آیا نتانیاهو مثلث «واشنگتن-تل‌آویو-مسکو» را علیه ایران شکل خواهد داد؟

اقتصاد۲۴- ابراز بی‌تفاوتی تهران به به ریاست جمهوری ایالات متحده به معنی آن نیست که هرگونه تعامل آتی با واشنگتن و جامعه جهانی در حداقل چهار سال آینده، بیرون از ماهیت این تعامل باشد. همانگونه که در چهار سال گذشته پیامد‌های رویکرد دولت پیشین ترامپ نه تنها همچنان بر روابط خارجی ایران ادامه داشته، بلکه دولت جو بایدن هم در همان چارچوب بنا شده از سوی دولت اسبق ایالات متحده ادامه یافت و در همین اواخر به ادبیات و رویکردی نزدیک به گذشته بازگشت.

فارغ از برخی مواضع اعلامی-تبلیغی، تهران با تکرار تجربه‌های سخت و شاید پیچیده‌تر از گذشته روبرو خواهد شد؛ اگر تدابیر لازم را در مدیریت اوضاع به‌کار نگیرد. خوب یا بد، ایالات متحده همچنان به عنوان یک متغیر، جایگاه خود را در جامعه جهانی دارد. اگرچه برخی براین اعتقادند که قدرت جهانی واشنگتن روبه تحلیل رفته، اما همه براین باور هستند که فاصله دیگر قدرت‌ها با آن هنوز بسیار است. اکنون نه تنها قدرت‌های اروپایی بلکه روسیه و چین نیز درحال مناسب‌سازی مواضع و رویکردهایشان با اوضاع جدیدی هستند که بزودی در کاخ سفید؛ سنا و کنگره مستقر خواهد شد.

ممکن است براساس برخی امیدواری‌ها، ترامپ با گذشته نزدیک خود فاصله گرفته باشد و آنگونه شلتاق نکند که در گذشته می‌کرد؛ مانند رفتارش با متحدان اروپایی و همسایگان ایالات متحده یا سیاست‌های منطقه‌ای او در خاورمیانه و... در همه حوزه‌های سیاسی-اقتصادی و محیط زیستی، اما این تنها یک خوش‌بینی ساده‌انگارانه خواهد بود اگر اصول سیاست‌های اعلامی ترامپ نادیده گرفته شود. ترامپ همچنان همان است که بود؛ از این روست که دیگر دولت‌ها در جامعه ملل از مدت‌ها پیش خود را برای این وضع آماده کرده و تدابیر لازم را اندیشیده‌اند. مصداق این مدعا رویکردی است که اتحادیه اروپا به منطقه خاورمیانه و به ویژه دولت‌های نفتی آن داشته و در این حال کوشیده‌اند خود را از حصار تعاملات اقتصادی با ایالات متحده تا اندازه ممکن بیرون کنند.

تهران، اما با دو شرایط ویژه روبروست؛ یکی، فاصله دوماه و اندی آینده تا استقرار ترامپ در کاخ سفید و دیگری، شروع چهارساله دولتی که از حالا با گزینش چهره‌هایی نه چندان مطلوب برای ایجاد هرگونه آرامش در روابط پر تنش تهران-واشنگتن، نشانه‌های امید بخشی از خود بروز نمی‌دهند. انتخاب برایان هوک برای گزینش مقام‌های وزارت امور خارجه و دفاع، می‌تواند برای تهران هشداردهنده باشد؛ از این رو که او با داشتن نمایندگی ویژه دولت پیشین ترامپ درباره ایران، مواضعی به مراتب افراطی‌تر از دیگر اعضای دولت در قبال تهران داشت. او هنوز هم بر سر مواضع خود باقی است و گزینش‌هایش برای دستگاه دیپلماسی و دفاعی دولت آتی، با همین رویکرد انجام می‌شود.

اگر سیاست دولت ترامپ را پس از استقرار در بیستم ژانویه، فعلا موضوعی ثانوی تلقی کنیم که در زمان خودش قابل بررسی و تحلیل است، اما فاصله اکنون تا موعد استقرار ترامپ در اتاق بیضی کاخ سفید، زمانی ویژه است که ظرفیت بسیاری از حوادث را خواهد داشت. این ظرفیت به ویژه برای اوضاع جاری در خاورمیانه و شدت تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو از اهمیت بالا برخوردار است. بنیامین نتانیاهو که اکنون با کنار گذاشتن اصلی‌ترین منتقد خود در کابینه ائتلافی و شکننده‌اش، به بازگشت ترامپ امید بسته است، فرصتی خواهد داشت که ماجراجویی‌هایش را در نه تنها غزه و لبنان، بلکه علیه ایران افزایش دهد.

در واقع این خطر هست که او فاصله زمانی تا بیستم ژانویه را فرصتی طلایی برای تغییر اوضاع دانسته و بکوشد با تحریک عصبی تهران، دولت آینده ایالات متحده را با شرایطی گریز ناپذیر روبرو کند. او با بهره گرفتن از عمق کینه تهران از دونالد ترامپ و نبود چشم اندازی در بهبود روابط و در این حال دست بسته بودن جو بایدن در آخرین روز‌های حضورش در کاخ سفید، عرصه را برای هرگونه ماجراجویی آماده می‌بیند.

علاوه براین، نتانیاهو ممکن است چنین تلقی کند که با ابراز گرایش ولادیمیر پوتین به ترمیم روابط با واشنگتن پس از انتخاب ترامپ، خواهد توانست با شکل دادن مثلثی از «واشنگتن-تل‌آویو-مسکو» شرایط تازه‌ای را به منظور شکست محور مقاومت و عقب راندن تهران از مواضع خود ایجاد کند.

تهران با حفظ مواضع خود گفته است؛ برای هر شرایطی آماده است. با این‌حال هنوز ابتکار‌های آن در وضع تازه نزد ناظران پنهان است. آیا اجازه خواهد داد تل‌آویو آن‌گونه عمل کند که می‌خواهد؟ روز‌های پیش‌رو آبستن حوادث بسیار است.