جنگ اوکراین و غزه در خدمت کارخانه‌های اسلحه‌سازی؛ درگیری‌ها چه سودی برای غربی‌ها داشت؟

اقتصاد ۲۴- روزنامه اسپانیایی زبان «ال پائیس» که دفتر آن در مادرید است نوشته شرکت‌های آمریکایی هانیول اینترنشنال، آرتی‌اکس کورپوریشن، لاکهید مارتین، نورثروپ گرامن، جنرال داینامیکس، ال‌۳ هریس و هانتینگتون اینگالس پیشتاز سود آوری از فروش اسلحه در اوکراین و اسرائیل هستند. این اتفاق درست زمانی روی می‌دهد که امریکا در طول ۳۰ ماه گذشته در کنار دیگر کشور‌های عضو ناتو در سطح جهان صد‌ها میلیارد دلار برای جنگ علیه روسیه هزینه کرده و البته کمک‌های بلاعوض هم برای کمک به اسرائیل در جنگ با حماس در غزه داشته است.

پیش از این نیز روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال در گزاشی به این موضوع اشاره کرده بود که «درگیری‌های جهان و افزایش تهدیدات، سفارشات ساخت موشک، هواپیما، زیردریایی و دیگر سامانه‌های تسلیحاتی پیچیده را افزایش داده، اما کارخانه‌های تسلیحات‌سازی نیز با مشکل کمبود پرسنل، مواد اولیه و دیگر مسائل زنجیره‌های تامینی مواجه شده‌اند که این باعث طولانی شدن روند ساخت تسلیحات و مهمات جدید می‌شود.»

این در حالی است که حتی قبل از اینکه جنگ اوکراین آغاز شود، بسیاری از شرکت‌های تسلیحاتی بزرگ آمریکا، مباحث گسترده‌ای را با محوریت این مساله به راه انداخته بودند که تا چه اندازه اوج گیری تنش‌ها در قاره اروپا می‌توانند تضمین‌کننده تامین منافع اقتصادی آن‌ها باشند. همان زمان رئیس شرکت آمریکایی "ریتون تکنالوجیز"، "گرِگ هِیز" تاکید کرده بود که چشم انداز وقوع درگیری و منازعات در شرق اروپا و دیگر مناطق جهان می‌تواند آورده اقتصادی بسیار خوبی برای این شرکت داشته باشد. وی همچنین گفته بود "ما فرصت‌هایی را جهت فروش بین‌المللی تسلیحات تولیدی خود پیش چشم هایمان می‌بینیم... تنش‌ها در شرق اوکراین، تنش‌ها در دریای چین جنوبی، و دیگر تنش هایِ مشابه، همه و همه موجب می‌شوند تا بودجه‌های نظامی در جهان بالا روند. از این منظر، من کاملا انتظار دارم که حدی از مزایا و منافعِ این قضیه نصیب شرکت ما نیز شود. "

چه آنکه در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲، همزمان با جنگ اوکراین، سرمایه‌گذاران، سهام شرکت‌های اروپایی را به ارزش ۱.۴ میلیارد یورو معامله کردند که بالاترین رقم در هشت فصل مالی گذشته بوده است. در حالی که سهام معامله شده در شرکت‌های آمریکایی در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۳ به رکورد ۱.۰۳ میلیارد یورو رسید که همزمان با تشدید خشونت‌ها در غرب آسیا بوده است.

در همین حال، «موسسه مشاوره مالی و راهبردی اکیورسی» گزارش داده عملکرد هفت شرکت اصلی آمریکا در این صنعت و هم‌چنین همتایان اروپایی آن‌ها از زمان آغاز جنگ اوکراین یعنی ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ حدود ۵۹.۷ درصد افزایش داشته است.

در قاره اروپا شرکت‌های فرانسوی سافران، داسو اویاسیون، گروه تالس، به همراه BAE بریتانیا، راین‌متال آلمان، لئوناردو ایتالیا و کنگسبرگ گروپن نروژ در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده که همه این شرکت‌های مذکور رشد و ارقام قابل‌توجهی را در بازار سرمایه کسب کرده‌اند. این شرکت‌ها در حالی توانسته‌اند رشد را تجربه کنند که هنوز توان کافی برای پشتیبانی کامل از جبهه اوکراین را پیدا نکرده‌اند.

بیشتر بخوانید:  فشار پوتین به ایران برای گشایش دالان تورانی؛ زنگه زور کریدوری که ژئوپلیتیک ایران تهدید می‌کند

یورونیوز هم بر اساس یک گزارش جدید اعلام کرده از زمان حمله روسیه به اوکراین، هفت شرکت بزرگ اروپایی سازنده تسلیحات و همچنین کمپانی‌های اسلحه‌سازی آمریکایی به سود‌های قابل توجهی دست یافته‌اند. در این گزارش آمده که ارزش بازار تولیدکنندگان اصلی تجهیزات نظامی در ایالات متحده آمریکا و اروپا در دو سال و نیم گذشته و در پی جنگ‌های اوکراین و غزه افزایش نجومی داشته است.

اما این فقط ارزش سهام آن‌ها نبود که افزایش یافت، بلکه حجم سهام معامله شده نیز شاهد رشد بود. در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲، مصادف با حمله روسیه به اوکراین، سرمایه گذاران، سهام شرکت‌های اروپایی را به ارزش ۱.۴ میلیارد یورو معامله کردند که بالاترین رقم در هشت فصل مالی گذشته بوده است. در حالی که سهام معامله شده در شرکت‌های آمریکایی در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۳ به رکورد ۱.۰۳ میلیارد یورو رسید که همزمان با تشدید خشونت‌ها در خاورمیانه است.

افزایش قیمت سهام شرکت‌های اروپایی در این بخش قوی‌تر از همتایان خود در آمریکای شمالی بود (۱۲۹ درصد در مقابل ۳۱ درصد)، که تحلیل‌ها آن را به این واقعیت نسبت می‌دهند که در ایالات متحده این افزایش قبل‌تر شروع شد و بازار‌های سهام اروپا بعداً به آن ملحق شدند. با وجود این، تفاوت بین دو گروه همچنان بسیار زیاد است: ارزش بازار هفت غول آمریکایی به ۵۳۲ میلیارد یورو رسیده، در حالی که ارزش بازار همتایان اروپایی آن‌ها ۲۳۰.۶۵ میلیارد یورو باقی مانده است.

تحلیلگران سیاسی معتقدند جنگ اوکراین محدودیت‌ها و کمبود‌های غرب را در زمینه تولید سریع تسلیحات جدید در زمان نیاز برجسته کرد. جنگ غزه هم ممکن است روند تولید یک سری تسلیحات خاص را محدود کند.

این محدودیت‌ها به‌ویژه در زمینه تولید موشک‌ها و سامانه‌هایی که مخصوص پدافند مقابله با موشک‌ها و همچنین هجوم انبوه پهپاد‌ها هستند، شدیدتر است؛ پهپاد‌هایی که حالا به عنصر محوری جنگ مدرن تبدیل شده‌اند.

بیشتر بخوانید: آژیر خطر جنگ در غرب آسیا؛ جنگ احتمالی اسرائیل و حزب‌الله چه آثاری برای ایران و خاورمیانه خواهد داشت؟

روزنامه وال‌استریت ژورنال در تحلیل دیگری که ابتدای جنگ اوکراین ارائه کرده بود به این موضوع اشاره که شرکت کونگزبرگ که محصولاتی از جمله موشک‌های مستقر در کشتی و بخش‌هایی از جنگنده‌های اف-۳۵ را تولید می‌کند، شیفت‌های بخش تولید خود را ۲۴ ساعته و هفت روز هفته کرده است و کارگران را حتی در برخی از تعطیلات، زمان‌هایی که کارخانه معمولاً برای تعمیر و نگهداری کارش را متوقف می‌کند به کار فرا می‌خواند و با وجود این شیفت‌ها باز هم به ظرفیت کافی تولید نمی‌رسد.

برخی از تحلیلگران نظامی می‌گویند، غرب همچنان که بودجه‌های نظامی خود را افزایش داده شاید از زمان جنگ کره تاکنون با این میزان محدودیت در زمینه تامین مواجه نشده باشد. ۱۰ مورد از بزرگ‌ترین شرکت‌های نظامی غرب در حال حاضر حجم سفارش‌هایشان به تنهایی به ارزش بیش از ۷۳۰ میلیارد دلار می‌رسد که حدود ۵۷ درصد نسبت به پایان سال ۲۰۱۷، زمانی که روند تقاضا شروع به افزایش کرد، بیشتر است.

موضوع ظرفیت تامین سلاح و مهمات در جنگ‌های تمام عیار، ذهن استراتژیست‌های نظامی را به این نکته معطوف کرده که توانایی کشور‌ها در تولید سلاح و مهمات نقش مهمی در پیروزی یا شکست در جنگ دارد. ممکن است کشوری آغاز خوبی در جنگ داشته باشد، اما لزوما نمی‌تواند مطمئن باشد که با طولانی شدن روند جنگ، پایان دهنده خوبی برای کسب پیروزی نهایی در جنگ باشد. این نکته از آنجا مهمتر خواهد شد که شیوه‌های فعلی جنگ تغییر قابل ملاحظه‌ای با گذشته داشته و نقش تکنولوژی و پیمان‌های دفاعی در پیروزی کشورها، به مراتب بیشتر از گذشته شده است.

مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در یک شبیه‌سازی جنگی درباره نحوه واکنش آمریکا به حمله احتمالی چین به تایوان که نتایجش در اوایل سال ۲۰۲۳ منتشر شد، تخمین زد که آمریکا در هفته اول چنین جنگی ذخیره موشک‌های ضد کشتی دوربرد بسیار مهمش را تمام خواهد کرد. آمریکا دیگر این توان را ندارد که انبار‌های مهمات خود را به سرعت پر کند؛ به عنوان مثال در رابطه با سامانه‌های ناسامز ساخت هر موشک این سامانه حدود دو سال طول می‌کشد.