان ممکن انجام شد. درست در زمانی که سیاستگذار به دنبال حمایت از بازار به واسطه تزریق منابع از صندوق توسعه ملی برآمد، جو سیاسی کشور متشنج شد. این عامل سبب شد حمایت انجام‌شده لابه‌لای اخبار منفی گم شود و نتوانست کاهش قیمت سهام را پوشش دهد. اهالی بازار سهام نیز متاثر از اخبار سیاسی همچنان بر طبل فروش و خروج از بازار می‌کوبند. به نظر می‌رسد اگر تزریق منابع در این مقطع انجام نمی‌شد، با عبور از شرایط سیاسی کنونی، می‌توانست به عنوان برنده بزرگ در این بازار عمل کند. معمولا تصمیمات حمایتی در شرایط نرمال می‌تواند مثمر‌ثمر باشد؛ این در حالی است که اجرای یک تصمیم درست در زمان نامناسب سبب شد نه‌تن‌ها حمایت مزبور نمایان نشود، حتی کاهش بیشتر ارتفاع شاخص‌ها رقم بخورد.

او در پاسخ به اینکه سیاستگذار چه اقداماتی را می‌تواند در راستای جلوگیری از ریزش بیشتر بازار سهام به کار ببندد، توضیح داد: سیاستگذار در کوتاه‌مدت می‌تواند با افزایش نرخ دلار نیما، اخبار مثبت پیرامون نرخ خوراک و ثبات در اجرای دستورالعمل‌های اقتصادی، شرایطی را به وجود آورد که طی آن اعتماد رخت‌بربسته از بازار مجددا بازگردد. اگرچه این موضوع در بلند‌مدت متفاوت خواهد بود. عبور بورس از بحران در بلندمدت نیازمند «بسته سیاستی مبتنی بر بودجه سالانه» است. اگر این بسته وجود نداشته باشد، اهالی بازار سهام با عدم‌قطعیت‌ها دست به گریبان خواهند بود. اما موضوع مهم دیگری که باید به آن پرداخت، وضعیت ناشران بازار است. حدود ۸۰۰ نماد معاملاتی در بورس و فرابورس فعال هستند که از نظر ساختار در زمره بهترین شرکت‌ها محسوب می‌شوند. در واقع گلچین اقتصاد کشور روی تابلوی معاملاتی فعال است؛ بنابراین نظارت بر عملکرد ناشران از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا پرداختن به عملکرد ناشران سبب خواهد شد بازار از وضعیت غیر‌واقعی خارج شود.

امروز اهالی بازار سرمایه در انتظار اجرای محدودیت دامنه نوسان بودند، اما این اتفاق رخ نداد. در همین رابطه علی جمالی گفت: دامنه نوسان عملا ابزاری موقت محسوب می‌شود و در همه بورس‌های جهان کمابیش وجود دارد، البته به طور ضعیف و خفیف. اما باید دید وضعیت اقتصادی کشور چگونه است. به عنوان مثال از ابتدای سال چندین بار بازار سهام با تنش‌های برون‌مرزی مواجه شده است؛ وضعیتی ناپایدار که به طور مستمر بر روند بازار‌ها اثرگذار بوده؛ بنابراین جو روانی حاکم بر اقتصاد کشور مانع از روند تعادلی در بورس می‌شود. با عنایت به این موضوعات اگر دامنه باز باشد، شاخص کل در وضعیت بدتری قرار می‌گیرد.